ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل و نقد رویکرد گزارهای به وحی قرآنی
رویکرد گزارهای یکی از مهمترین رویکردهای غیرزبانی به وحی قرآنی است. در این رویکرد مراد از «گزاره» که کلیدیترین کلمه در آن است، معانی و حقایقی است که مستقل از زبانهای طبیعیاند. بر پایۀ رویکرد گزارهای این حقایق بیصورتاند و پیامبر به آنها صورت و لباس زبان خاصّی میپوشاند. در گذشته افرادی همچون زرکشی و سیوطی بدون اینکه ذکری از قائل یا قائلان این رویکرد داشته باشند، نامی از این قول بردهاند. در دوران معاصر این رویکرد را برخی به بعضی از دانشمندان و فیلسوفان مسلمان نسبت دادهاند. نوآوری جُستار حاضر این است که این نسبتها را به مثابۀ مسئلۀ خود واکاوی کرده و نادرستی آن را نشان میدهد؛ همچنین دلیل این رویکرد را به نقد گرفته و به پیامدها و لوازم آن که از اهمّیت وحی قرآنی میکاهند، اشاره میکند. افزون بر همه به ادلۀ درون و برونمتنی زبانیبودن وحی قرآنی میپردازد که اینها رویکرد گزارهای را نفی و رویکرد زبانی را تأیید میکنند. تحقیق حاضر با استفاده از منابع مکتوب، بر شیوۀ تحلیلی- توصیفی و انتقادی سامان یافته است.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_37539_d7783ab1358db99339d2054d08a05aaf.pdf
2019-10-23
5
37
0193
واژگان کلیدی: وحی
قرآن کریم
پیامبرص
نزول زبانی
گزاره
رویکرد گزارهای
محمد
عربصالحی
salehnasrabad@yahoo.com
1
دانشیار گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
AUTHOR
محمد قیوم
عرفانی
mq.e@yahoo.com
2
دانشآموخته سطح چهار حوزه علمیه قم
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
ابنسینا، حسین بن عبدالله؛ الشفاء (الالهیات)؛ تصحیح و تحقیق سعید زاید؛ قم: مکتبه آیتالله المرعشی، الف 1404ق.
2
ـــــ؛ الشفاء (الطبیعیات)؛ تحقیق سعید زاید؛ ج2 (النفس)، قم: مکتبه آیتالله المرعشی، ب 1404ق.
3
ـــــ؛ النجاة من الغرق فی بحر الضلالات؛ مقدمه و تحقیق محمدتقی دانشپژوه؛ چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1379.
4
ـــــ؛ رسائل؛ قم: انتشارات بیدار، 1400ق.
5
جمعی از نویسندگان؛ آشنایی با قرآن؛ چ4، تهران: امیرکبیر، 1382.
6
خرمشاهی، بهاءالدین؛ «پاسخهایی به قرآن ستیزان»، وحی و جایگاه پیامبر اکرم؛ تدوین و تنظیم جواد اژهای؛ تهران: نشر سمپاد، 1387.
7
خویی، سیدابوالقاسم؛ مرزهای اعجاز؛ ترجمۀ جعفر سبحانی؛ [بیجا]، [بینا]، [بیتا].
8
داوری اردکانی، رضا؛ فارابی فیلسوف فرهنگ، تهران: سخن، 1389.
9
دهلوی، شاه ولیالله؛ تفهیمات الالهیه؛ هند: سلسله مطبوعات المجلس العلمی دابهیل (سورت)، 1355ق.
10
رامیار، محمود؛ تاریخ قرآن؛ چ3، تهران: امیرکبیر، 1369.
11
ربانی گلپایگانی، علی؛ «تبیین فلسفی وحی»، قبسات؛ ش48، 1387.
12
رکنی یزدی، محمد مهدی؛ آشنایی با علوم قرآن؛ تهران: سمت، 1379.
13
زرکشی، محمد بن عبدالله؛ البرهان فی علوم القرآن؛ ج1، بیروت: دار المعرفه، 1410ق/ 1990م.
14
سروش، عبدالکریم؛ بسط تجربۀ نبوی؛ چ2، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط، 1378.
15
سیوطی، جلالالدین؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ ج1، چ2، بیروت: دار الکتاب العربی، 1421ق.
16
شاکرین، حمیدرضا؛ مبانی و پیشانگارههای فهم دین؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1390.
17
طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ2، قم: اسماعیلیان، 1371.
18
عربصالحی، محمد؛ مسئلۀ وحی: با نگاهی به مکاتبات آیتالله سبحانی و دکتر سروش؛ تهران: کانون اندیشه جوان، 1391.
19
عرفان، حسن؛ اعجاز در قرآن کریم؛ تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى، 1379.
20
فارابی، ابونصر محمد بن محمد؛ الثمرة المرضیة فی بعض الرسائل الفارابیه؛ حققه و قدم له و علق علیه د. عماد نبیل؛ بیروت: دار الفارابی، 2012م.
21
ـــــ؛ اندیشههای اهل مدینه فاضله؛ ترجمه و تحشیه سیدجعفر سجادی؛ تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1379.
22
قائمینیا، علیرضا؛ وحی و افعال گفتاری (نظریۀ وحی گفتاری)؛ قم: زلال کوثر، 1381.
23
مرادی، علی اصغر؛ فرهنگ اصطلاحات سخن آرائی؛ تهران: انتشارات جامعۀ پژوهشگران (وابسته به مؤسسه پژوهشی ابنسینا)، 1378.
24
مصباح یزدی، محمدتقی؛ قرآنشناسی؛ چ2، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1380.
25
مطهری، مرتضی؛ مجموعۀ آثار؛ ج2، چ3، قم: انتشارات صدرا، 1372.
26
ـــــ؛ مجموعۀ آثار؛ ج4، قم: انتشارات صدرا، 1374.
27
منتظری، حسینعلی؛ سفیر حق و صفیر وحی؛ تهران: خرد آوا، 1387.
28
مؤدب، سید رضا؛ اعجاز القرآن در نظر اهل بیت عصمت و بیست نفر از علماى بزرگ اسلام؛ قم: احسن الحدیث، 1379.
29
واعظی، احمد؛ نظریۀ تفسیر متن؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
30
هادوی تهرانی، مهدی؛ مبانی کلامی اجتهاد در برداشت از قرآن کریم؛ چ3، قم: مؤسسۀ فرهنگی خانۀ خرد، 1385.
31
هندی، سر سید احمدخان؛ تفسیر القرآن و هو الهدی و الفرقان؛ ترجمۀ سیدمحمدتقی فخر داعی گیلانی؛ چ2، تهران: چاپخانه آفتاب، 1334.
32
یزدانیمقدم، احمدرضا؛ جایگاه وحی در فلسفۀ سیاسی از منظر فارابی، ابنسینا، شیخ اشراق، خواجه نصیر الدین طوسی و صدرالمتألهین؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1395.
33
ORIGINAL_ARTICLE
پدیدارشناسی؛ تنها روش هرمنوتیک فلسفی و نقد آن
هستیشناسی بنیادین هایدگر مبنای فلسفی هرمنوتیک فلسفی گادامر است. روش هایدگر در فلسفه بنیادین و در نتیجه روش گادامر در هرمنوتیک فلسفی- به تصریح خودشان- تنها پدیدارشناسی وجودی است. از این جهت در هرمنوتیک فلسفی مفاهیمی همچون حقیقت، وجود، فهم، معنا، جهان و... با رویکردی پدیدارشناختی بازتعریف شدهاند و از این جهت استعمال این واژگان در این هرمنوتیک و فلسفه با استعمالشان در دیگر هرمنوتیکها و فلسفههایی که روششان پدیدارشناسی نیست، کاملاً متفاوت است. اما نکته اینجاست که پدیدارشناسی وجودی دچار نقدهای بنیادینی است که آن نقدها سبب میشود هم هستیشناسی بنیادین هایدگر و هم هرمنوتیک فلسفی گادامر دچار بحران جدی شود؛ زیرا پدیدارشناسی از اساس ایجاد شد تا تطابق عین و ذهن را حل کند؛ ولی عملاً ناکام ماند و با بازتعریفهایی که از مفاهیم بنیادی کرد، تنها صورت مسئله را پاک نمود و در نتیجه نمیتواند نقطه تکیهگاهی مناسب برای هرمنوتیک فلسفی فراهم کند. دیگر اینکه پدیدارشناسی به دلیل اینکه نهایتاً مبتنی بر فرد است و دایره تأثیر آن تنها در خصوص ظهوراتی است که برای مفسر ایجاد میشود، به نسبیگرایی و حتی ایدئالیسم منجر میشود.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_37727_3d692204889e7db5438c14b403235b6c.pdf
2019-10-23
37
65
0293
هایدگر
گادامر
پدیدارشناسی
هرمنوتیک فلسفی
روششناسی
مسعود
فیاضی
msd.fayazi@gmail.com
1
استادیار گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
AUTHOR
احمدی، بابک؛ هایدگر و پرسش بنیادین؛ چ3، تهران: نشر مرکز، 1384.
