ORIGINAL_ARTICLE
علل معنوی و کیفیت سازگاری آن با قانون علیت
علل معنوی یا غیبی و مصادیق واقعی آن، سازکار تأثیر آن، کیفیت تعامل آنها با علل مادی و چگونگی تبیین آن مطابق با اصل ضروری علیت، همچنین کیفیت سازگاری آن با قواعد فلسفی که در باب علیت است، از مسائلی است که اخیراً با همهگیری بیماری واگیردار کووید 19 دوباره مورد بحث محافل مختلف علمی و حتی ژورنالیستی واقع گردیده است. در این مقاله به برخی حیثیتهای علل غیبی پرداخته میشود. دو سؤال اصلی که این مقاله در پی پاسخ به آن است، عبارت است از: یکم- تعریف علل غیبی و مشخصات آن چیست؟ دوم- علل غیبی چگونه با «قاعده فلسفی الواحد» که دو سویه دارد و «قاعده فلسفی لزوم سنخیت بین علت و معلول» سازگارند؟ از نگاه این مقاله علل غیبی آن دسته علل هستند که قابل تبیین مادی و تجربی حسی نیستند و عقل بشر از تبیین کیفیت تأثیر آنها ناتوان است. این علل هم میتوانند در طول علل طبیعی باشند، هم در عرض آن و هم ناقض آن و هم مؤثر بالاستقلال. همچنین در این مقاله اثبات خواهد شد جریان علل و اسباب معنوى نیز مثل علل مادی در چرخه اصل ضرورى علیت گنجیده و در تنافى با آن نیست. علل غیبی با برگرداندن آنها و هم آنچه به عنوان علل طبیعی شناخته میشود، به علل اعدادی و علیت تشأنی هیچ منافاتی با سه قاعده فلسفی فوق نخواهند داشت.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_44960_0dcf91f1b39a4960091d9f3b68d1a0ae.pdf
2020-07-22
5
35
0196
علل غیبی
سنخیت
علیت
قاعده الواحد
علل اعدادی
محمد
عربصالحی
salehnasrabad@yahoo.com
1
دانشیار گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
** نهجالبلاغه؛ صبحی صالح؛ چ1، قم: هجرت، 1414ق.
2
ابنبابویه القمى (صدوق)، محمد بن على؛ من لایحضره الفقیه؛ طهران: دار الکتب الاسلامیه، 1410ق.
3
ابنرشد، محمد؛ تهافت التهافت؛ چ1، بیروت: دار الفکر، 1993م.
4
ابنسینا، حسین بن عبدالله؛ الاشارات و التنبیهات؛ تهران: دفتر نشر کتاب، 1403ق.
5
تفتازانی، سعدالدین؛ شرح المقاصد؛ قم: انتشارات الشریف الرضی، 1409ق.
6
تمیمى آمدى، عبدالواحد؛ غرر الحکم و درر الکلم؛ چ1، بیروت: مؤسسه اعلمى للمطبوعات، 1407ق.
7
جرجانی، سیدشریف؛ شرح المواقف؛ قم: انتشارات الشریف الرضی، 1415ق.
8
جوادی آملی، عبدالله؛ رحیق مختوم؛ چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1376.
9
حرّ عاملى، محمد بن الحسن؛ وسایل الشیعه؛ ط6، طهران: مکتبة الاسلامیة ، 1403ق.
10
خرمشاهى، بهاءالدین؛ جهان غیب و غیب جهان؛ چ1، تهران: انتشارات کیهان، 1365.
11
ری شهری، محمد؛ الحج فى السنّة، ط1، طهران: المشعر،1417ق.
12
سروش، عبدالکریم؛ بسط تجربه نبوى؛ چ1، تهران: مؤسسه فرهنگى صراط، 1378.
13
ـــــ؛ «خدا به هر دردی نمیخورد»، 28 اسفند 1398، موجود در: zeitoons.com.
14
شریعتی، محمدتقی؛ وحی و نبوت؛ تهران: حسینیه ارشاد، 1349.
15
صدرالمتألّهین، محمد؛ الاسفار الاربعه؛ تهران: انتشارات مصطفوى، 1379.
16
ـــــ؛ تفسیر القرآن الکریم؛ چ2، قم: نشر بیدار، 1366.
17
طالقانى، سید محىالدین؛ آثار الاعمال؛ چاپ اتحاد، 1336.
18
طباطبایى، محمدحسین؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ چ6، تهران: انتشارات صدرا، 1377.
19
ـــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ 20 جلدی، ط2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
20
ـــــ؛ نهایة الحکمه؛ قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1404ق.
21
طریحى، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ بیروت: دار و مکتبة الهلال، 1989م.
22
عرب صالحی، محمد؛ غیب و زندگی؛ چ1، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1394.
23
العروسى الحویزى، عبدعلى بن جمعة؛ تفسیر نورالثقلین؛ 5 جلدی،4، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
24
غزالی، محمد؛ تهافت الفلاسفه؛ تحقیق سلیمان دنیا؛ ط4، قاهره، دار المعارف، [بیتا].
25
فیض کاشانى، ملامحسن؛ الصافى فى تفسیر القرآن؛ چ6، طهران: المکتبة الاسلامیه، 1362ق.
26
فیضکاشانى، محمدمحسن بن شاهمرتضى؛ الوافی؛ 26 جلدی، چ1، کتابخانه امام امیرالمؤمنین على اصفهان، 1406ق.