1
اشمیت، لارنس کی؛ درآمدی بر فهم هرمنوتیک؛ ترجمه بهنام خداپناه؛ چ2، تهران: انتشارات ققنوس، 1395.
2
پروتی، جیمز ال؛ پرسش از خدا در تفکر مارتین هایدگر؛ ترجمه محمدرضا جوزی؛ چ1، تهران: انتشارات ساقی، 1379.
3
پالمر، ریچارد؛ علم هرمنوتیک؛ ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی؛ چ7، تهران: انتشارات هرمس، 1391.
4
جمادی، سیاوش؛ زمینه و زمانه پدیدارشناسی: جستاری در زندگی و اندیشههای هوسرل و هایدگر؛ چ1، تهران: ققنوس، 1385.
5
دارتیگ، آندره؛ پدیدارشناسی چیست؛ ترجمه محمود نوالی؛ چ6، قم: انتشارات سمت، 1391.
6
ریختهگران، محمدرضا؛ پدیدارشناسی و فلسفههای اگزیستانس؛ چ1، تهران: انتشارات بقعه، 1380.
7
عربصالحی، محمد؛ فهم در دام تاریخینگری؛ چ1، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389.
8
واعظی، احمد؛ درآمدی بر هرمنوتیک؛ چ3، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1385.
9
هایدگر، مارتین؛ مسائل اساسی پدیدارشناسی؛ ترجمه پرویز ضیاء شهابی؛ چ1، تهران: انتشارات مینوی خرد، 1392.
10
ـــــ؛ متافیزیک چیست؛ ترجمه سیاوش جمادی؛ چ3، تهران: انتشارات ققنوس، 1385.
11
ـــــ؛ هستی و زمان؛ ترجمه عبدالکریم رشیدیان؛ چ4، تهران: نشر نی، 1389.
12
Heidegger, Martin; On Time and Being; New York: HARPER TORCHBOOKS, 1972.
13
_____; Through Phenomenology to Thought; SpringerScience+Business Media Dordrecht, 1961.
14
_____; BEING AND TIME; Blackwell PublishersLtd, 1962.
15
_____; On The Way To Language; NEW YORK: HARPER & ROW, PUBLISHERS,1971.
16
Schmidt , Lawrence; understanding hermeneutics, by Routledge, LONDON & NEW YORK, 2014.
17
Guignon, Charles B.; The Cambridge Companion to HEIDEGGER; First published, CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS, 1993.
18
Gadamer, Hans-Georg; Truth And Method (a); continuum, LONDON & NEW YORK, 2006.
19
Gadamer, Hans-Georg; Truth And Method (b); Bloomsbury Academic, 2013.
20
Wachterhauser, Brice r.; What Is Truth; published in Hermeneutics And Truhth, THE UNITED STATES OF AMERICA, Northwestern University press, 1994.
21
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی روششناسی بنیادین و کاربردی علم اقتصاد اسلامی در مقایسه با نامگرایی روششناختی اقتصاد متعارف
چکیده
این مقاله به بررسی نامگرایی معرفتشناختی و آثار آن در علم اقتصاد متعارف میپردازد. نامگرایی تأثیراتی بر روش کاربردی علم اقتصاد دارد که تفکر فرضیهای و فردگرایی روششناختی از جمله آنهاست. این روش کاربردی موجب آثاری مانند شکلگیری نظریه جامعه مدنی، تغییر معنای عدالت توزیعی و نظریه مطلوبیت و تمرکز بر اقتصاد خرد در تحلیلها گشته است. در مقابل، حکمت عملی اقتصاد اسلامی میتواند با بهرهبردن از روش بنیادین حکمای اسلامی، به روش کاربردی متناسب با خود دست یابد. حکمت اسلامی بهویژه حکمت متعالیه با نقد نامگرایی، کلیات را دارای صدق و حکایت از خارج میداند. روش کاربردی اقتصاد اسلامی بر اساس هستیشناسی موضوعات شکل میگیرد و در هر موضوع تابع نوع هستی آن موضوع است. بنابراین تنها در موضوعات مادی که قابلیت تجربه دارد، از روش تجربی و قیاس استثنایی استفاده میکند و دیگر روشها در موضوعات دیگر کاربرد دارد. از سوی دیگر ادله نقلی در روش کابردی اقتصاد اسلامی دارای جایگاه ویژهای است. این روش کاربردی آثاری در پی دارد که شناخت جوهر انسان و ارتباط آن با کنش اقتصادی از جمله آنهاست. این نوشته با روش کتابخانهای و تحلیلی انتقادی نامگرایی و آثار آن را در اقتصاد متعارف بررسی نمود، روش کاربردی جایگزین مناسب را برای حکمت عملی اقتصاد اسلامی پیشنهاد میدهد.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_37728_5f72c85fe8f37983eeb05b5bbcfaedaa.pdf
2019-10-23
67
101
0393
واژگان کلیدی: معرفتشناسی
روش بنیادین و کاربردی
علم اقتصاد متعارف
علم اقتصاد اسلامی
نامگرایی
حکمت متعالیه
محمدعلی
فراهانی فرد
mali.farahani@gmail.com
1
دانشآموخته سطح چهار حوزه علمیه قم. محقق همکار دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
حمید
پارسانیا
h.parsania@yahoo.com
2
دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه باقرالعلوم.
AUTHOR
علی اصغر
هادوی نیا
alihadavinia@gmail.com
3
دانشیار گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
AUTHOR
باوند، نعمتالله؛ «شرح و نقد ظهور و سیر مکاتب پلورالیستی در عرصه فلسفه جدید غرب»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان؛ شورای فرهنگی اجتماعی زنان، ش5، 1378.
1
بلاگ، مارک؛ روششناسی علم اقتصاد: اقتصاددانان چگونه تبیین میکنند؟ تهران: نشر نی، 1380.
2
پارسانیا، حمید؛ «روششناسی، فلسفه سیاسی و علم سیاست»، فصلنامه علوم سیاسی؛ ش22، 1382.
3
پارسانیا، حمید؛ نظریه و فرهنگ: روششناسی بنیادین تکوین نظریههای علمی، راهبرد فرهنگ؛ ش23، 1392، ص7-28.
4
پارسانیا، حمید و محمد طالعی؛ «روششناسی بنیادین و روششناسی کاربردی در علوم اجتماعی»، مجله معرفت؛ ش14، بهار 1392.
5
توکلی، محمدجواد و محمدجواد قاسمیاصل؛ «بررسی و نقد جایگاه تسمیهگرایی در معرفتشناسی دانش اقتصاد»، مجله اقتصاد اسلامی؛ ش68، 1396، ص5-31.
6
جوادی آملی، عبدالله؛ تبیین براهین اثبات خدا؛ تدوین حمید پارسانیا؛ قم: نشر اسراء، 1384.
7
ـــــ؛ رحیق مختوم؛ ج1-4، قم: نشر اسراء، 1386الف.
8
ـــــ؛ سرچشمه اندیشه؛ ج3، قم: نشر اسراء، 1386ب.
9
ـــــ؛ تحریر رساله الولایه؛ ج1، قم: نشر اسراء، 1393.
10
رصافی، محمد و محسن جوادی؛ «وجود کلیات از دیدگاه ویلیام اکام»، دوفصلنامه پژوهشهای هستیشناسی؛ ش3، 1392.
11
صادقی، رضا؛ «از نامگرایی تا نسبیگرایی»، دوفصلنامه جستارهایی در فلسفه و کلام؛ ش101، 1397، ص33-50.
12
صانع پور، مریم؛ «تأثیر مبانی معرفتشناسانه اومانیستی در اقتصاد»، مجله پژوهشی دانشگاه امام صادق؛ ش11-12، 1379.
13
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ الحکمۀ المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث، 1981م.
14
ـــــ؛ الحاشیة علی الهیات الشفا؛ قم: انتشارات بیدار، [بیتا].
15
طالعی اردکانی، محمد و علی مصباح؛ «نقد و بررسی انواع نومینالیسم با بهرهگیری از دیدگاههای علامه طباطبایی»، معرفت فلسفی؛ س12، ش3، 1392، ص119-146.
16
طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری؛ تهران: صدرا، 1385.
17
ـــــ؛ کتاب البرهان؛ ترجمه و تحقیق مهدی قوام صفری؛ قم: بوستان کتاب، 1387.
18
ـــــ؛ نهایۀ الحکمه؛ قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1404ق.
19
ـــــ؛ «رسالۀ الترکیب»، مجموعۀ رسائل العلامه الطباطبایی؛ تحقیق الشیخ صباح الربیعی؛ قم: مکتبۀ فدک لاحیاء التراث، 1428ق.
20
طبیبیان، محمد، موسی غنینژاد و عباسی، حسین؛ آزادیخواهی نافرجام: نگاهی از منظر اقتصاد سیاسی به تجربه ایران معاصر؛ تهران: نشر گام نو، 1380.
21
غنینژاد اهری، موسی؛ مقدمهای بر معرفتشناسی علم اقتصاد؛ تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامهریزی و توسعه، 1376.
22
مالجو، محمد؛ «نقدی بر کتاب مقدمهای بر معرفتشناسی علم اقتصاد: تأملی در ارتباط بین ارزشهای فردگرایانه و تأسیس علم اقتصاد»، اطلاعات سیاسی اقتصادی، س13، ش127، فروردین و اردیبهشت 1377، ص224-225.
23
مطهری، مرتضی؛ شرط مبسوط منظومه؛ تهران: حکمت، 1369.
24
مینی، پیرو و؛ فلسفه و اقتصاد؛ ترجمه مرتضی نصرت و حسین راغفر؛ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
25
الیزدی، المولی عبدالله بن الحسین؛ الحاشیة علی تهذیب المنطق؛ قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1427ق.
26
Borchert, Donald M; Encyclopedia of Philosophy; 2nd Edition, Vol.6, USA, Thomson Gale, 2006.
27
Canfield, John V.; “Philosophy of Meaning, Knowledge and Value in 20th century”, In Routledge History of Philosophy; V.10, New York: Routledge, 2004.
28
Davis, John, B.; “The Homo Economicus Conception of the Individual: An ontological approach”, In Handbook of the Philosophy of Science; Vo.l13, Philosophy of Economics, Uskali Maki, Elsvier, UK, 2012.
29
Gosselin, Mia; Nominalism and contemporary nominalism: Ontological and Epistemological Implications of the work of W.V.O. Quine and of N. Goodman; London, KLUWER ACADEMIC PUBLISHERS, 1990.
30
Hampl, Mojmír; Methodological problems of economics as a nominalistic science, Politická ekonomie /2000, http://www.vse.cz/polek/abstrakt.php?IDcl=101.
31
Hausman, Daniel M. and Mcpherson, Michael S.; Economic analysis, moral philosophy and public policy; 2nd edition, UK, Cambridge university press, 2006.
32
Hoover, Kevin D.; “Econometrics as Observation”. In Hausman, Daniel M., Philosophy of Economics an Ontology; 3rd Edition, Cambridge University Press, 2008.
33
Ingham, Geoffrey; “Money”, In Davis, John B. and Marciano, Alain and Runde, Jochen, The Elgar Companion to Economics and Philosophy; USA and UK: Edward Elgar, 2004.
34
Popper, karl; Open society and its enemies; 5th edition, Routledge, 1966.
35
Popper, Karl; The logic of scientific discovery; Routledge, London and NewYork: Taylor&Francis e-library, 2005.
36
Ridling, Zaine; Philosophy Then and Now: A Look Back at 26 Centuries of Ideas That Have Shaped Our Thinking; Access Foundation, 2001.
37
Rozenberg, Alex; philosophy of science: a contemporary introduction; NewYork: Routledge, 2005.
38
Rummel, R.J.; “Chapter 34, Between Absolutism and Relationism”, In Understanding Conflict and War; Vol.1, Beverly Hills, California: Sage Publications, 1975, Retrieved from http://www.hawaii.edu/powerkills/DPF.CHAP34.HTM
39
Runes, Dagobert D.; Dictionary of Philosophy; New York: Philosophical Library.
40
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه توان اندیشهورزی و برابری ذاتی انسانها در عدالت اجتماعی
خوانشی که در مکاتب مختلف از انسان وجود دارد، بر عرصههای گوناگون عدالت اجتماعی از جمله مفهوم، اصول، مسائل و قواعد تأثیر مستقیم دارند. محور این نوشتار بررسی جایگاه توان اندیشهورزی و برابری ذاتی انسانها همسو با غایت فرجامین آفرینش از ابعاد انسانشناختی در عرصه عدالت اجتماعی است. رهاورد این بررسی که به روش توصیفی- تحلیلی است، این است که توان اندیشهورزی و برنامهریزی و برابری ذاتی انسانها در خلقت آغازین به عنوان مبانی انسانشناختی در گستره عدالت اجتماعی اسباب جهتگیریای خاص در این حوزه ایجاد میکنند. عدالت اجتماعی دارای حوزههای مختلف مربوط به عقل نظری و عقل عملی است. مباحث ناظر به عدالت اجتماعی در عقل عملی میبایست با هدف آفرینش در عقل نظری سازواری داشته باشند و الزامات مربوط به آن در عقل عملی و ابزاری نیز میبایست با غایات عقل نظری همسو باشند. انسان عاقل بر اساس کارکردهای نظری، عملی و ابزاری میتواند برای حرکت در جهت کمال و رسیدن به جامعه عدلمحور برنامهریزی کند. از الزامات عقل عملی همسو با غایت عقل نظری، برابری ذاتی انسانها در آفرینش است. این مبنا در عقل عملی ما را ملزم میکند در استحقاقهای برابر، تساوی را رعایت کنیم. حاصل این مبنا در عرصه عدالت اجتماعی، اعطای حقوق اولیه بدون تبعیض در شرایط برخورداری مساوی به همگان است.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_37731_17387ad69bdd8a18ab62b52b7178cd71.pdf
2019-10-23
101
125
0493
واژگان کلیدی: تقرب الهی
اندیشهورزی
برنامهریزی
برابری ذاتی انسانها
عدالت اجتماعی
اسلام
ابوذر
نوروزی
n.abouzar15@gmail.com
1
دانشآموخته دکتری کلام امامیه دانشگاه تهران. مدرس گروه معارف اسلامی واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران
LEAD_AUTHOR
سید کاظم
سیدباقری
sbaqeri86@yahoo.com
2
دانشیار گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
LEAD_AUTHOR
رضا
برنجکار
berenjkar@ut.ac.ir
3
استاد فلسفه دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم؛ ترجمه عزت اله فولادوند.
1
** نهجالبلاغه؛ ترجمه محمد دشتی.
2
*** رساله الحقوق للامام علی بن زینالعابدین؛ چ1، قم: موسسه انتشارات اسماعیلیان، 1406ق.
3
ابنشعبه حرانی؛ تحف العقول عن آلالرسول؛ چ2، قم: موسسه النشر اسلامی، 1363.
4
برنجکار، رضا و سیدکاظم سیدباقری و ابوذر نوروزی؛ «بررسی جایگاه اختیار و عدالت اخلاقی در گستره عدالت اجتماعی اسلامی»، فصلنامه اخلاق زیستی؛ ش24، 1396.
5
برنجکار، رضا و علینقی خدایاری؛ انسانشناسی اسلامی؛ چ1، قم: دفتر نشر معارف، 1390.
6
برنجکار، رضا؛ روششناسی علم کلام؛ چ1، قم: مؤسسه علمی- فرهنگی دارالحدیث، 1391.
7
بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ 18/12/1377.
8
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت در تاریخ 8/6/84.
9
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت در تاریخ 20/8/85.
10
تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد؛ غررالحکم و دررالکلم؛ الطبعه الاولی، دارالکتاب الإسلامی، 1410ق .
11
توسلی، حسین؛ «معناشناسی عدالت در ساحت اجتماعی»، آیین حکمت؛ ش22، زمستان 1393.
12
جوادی آملی، عبدالله؛ حکمت عملی و نظری در نهجالبلاغه؛ چ1، قم: اسراء، 1379.
13
سبحانی، محمدتقی؛ «ظرفیتهای دانش کلام در مطالعات تمدنی»، نقد و نظر؛ ش57، 1393.
14
سیدباقری، سیدکاظم؛ عدالت سیاسی؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393.
15
ـــــ؛ عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1397.
16
شرکت توسلی، حسین؛ مبانی نظری عدالت اجتماعی؛ چ1، تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی، 1375.
17
شیخ صدوق؛ من لا یحضره الفقیه؛ ج3، الطبعة الثالثة، قم: طبعة انتشارات إسلامی التابعة لجماعة المدرسین، 1413ق.
18
شیخ طوسی، محمد؛ الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد؛ چ1، قم: خیام، 1404ق.
19
صادقی، هادی؛ «الگوی عدالت اجتماعی اسلام»، مجموعه مقالات دومین همایش ملی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ ج4، چ1، تهران و قم: آفتاب توسعه، 1394.
20
صدرالدین الشیرازی، محمد ابراهیم؛ تفسیر القرآن الکریم؛ ج7، الطبعة الثانیة، قم: انتشارات بیدار، 1415ق.
21
طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج1، 3، 12، 16 و 18-19، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
22
الکراجکی، ابیالفتح؛ کنزالفوائد؛ ج1، الطبعه الثانیه، قم: مکتبه المصفوی، 1410ق.
23
کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ ج1، 5 و 12، تصحیح علیاکبر غفاری؛ الطبعة الخامسه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1363.
24
لشکری، علیرضا؛ مبانی عدالت اجتماعی در اسلام؛ چ1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
25
مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن؛ ج8، چ1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1375.
26
مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج2، چ3، تهران: صدرا، 1372.
27
مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ ج9 و 24، چ1، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1353.
28
ملکیان، مصطفی؛ راهی به رهایی؛ چ2، تهران: موسسه نگاه معاصر، 1381.
29
موحد، محمدعلی؛ در هوای حق و عدالت: از حقوق طبیعی تا حقوق بشر؛ چ1، تهران: نشر کارنامه، 1381.
30
میر معزی، سیدحسین؛ نظام اقتصادی اسلام (مبانی فلسفی)؛ چ1، تهران: کانون اندیشه جوان، 1378.
31
واعظی، احمد؛ «جانب هنجاری تلقی آزادی در اسلام»، چهارمین نشست اندیشههای راهبردی (با موضوع آزادی، نشر الگوی پیشرفت)؛ تهران، 1391.
32
www.leader.ir
33
ORIGINAL_ARTICLE
حکمت قرآنی و فلسفه ارسطویی
قبل از میلاد مسیح در یونان باستان امام حکما سقراط خود را فیلسوف نامید. هدف او از تعقلورزی، یافتن واقعیت و راهبر رفتار بود. ارسطو غایت حکمت را معرفت محض و آن را برتر از حکمت عملی میدانست. با ظهور اسلام و طرح حکمت در قرآن، بهخصوص در عصر نهضت ترجمه با توجه به تأثیر فلسفه ارسطویی در فیلسوفان مسلمان، این سؤال به وجود آمد که بین حکمت قرآنی و فلسفه ارسطویی چه تفاوتی وجود دارد؟ آیا حکمت عملی قرآن، همانند فلسفه ارسطویی اَخَسّ است؟ فرضیۀ ما در این تحقیق، تفاوت بنیادین بین آن دو است؛ لذا با بررسی تطبیقی در این تحقیق مشخص گردید حکمت قرآنی و فلسفی در معنای واژه و تعالیم نوع حکمت، مسائل و غایت حکمت، مربّی و متربی حکمت، تنوع ارائه و روش کسب حکمت، مخاطبان حکمت و... از هم دیگر متمایزند. همچنین معلوم گشت که حکمت عملی قرآن گرچه از حیث ارتباط با امور اعتباری اخَسّ است، از حیث صائب و نافعبودن حکمت نظری، حکمت عملی معیار آن محسوب میشود و اَخَسّ نیست.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_37733_c1d69fcc7223d8d30bc91aafe04ca63f.pdf
2019-10-23
127
152
0593
واژگان کلیدی: حکمت
فلسفه ارسطو
حکمت عملی
مشخصات حکمت قرآنی و نشانه حکمت قرآنی
محمد
کاوه
kave41@gmail.com
1
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
AUTHOR
* قرآن.
1
ابنشعبه حرانى؛ تحف العقول عن آلالرسول؛ چ2، قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
2
ابنفارس، احمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغه؛ تحقیق عبدالسلام محمد هارون؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
3
ابنمنظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ قم: نشر ادب الحوزه، 1405ق.
4
ابوالولید محمد بن رشد، فصل المقال و تقریر ما بین الشّریعة و الحکمة من الاتصال؛ تهران: اتشارات امیر کبیر، 1376.
5
ارسطو؛ متافیزیک ارسطو؛ ترجمه شرف الدین خراسانی؛ چ3، تهران: انتشارات حکمت، 1384.
6
ارسطاطالیس؛ اخلاق نیکوماخس؛ ترجمه سیدابوالقاسم پورحسینی؛ چ2، تهران: انتشارات دانشگاه، 1381.
7
امام خمینی (موسوی)، روحالله؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل؛ چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1377.
8
بریه، امیل؛ تاریخ فلسفه در دوره یونانی؛ ترجمه علیمراد داوودی؛ چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1384.
9
مگی، بریان؛ فلاسفۀ بزرگ؛ ترجمه عزت الله فولادوند؛ چ1، تهران: انتشارات خوارزمی، 1372.
10
تمیمی آمدی، عبدالواحد محمد؛ غررالحکم و دررالکلم؛ قم: انتشارات دفتر تبلیغات قم، 1366.
11
دورانت، ویل؛ تاریخ فلسفه؛ ترجمه عباس زریاب؛ چ9، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1370
12
جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم؛ ج2، تحقیق علی اسلامی؛ چ2، قم: انتشارات اسراء، 1379.
13
ـــــــ؛ تسنیم؛ ج3، تحقیق احمد قدسی؛ چ3، قم: انتشارات اسراء، 1385«الف».
14
ـــــــ؛ تسنیم؛ ج7، تحقیق حسن واعظ محمدی؛ چ1، قم: انتشارات اسراء، 1384.
15
ـــــــ؛ تسنیم؛ ج12، تحقیق محمدحسین الهیزاده؛ چ1، قم: انتشارات اسراء، 1386«ج».
16
ـــــــ؛ حق و تکلیف؛ تحقیق مصطفی خلیلی؛ چ2، قم: انتشارات اسراء، 1385«ب».
17
ـــــــ؛ ادب و فنای مقربان؛ تحقیق محمد صفایی؛ چ1، قم: انتشارات اسراء، 1387.
18
ـــــــ؛ سرچشمه اندیشه؛ تحقیق عباس رحیمیان، چ3، قم: انتشارات اسراء، 1386«د».
19
ـــــــ؛ رحیق مختوم؛ تحقیق حمید پارسانیا؛ چ3، قم: انتشارات اسراء، 1386«هـ».
20
خالد غفاری، سیدمحمد؛ فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق؛ چ1، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1380.
21
جوهری، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه؛ تحقیق احمد عبدالغفور عطار؛ بیروت: دارالعلم للملایین، 1407ق.
22
حسنزاده آملى، حسن؛ هزار و یک نکته؛ چ5، تهران: رجا، 1365.
23
حسینیهمدانی، سیدمحمد؛ انوار درخشان؛ ج2، تهران: کتابفروشى لطفى، 1404ق.
24
شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى؛ من لا یحضره الفقیه؛ چ2، قم: نشر جامعه مدرسین، 1404ق.
25
راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ چ1، بیروت دارالقلم، 1412ق.
26
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ مبدأ و معاد؛ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرمافزار نورالحکمه (نسخه 3).
27
صفا، ذبیحالله؛ تاریخ عقلوم عقلی در تمدن اسلامی؛ ج1، چ4، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1371.
28
صلیبا، جمیل؛ فرهنگ فلسفی؛ ترجمه منوچهر صانعی درهبیدی؛ چ2، تهران حکمت، 1381.
29
فارابی، ابونصر؛ منطقیات فارابی؛ قم: انتشارات آیتالله مرعشی نجفی، 1408ق.
30
ـــــــ؛ تحصیل السعاده در الاعمال الفلسفی؛ بیروت: دار المناهل، 1413ق(الف).
31
ـــــــ؛ تنبیه علی سبیل السعاده در الاعمال الفلسفیة؛ مقدمه و تحقیق و تعلیق از دکتر جعفر آلیاسین؛ بیروت: دار المناهل، 1413ق«ب».
32
ـــــــ؛ الحروف؛ تصحیح محسن مهدی؛ بیروت: دار المشرق، 1970م.
33
ـــــــ؛ فصول منتزعه؛ ترجمه دکتر حسن ملکشاهی؛ تهران: انتشارات سروش، 1388.
34
ـــــــ؛ آراء اهل المدینه الفاضله؛ شرح علی بوملحم؛ بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1995م.
35
ـــــــ؛ احصاء العلوم؛ شرح علی بوملحم؛ بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1996م«الف».
36
ـــــــ؛ السیاسه المدینه؛ شارح علی بوملحم؛ بیروت: ناشر دارو مکتبه الهلال، 1996م«ب».
37
فراهیدى، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ چ2، قم: نشر هجرت، [بیتا].
38
فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب؛ ج8 و 4، بیروت: نشر دار احیاء التراث العربى، 1420ق.
39
فروغی، محمد علی؛ سیر حکمت در اروپا، ج1، چ2، تهران: انتشارات زوار، 1367.
40
فیضالاسلام اصفهانی، علینقی؛ ترجمه و شرح نهج البلاغه؛ تهران: سرای امید، بیتا.
41
قریشی، سیدعلیاکبر؛ قاموس قرآن؛ چ6، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1371.
42
کاشانى ملافتحالله؛ تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین؛ تهران: کتابفروشى محمد حسن علمى، 1336.
43
کاپلستون، فردریک؛ تاریخ فلسفه؛ ج1، ترجمه سیدجلال مجتبوی؛ چ2، تهران: انتشارات سروش، 1368.
44
طبرسی، فضل بن حسن؛ جوامع الجامع؛ ج1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، 1377.
45
ـــــ؛ مجمع البیان؛ چ3، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372.
46
طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان؛ ج1-3، 12 و 16، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ 1417ق.
47
طریحى، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛چ3، تهران: کتابفروشى مرتضوى، 1375.
48
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ2، تهران: نشر اسلامیه، 1362.
49
مجلسى، محمدباقر؛ بحار الأنوار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
50
مطهری، مرتضی؛ نظام حقوق زن در اسلام؛ چ45، قم: انتشارات صدرا، 1386.
51
شریف، میان محمد؛ تاریخ فلسفه در اسلام؛ ج1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1389.
52
نراقی، محمدمهدی؛ جامع السعادات؛ ترجمه سیدجلالالدین مجتبوی؛ چ4، تهران: حکمت، 1377.
53
ولفسن، هری اوسترین؛ فلسفۀ آبای کلیسا؛ ترجمه علی شهبازی؛ چ1، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، 1389.
54
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انقطاع وحی و انفتاح باب الهام در اندیشه امامیه
انقطاع وحی و ختم نبوت یکی از اندیشههای مسلم و مورد اجماع علمای اسلامی است. انفتاح باب الهام نیز پس از ختم نبوت از دیگر مسائل کلامی است که مورد توجه و عنایت علما با رویکردهای مختلف قرار گرفته است. از جمله علمای امامیه با تأکید بر انقطاع وحی بر انفتاح باب الهام نیز توجه خاص نمودهاند؛ زیرا امامان خویش را برخوردار از علم ویژه الهی میدانند که از آن به الهام و تحدیث یاد میکنند. اخیراً با توجه به این تقریری که شیعه از علم امام ارائه میکند، بعضی خواستهاند شیعه را تنزلدهنده خاتمیت و علم امام را ناقض انقطاع وحی قلمداد نمایند. ازاینرو در این جستار برآنیم پس از بررسی مفاهیم دخیل در بحث، حقیقت وحی، رابطه آن با الهام و انواع تبیینهایی را که اندیشمندان امامیه با رویکردهای مختلف درباره تفاوت نبوت و امامت یا وحی و الهام داشتهاند، بنمایانیم و ساحت شیعه را از این نسبت ناروا مبرا سازیم.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_37734_1965d379bb7154abbad603cc5dc3a422.pdf
2019-10-23
153
176
0693
واژگان کلیدی: وحی
انقطاع وحی
خاتمیت
نبوت
امامت
الهام
تحدیث
محمد حسن
نادم
nadem185@yahoo.com
1
استادیار گروه شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب
AUTHOR
ابرار
الحیدری
ab.alh1974@gmail.com
2
دانشجوی دکتری تاریخ اهلبیت، مؤسسه آموزش عالی بنتالهدی
AUTHOR
ابنفارس، احمد بن زکریا؛ معجم مقاییس اللغه؛ [بیجا]، مکتبه الاعلام الإسلامى، ١٤٠٤ق.
1
آملی، سیدحیدر؛ جامع الاسرار و منبع الانوار؛ تصحیح هنری کربن؛ تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه وانتشارات علمی فرهنگی، 1368.
2
ثقفی کوفی، ابراهیم بن محمد؛ الغارات؛ تحقیق جلالالدین حسینی؛ قم: نشر بهمن، [بیتا].
3
حسینزاده، محمد؛ نگاهی معرفتشناختی به وحی، الهام، تجربه دینی و عرفان و فطرت؛ قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1390.
4
حلی، حسن بن یوسف؛ کشف المراد؛ قم: دار العلم، 1382.
5
ابنفهد حلی؛ المقتصر من شرح المختصر؛ تحقیق سیدمهدی رجائی؛ چ1، قم: نشر مجمع البحوث الاسلامیه، ١٤١٠ق.
6
رازی، فخرالدین محمد؛ مفاتیح الغیب؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1415ق.
7
راغب اصفهانی؛ مفردات غریب القران؛ چ2، [بیجا]، دفتر نشر الکتاب، ١٤٠٤ق.
8
ربانی گلپایگانی، علی؛ امامت در بینش اسلامی؛ قم: بوستان کتاب، 1393.
9
سبحانی، جعفر؛ الالهیات؛ چ3، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، 1412ق.
10
سروش، عبدالکریم؛ «تشیع و مردمسالاری»، سخنرانی در دانشگاه سربن، پاریس، 1384.
11
سعیدی روشن، محمدباقر؛ وحیشناسی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1378.
12
شریف رضی، محمد بن حسین؛ نهجالبلاغه؛ تحقیق صبحی صالح؛ قم: دار الهجره، [بیتا].
13
صدوق، محمد بن علی، إکمال الدین و تمام النعمه؛ تحقیق علیاکبر السفاری؛ قم: نشر مؤسسه نشر اسلامی، ١٤٠٥ق.
14
صفار، ابنفروخ؛ بصائر الدرجات فى فضائل آل محمد، تصحیح محسن کوچهباغى؛ قم: مکتبه آیةالله المرعشی النجفى، ١٤٠٤ق.
15
طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القران؛ بیروت: منشورات الاعلمی للمطبوعات، 1393ق.
16
طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القران؛ تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1379.
17
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین؛ تهران: نشر مرتضوى، ١٢٦٢.
18
طوسی، محمد بن حسن؛ الاقتصاد؛ قم: نشر خیام، ١٤٠٠ق.
19
ـــــ؛ التبیان فی تفسیر القران؛ تقدیم آغابزرگ الطهرانی، تصحیح احمد حبیب العاملی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1409ق.
20
العاملی البیاضی، علی بن یونس؛ الصراط المستقیم؛ تحقیق محمدباقر بهبودی؛ تهران: نشر المکتبة الرضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، [بیتا].
21
قطب راوندى، سعید بن هبةالله؛ الخرائج و الجرائح؛ قم: موسسة الامام المهدی، ١٤٠٩ق.
22
صدوق، علی ابن بابویه؛ التبصرة و الامامه؛ تحقیق مدرسة الامام المهدی؛ چ1، قم: نشر مدرسه الامام المهدی، ١٤٠٤ق.
23
کلینى، محمد بن یعقوب؛ کافى؛ تصحیح علىاکبر غفارى و شیخ محمد آخوندى؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، ١٤٠٧ق.
24
مجلسی، محمدباقر؛ بحارالأنوار؛ تحقیق محمدباقر بهبودی و عبدالرحیم ربانی شیرازی؛ چ2، بیروت: نشر الوفاء، ١٤٠٣ق.
25
کرکی، عبدالعال؛ رسائل کرکی؛ تحقیق محمد الحسون؛ چ1، قم: نشر خیام، ١٤٠٩ق.
26
مدنى الشیرازی، سیدعلىخان، ریاض السالکین فى شرح صحیفة سیدالساجدین؛ تحقیق محسن الحسینی الأمینی؛ چ4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، ١٤١٥ق.
27
مفید ، محمد بن نعمان؛ اوائل المقالات؛ تحقیق ابراهیم الانصاری؛ چ2، بیروت: دار المفید، 1414ق(الف).
28
ـــــ؛ الإفصاح؛ تحقیق موسسه بعثت؛ چ2، بیروت: دار المفید، ١٤١٤ق(ب).
29
ـــــ؛ النکت الاعتقادیة؛ تحقیق رضا مختاری؛ چ2، بیروت: دار المفید، ١٤١٤ق(ج).
30
ـــــ؛ تصحیح اعتقادات الامامیه؛چ2، بیروت: دار المفید، ١٤١٤ق(د).
31
ملاصدرا، علی بن ابراهیم شیرازی؛ المبدأ و المعاد؛ تحقیق و مقدمه محمد ذبیحی و جعفر شاهنظری؛ تهران: بنیاد حکمت نظری، 1282.
32
میرداماد،، محمدباقر استرآبادى، الرواشح السماویة؛ تحقیق غلامحسین قیصریه و نعمةالله الجلیلى؛ قم: دار الحدیث، ١٤٢٢ق.
33
المیلانی، السیدعلی الحسینی؛ الامامة فی اهم الکتب الکلامیه؛ چ1، قم: نشر مهر، ١٣٧٢.
34
نادم، محمدحسن؛ علم غیب از نگاه عقل و وحی؛ قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1395.
35
نوبختی، حسن بن موسى؛ فرق الشیعه؛ چ2، بیروت: نشر دار الاضواء، ١٤٠٤ق.
36
ORIGINAL_ARTICLE
عصمت انبیا و مراتب آن از نظرگاه تفسیری آیتالله معرفت
عصمت انبیا یکی از مبانی اعتقادی مشترک بین مسلمانان است؛ اما در خصوص زمان و گستره آن اختلافنظرهایی مشاهده میشود. شاید بتوان گفت مهمترین دلیل اختلاف، از آیاتی ناشی میشود که درظاهر با عصمت انبیا منافات دارد. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین دیدگاه آیتالله معرفت در این خصوص پرداخته است. از این منظر عصمت هرچند عطیه الهی است، تأثیر نفسانی نبی در تقویت و ارتقابخشی به آن، موجبات شدت و ضعف آن را رقم میزند. تفسیر آیاتی که بهظاهر با عصمت پیامبر اکرم منافات دارد، در تبیین آیتالله معرفت از نوآوری ایشان حکایت دارد که با نگرشی اصولی و تکیه بر دانش علوم قرآنی معتقد است هرچند لفظ آیه خطاب به پیامبر اکرم نازل شده است، مراد خداوند آن حضرت نبوده و حکم آیه بر سایر مسلمانان جاری است. این در حالی است که برخی مفسران با توجه به ظاهر آیه، گستره عصمت را در ایشان محدود دانسته و گروهی دیگر به توجیه ظاهر آیات پرداختهاند.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_37735_6a121f8069abb94ef0f81045014a4aa0.pdf
2019-10-23
177
197
0793
واژگان کلیدی: عصمت
مراتب عصمت انبیا
لفظ خاص سبب عام
ایاک اعنی و اسمعی یا جاره
آیتالله معرفت
سیده سعیده
غروی
saeedehgharavi@yahoo.com
1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
AUTHOR
صدیقه
اسلامی
s.eslamy69@yahoo.com
2
دانشآموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
AUTHOR
قرآن کریم؛ ترجمه فولادوند.
1
آلوسی، محمد بن عبدالله؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی؛ ج17، چ1، بیروت: نشر دار الکتاب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
2
ابنعاشور، محمد طاهر؛ التحریر و التنویر (المعروف بتفسیر ابنعاشور)؛ ج21، چ1، بیروت: نشر مؤسسه تاریخ عربی، ۱۴۲۰ق.
3
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر؛ تفسیر القرآن العظیم؛ ج11، چ1، لبنان- بیروت: نشر دار الکتب العلمیه، ۱۴۱9ق.
4
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، چ1، مشهد: آستان قدس رضوی، 1408ق.
5
ایجی، میرسید شریف؛ شرح المواقف؛ ج8، چ1، قم: نشر الشریف الرضی، 1325ق.
6
بحرانی، سیدهاشم؛ البرهان فی علوم القرآن؛ چ1، تهران، بنیاد بعثت، 1416ق.
7
تفتازی، سعدالدین؛ شرح المقاصد؛ ج4-5، چ1، قم: منشورات الشریف الرضی، 1409ق.
8
جوادی آملی، عبدلله؛ تفسیر تسنیم؛ ج3 و 16، چ1، قم: نشر مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۰.
9
حر عاملی، محمد بن حسن؛ التنبیه بالمعلوم؛ چ1، قم: مرکز نشر تابع لمکتب الإعلام الاسلامی، 1418ق.
10
حقی برسوی، اسماعیل؛ تفسیر روح البیان؛ بیروت: دارالفکر، [بیتا].
11
حلی، حسن بن یوسف؛ کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ چ2، قم: مؤسسه امام صادق، 1382.
12
رازی، فخرالدین؛ الاربعین فی اصول دین؛ ج2، چ1، قاهره: نشر مکتبة الکیات الازهریه، 1986م.
13
زمخشری، محمود بن عمر؛ الکشاف عن حقائق غوارض التنزیل و عیون فی وجوه التأویل؛ ج1 و 3-4، چ3، بیروت: نشر دارالعربی، 1407ق.
14
سبحانی، جعفر؛ منشور جاوید؛ ج6، چ1، قم: مؤسسه امام صادق، 1375ش.
15
ـــــ؛ الدر المنثور فی تفسیر الماثور؛ قم: کتابخانه آیتالله مرعشی، 1404ق.
16
صادقی تهرانی، محمد؛ الفرقان فی تفسیر القران؛ ج1 و 24، چ2، قم: نشر فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق.
17
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ تفسیر القران الکریم؛ ج1، چ2، قم: انتشارات بیدار، 1361.
18
صدوق، محمد بن علی بن بابویه؛ إعتقادات الإمامیه؛ چ2، قم: کنگره شیخ مفید، 1414ق.
19
طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان؛ ترجمه محمدباقر موسوی؛ ج 1-2، 5، 16-17 و 20، چ5، قم: نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷4.
20
طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان؛ ترجمه حسین نوری همدانی؛ ج20، چ1، تهران: نشر فرهانی، [بیتا].
21
طبری، محمد بن جریر؛ تفسیر طبری؛ ترجمه حبیب یغمایی؛ ج5، چ2، تهران: نشر توس، ۱۳۵6.
22
طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ ج8، چ1، بیروت: نشر دار احیاء التراث العربی، [بیتا].
23
طوسی، نصیرالدین؛ پنج رساله اعتقادی؛ قم: کتابخانه مرعشی نجفی، 1375.
24
عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین؛ چ4، قم: انتشارات اسماعیلیان، 1415ق.
25
علمالهدی، سید مرتضی؛ تنزیه الانبیاء؛ چ1، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1412ق.
26
فاضل مقداد، ابوعبدالله؛ الارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین؛ قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، 1405ق.
27
فخر رازی، محمد بن عمر؛ التفسیر کبیر (مفاتیح الغیب)؛ ج3 و 25، چ3، بیروت: نشر دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
28
ـــــ؛ عصمة الانبیاء؛ قم: منشورات الکتبی النجفی، 1406ق.
29
قطب، سید؛ فی ظلال القرآن؛ ج1، چ35، بیروت: نشر دار الشروق، 1425ق.
30
کلینى، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ ج2، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1365.
31
مدرسی، محمدتقی؛ تفسیر هدایت؛ ترجمه احمد آرام؛ ج13، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1377.
32
محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن؛ فرهنگ موضوعی تفاسیر؛ قم: نشر بوستان کتاب، [بیتا].
33
معرفت ، محمدهادی؛ التفسیر الاثری الجامع؛ ج2، چ1، قم: نشر مؤسسه انتشاراتی التمهید، 1429ق.
34
ـــــ؛ التمهید؛ ج3، چ1، قم: نشر مؤسسه انتشاراتی التمهید، 1388الف.
35
ـــــ؛ تنزیه الانبیا؛ به کوشش خسرو تقدسینیا؛ چ1، قم: انتشارات ائمه و جام جم، 1388ب.
36
مغنیه، محمدجواد؛ تفسیر کاشف؛ ترجمه موسی دانش؛ ج1، چ1، قم: نشر بوستان کتاب، 1378.
37
مفید، محمد بن محمد بن النعمان؛ اوائل المقالات؛ تهران: مؤسسه دانشگاه تهران و دانشگاه مک گیل، 1372.
38
ـــــ؛ النکت الاعتقادیه و رسائل اخری؛ بیروت- لبنان: نشر دارالمفید، 1414ق.
39
مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ ج2، 12 و 17، چ10، تهران: نشر دار الکتب الاسلامیه، 1371.
40
ملکی میانجی، محمدباقر؛ مناهج البیان فی تفسیر القرآن؛ ج1، چ1، تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد، 1414ق.
41
همدانی اسدآبادی، عبدالجبار بن احمد؛ شرح اصول خمسه؛ بیروت: نشر دار إحیاء التراث العربی، [بیتا].
42
ORIGINAL_ARTICLE
غرض؛ عامل انسجام سورههای قرآن (نقدی بر نظریه وحدت موضوعی سورهها)
مقاله حاضر با گرتهبرداری از دانشهای مرتبط، در پی تبیین شواهدی است تا نقش یگانه غرض را در انسجامبخشی سورهها تأیید نماید؛ بدین صورت که عامل تکوین متن از لحاظ نظریههای ادبی معاصر، وجود غرض است. از نظر علم نحو نیز تکوین کلام وابسته به فایده و هدف میباشد. همچنین تکوین سیاق مشروط به وجود غرضی کلان در پس متن است و در علم بلاغت هم تصریح شده است که اتصاف کلام به بلاغت مشروط به وجود غرض ثانوی (غیر از معنای ظاهری الفاظ) است. به علاوه در مباحث روش تحقیق ثابت شده است که انسجام متون تحقیقی، در صورت تعیین مسئله و هدف، محقق شده و متون موضوع محور سودمند نخواهند بود. در فلسفه علوم نیز گفته میشود عامل وحدت و تمایز علوم از یکدیگر، دستکم در علوم ارتباطی، غرض آن علم است. در این مقاله همچنین اشاره میشود که موضوع سوره، توانایی انسجامبخشی به سوره را ندارد؛ چراکه در روش تحقیق گفته میشود متون موضوعمحور ازهمگسیخته و غیرمنسجماند. در فلسفه علوم نیز ثابت شده است که نمیتوان به وسیله موضوع، علوم را از یکدیگر متمایز نمود. به علاوه در مقام عمل نیز مشخص شده است ارائه موضوعی که جامع تمامی مسائل سوره و مانع از مسائل دیگر سورهها باشد، ناممکن است و درنهایت محققان نیز تعریفی از وحدت موضوعی ارائه دادهاند که عملاً بازگشت به وحدت غرضی دارد.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_37736_f3fc74a0ee22b22ad63a0e87824d7d30.pdf
2019-10-23
199
226
0893
واژگان کلیدی: انسجام سوره
وحدت سوره
غرض
مقصود
هدف
وحدت موضوعی
حامد
معرفت
hamed.marefat@hotmail.com
1
دانشآموخته دکتری دانشگاه قرآن و حدیث
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
ابنجنی، عثمان؛ الخصائص؛ چ3، تهران: دار الکتب العلمیه، [بیتا].
2
ابنعقیل، عبدالله الهمدانی؛ شرح ابنعقیل علی الالفیه؛ قم: فقاهت، 1434ق.
3
ابنفارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغه؛ تصحیح عبدالسلام هارون؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
4
ابنمالک اندلسی، محمد بن عبدالله؛ شرح الکافیه الشافیه؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، [بیتا].
5
ابنمنظور، محمد بن منظور؛ لسان العرب؛ بیروت: دار صادر، 1414ق.
6
ابنهشام، عبدالله بن یوسف؛ مغنی اللبیب؛ قم: کتابخانه مرعشی نجفی، [بیتا].
7
الابیض، اشواق حسن علی؛ الوحدة الموضوعیة فی القرآن الکریم؛ قاهره: دار الآفاق العربیه، 1433ق.
8
امام خمینی، روحالله؛ تهذیب الاصول؛ تقریر جعفر سبحانی؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1423ق.
9
امیری خراسانی، احمد و حلیمه علینژاد؛ «بررسی عناصر انسجام متن در نفقه المصدور بر اساس نظریه هالیدی و حسن»، مجله متنپژوهی ادبی؛ س19، ش63، 1394.
10
باحویرث، تهانی بنت سالم؛ اثر دلالة السیاق فی توجیه معنی المتشابه؛ مکه: جامعه ام القری، 1428ق.
11
باطنی، محمدرضا؛ مبانی زبانشناسی نوین؛ چ3، تهران: انتشارات آگاه، 1370.
12
البرزی، پرویز؛ مبانی زبانشناسی متن؛ تهران: امیرکبیر، 1386.
13
بروجردی، حسین؛ نهایة الاصول؛ تقریر حسینعلی منتظری؛ تهران: انتشارات تفکر، 1415ق.
14
بستانی، قاسم و نصره باجی؛ «سیاق قرآنی: مفهوم و کارکرد آن در فهم حدیث»، مجله علوم حدیث؛ ش74، 1393.
15
بهائی، شیخ محمد؛ الفوائد الصمدیه؛ چ16، قم: انتشارات نهاوندی، 1391.
16
بهجتپور، عبدالکریم؛ شناختنامه تنزیلی سورههای قرآن کریم؛ قم: مؤسسه تمهید، 1394.
17
ـــــ؛ مهارتهای بیان تفسیر سورههای قرآن کریم؛ قم: مؤسسه تمهید، 1393.
18
بیدهندی، محمد؛ «ملاک تمایز علوم برهانی از دیدگاه غیربرهانی؛ مجله معرفت، ش12، 1372.
19
پاکتچی، احمد؛ روش تحقیق با تکیه بر حوزه علوم قرآن و حدیث؛ تهران: انجمن علمی دانشجویی الهیات دانشگاه امام صادق، 1390.
20
پور شافعی، هادی؛ پژوهش و نگارش علمی؛ تهران: انتشارات آوای نور، 1393.
21
تفتازانی، مسعود بن عمر؛ کتاب المطول؛ چ4، قم: انتشارات داوری، [بیتا].
22
ـــــ؛ مختصر المعانی؛ چ3، قم: دار الفکر، 1376.
23
تقویان، عباس؛ گونهشناسی سیاق در تفسیر المیزان: صورتبندی و کارکرد»، مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث؛ ش12، 1388.
24
جلالی، جلالالدین؛ «ضرورت شناخت و کاربرد انسجام و پیوستگی در ترجمه انگلیسی قرآن کریم»، مجله ترجمان وحی، ش25، 1388.
25
حجازی، محمد محمود؛ الوحدة الموضوعیة فی القرآن الکریم؛ الزقازیق: دار التفسیر للطبع و النشر، 1424ق.
26
حسنزاده، صالح؛ «موضوع علم و معیار تمایز علوم»، مجله آیینه پژوهش؛ ش3، ص1383.
27
الخراسانی، محمد کاظم؛ کفایة الاصول؛ قم: انتشارات آلالبیت، 1409ق.
28
خویی، ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن؛ قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، [بیتا].
29
داوسون، کاترین؛ روشهای کاربردی تحقیق؛ ترجمه مجید رضا داوری و دیگران؛ تهران: هرمس، 1390.
30
الدسوقی، محمد؛ حاشیة الدسوقی علی مختصر المعانی؛ بیروت: المکتبه العصریه، [بیتا].
31
دهقانی، ناهید؛ «بررسی عناصر انسجام متن در کشف المحجوب هجویری»، مجله آیینه میراث؛ ش45، 1388.
32
الراغب الاصبهانی، حسین بن محمد؛ مفردات الفاظ القرآن؛ بیروت: دار القلم، 1412ق.
33
رضایی، محمدجواد؛ «بررسی، تحلیل و نقد دیدگاه ابنسینا درباره طبقهبندی علوم»، مجله انجمن معارف اسلامی؛ ش1، 1383.
34
رکامی، سردار؛ تطور تاریخی تمایز علوم نزد منطقدانان؛ پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 1384.
35
فردریک سی لوننبرگ؛ روشهای تحقیق و نگارش پایاننامه در علوم اجتماعی، علوم رفتاری و مدیریت؛ ترجمه وجهالله قربانیزاده و سیدمحمدتقی حسینی مرام؛ تهران: جهاد دانشگاهی، 1390.
36
الزبیدی، محمد بن محمد؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تحقیق علی شیری؛ بیروت: دار الفکر، 1414ق.
37
زمانی، محمدحسن؛ مستشرقان و قرآن؛ چ3، قم: بوستان کتاب، 1388.
38
ساروخانی، باقر؛ «اقناع هدف ارتباطات»، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه تهران، ش23، 1383.
39
ستودهنیا، محمدرضا و دیگران؛ «بررسی تطبیقی سیاق از دیدگاه قرآنپژوهان معاصر»، مجله مطالعات قرآنی؛ س4، ش15، 1392.
40
السیالکوتی، عبدالحکیم؛ حاشیة السیالکوتی علی کتاب المطول؛ قم: منشورات رضی، 1362.
41
سیاوشی، کرم؛ تحلیل انتقادی مبانی و روش تفسیری سید قطب در فی ظلال؛ تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1389.
42
سیدی، سیدحسین؛ زیباییشناسی قرآن؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1390.
43
السیوطی، جلالالدین؛ البهجة المرضیة علی الالفیه؛ چ19، قم: انتشارات اسماعیلیان، [بیتا].
44
الشهرزوری، شمسالدین؛ رسائل الشجرة الالهیة فی علوم حقائق الربانیه؛ تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، 1383.
45
شیخ اشراق؛ مجموعه مصنفات؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
46
الصبیحی، محمد الاخضر؛ مدخل الی علم النص و مجالات تطبیقیه؛ الجزائر: منشورات الاختلاف، 1429ق.
47
صدرالمتالهین؛ مجموعه رسائل فلسفی؛ تهران: انتشارات حکمت، 1375.
48
صفدری نیاک، مرتضی؛ «ملاک تمایز علوم برهانی»، مجله معرفت فلسفی؛ ش12، 1385.
49
الطباطبائی، محمدحسین؛ حاشیة الکفایه؛ قم: بنیاد علمی فرهنگی علامه طباطبایی، [بیتا].
50
ـــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ2، بیروت: مطبوعات الاعلمی، 1390ق.
51
الطلحی، رده الله؛ دلالة السیاق؛ عربستان سعودی: جامعه ام القری، 1424ق.
52
عابدی شاهرودی، علی؛ «شناخت علوم»، مجله کیهان اندیشه؛ ش15، 1366.
53
ـــــ؛ «نقد دیدگاه قدما در شناسایی علوم»، مجله کیهان اندیشه؛ ش16، 1366.
54
فرامرز قراملکی، احد فرامرز و عذرا شالباف؛ تدوین پایاننامه: شیوهها و مهارتها، قم: زیتون، 1389.
55
فرامرز قراملکی، احد؛ «قاعده موضوع کل علم ما بحث فیه عن عوارضه الذاتیه»، مجله مقالات و بررسیها؛ ش53-54، 1371-1372.
56
ـــــ؛ اصول و فنون پژوهش در گستره دین پژوهی؛ قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1383.
57
ـــــ؛ روششناسی مطالعات دینی؛ مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1380.
58
قائمی نیا، علیرضا؛ بیولوژی نص: نشانهشناسی و تفسیر قرآن؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389.
59
قائمی، علی؛ روش تحقیق در مکتب؛ قم: دار التبلیغ، 1356.
60
القزوینی، نجمالدین علی الکاتبی؛ المسائل الشمسیه؛ قم: انتشارات بیدار، 1384.
61
قطب، سید؛ فی ظلال القرآن؛ چ35، بیروت: دار الشروق، 1425ق.
62
کاشانی، فاطمه مرضیه؛ «آسیبشناسی تطبیق قاعده سیاق در آیات قرآن»، مجله حسنا؛ ش21، 1393.
63
کاکایی، قاسم؛ «عرض ذاتی به عنوان معیار وحدت و تمایز مسائل علوم»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان؛ ش10، 1394.
64
کنعانی، حسین؛ «سیاق و سیر تحول کاربرد آن در فقه شیعه»، مجله فقه و تاریخ تمدن؛ ش24، 1389.
65
کنعانی، حسین؛ نظریه و روش تفسیر سیاقی قرآن؛ تهران: عروج اندیشه، 1391.
66
کوثری، عباس؛ نقش سیاق در تفسیر قرآن و فقه؛ قم: بوستان کتاب، 1392.
67
محقق اصفهانی، محمد حسین؛ نهایة الدرایه فی شرح الکفایه؛ چ2، بیروت: مؤسسه آلالبیت، 1429ق.
68
محمد نژاد، یوسف؛ شیوهنامه پژوهش و نگارش علمی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1391.
69
محمدی بامیانی، غلامعلی؛ دروس فی البلاغة؛ بیروت: مؤسسه البلاغ، [بیتا].
70
المراغی، احمد مصطفی؛ علوم البلاغة، البیان و المعانی و البدیع؛ چ4، بیروت: دار الکتب العلمیه، [بیتا].
71
مسلم، مصطفی؛ مباحث فی التفسیر الموضوعی، دمشق: دار القلم، 1421ق.
72
المطیری، عبدالرحمن؛ السیاق القرآنی و اثره فی التفسیر؛ عربستان سعودی: جامعه ام القری، 1429ق.
73
معرفت، محمدهادی؛ التمهید فی علوم القرآن؛ قم: انتشارات تمهید، 1386.
74
معینالدینی، فاطمه؛ «شگردهای ایجاد انسجام متن در کلیله و دمنه»، مجله فرهنگ؛ ش46-47، 1382.
75
موسوینسب، سیدمحمدصادق؛ «فرضیه کجا لازم است»، مجله پژوهش؛ ش2، 1390.
76
نقی پورفر، ولیالله و رضا حاجخلیلی؛ «گونهشناسی کارکرد سیاق در رفع ابهام از ظاهر آیات»، مجله کتاب قیم؛ ش2، 1390.
77
الهاشمی، احمد؛ جواهر البلاغه؛ چ5، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1381.
78
Brause, rita s.; writing your doctoral dissertation; London: falmer, 2000.
79
Mir, Mustansir; “Unity of the Text of the Qurān”, Encyclopaedia of the Quran; leyden: brill, vol.5, 2006, pp.405-406.
80
Hunt, andy; your research project: how to manage it; new York; routledge, 2005.
81
http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4892/6011/62811.
82
http://www.verdinejad.com/visitorpages/show.aspx?isdetaillist=true&itemid=30501,8.
83
http://www.payanname-m.com/13-اهداف-تحقیق/اهداف تحقیق
84