27
القندوزى الحنفى، حافظ سلیمان بن ابراهیم؛ ینابیع المودّه؛ ط1، قم: انتشارات الشریف الرضى، 1371ش/ 1413ق.
28
کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ ترجمه سیدجواد مصطفوی؛ تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، [بیتا].
29
مجلسى، محمّدباقر؛ بحار الانوار؛ چ2، تهران: المکتبة الاسلامیه.
30
ـــــ؛ مرآة العقول؛ چ3، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1370.
31
مصباح یزدى، محمدتقى؛ آموزش فلسفه؛ چ1، تهران: سازمان تبلیغات اسلامى، 1365.
32
ـــــ؛ تعلیقه على نهایة الحکمه؛ چ1، قم: مؤسسة فى طریق الحق، 1405ق.
33
ـــــ؛ معارف قرآن؛ چ2، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امامخمینى، 1378.
34
مطهرى، مرتضى؛ امدادهاى غیبى؛ چ7، تهران: انتشارات صدرا، 1374.
35
ـــــ؛ انسان و سرنوشت؛ چ7، تهران: انتشارات صدرا، 1367.
36
ـــــ؛ نبوّت؛ چ5، تهران: انتشارات صدرا، 1378.
37
ـــــ؛ مجموعه آثار؛ ج4، چ7، تهران: صدرا، 1384.
38
شیخ مفید، محمد بن نعمان؛ الاختصاص؛ بیروت: مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، 1402ق.
39
موسوى جزایرى ناجى، سیدهاشم؛ آثار الاعمال الصالحة فى دار الدنیا؛ قم: مطبعة سیدالشهداء، 1371.
40
ORIGINAL_ARTICLE
نقش و تأثیر علل و عوامل فرامادی در بلایای طبیعی
علل و عوامل معنوی چه نقشی در دفع و رفع بلایای طبیعی دارند؟ آیا شرطی برای تأثیر این اسباب وجود دارد؟ اساساً چگونه این گونه اسباب در جهان طبیعت نقشآفرینی میکنند؟ پاسخ به پرسشهای فوق از آن جهت اهمیت دارد که علاوه بر فواید نظری میتواند به کار برنامهریزان بهداشتی و فرهنگی آید و از افراط و تفریط در این حوزه جلوگیری کند. در این باره تلاش شده است با مراجعه به متون دینی و بهرهمندی از روش کتابخانهای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی- تحلیلی در استنتاج دیدگاه، ضمن طرح سه دیدگاه انکارگرایی، نفی کارکرد حداکثری و نفی کارکرد حداقلی و گزینش دیدگاه اخیر، چهار نقش دوگانه عاملیت و مانعیت و مقدمی- ذیالمقدمی، مانا و جامع و اقتضایی- قطعی، اسباب معنوی مورد واکاوی قرار گیرد. البته این تأثیرگذاری بدون شرط نیست و معیت با اسباب مادی، معنوی و مصلحت را باید از شرایط آن تلقی کرد. نقش این اسباب زمانی مدلل خواهد شد که به ماهیت و چگونگی تأثیر این گونه اسباب اشاره شود. این مطلب در ضمن چهار نکته طولانگاری، حکومت اسباب معنوی و تأثیر از طریق استخدام علل طبیعی و در قالب منظومه سنتهای الهی مورد امعان نظر قرار گرفته است.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_45849_8dc4fe76d099e013bd117a8122bce966.pdf
2020-07-22
35
66
0296
بلاهای طبیعی
علل فرامادی
اسباب معنوی
سنتهای الهی
علل طبیعی
قاسم
ترخان
tarkhan86@gmail.com
1
دانشیار گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
LEAD_AUTHOR
* قرآن.
1
ابنبابویه، محمد بن على (شیخ صدوق)؛ الامالی؛ چ6، کتابچى، تهران: 1376.
2
ـــــ؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛ چ2، قم: دار الشریف الرضی للنشر، 1406ق.
3
ـــــ؛ علل الشرائع؛ چ1، قم: کتاب فروشى داورى، 1385ش/ 1966م.
4
ـــــ؛ معانی الاخبار؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1403ق.
5
ـــــ؛ الخصال؛ 2جلدی؛ چ1، قم: جامعه مدرسین، 1362.
6
ـــــ؛ من لا یحضره الفقیه؛ 4جلدی؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
7
ـــــ؛ کمال الدین و تمام النعمه؛ تحقیق/ تصحیح علىاکبر غفارى؛ چ2، تهران: اسلامیه، 1395ق.
8
ابنشعبه حرانى، حسن بن على؛ تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله؛ چ2، قم: جامعه مدرسین، 1404ق/ 1363ش.
9
اربلى، على بن عیسى؛ کشف الغمه فی معرفه الأئمه (ط - القدیمه)؛ 2جلدی؛ چ1، تبریز: بنى هاشمى، 1381ق.
10
ایجى و میرسیدشریف؛ شرح المواقف؛ تصحیح بدرالدین نعسانى؛ چ1، قم: الشریف الرضی، 1325ق.
11
برقى، احمد بن محمد بن خالد؛ المحاسن؛ چ2، قم: دار الکتب الإسلامیه، 1371ق.
12
ابنمیثم بحرانی؛ قواعد المرام فی علم الکلام؛ چ1، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی (ره)، 1391ق.
13
پاینده، ابوالقاسم؛ نهج الفصاحه؛ چ4، تهران: دنیاى دانش، 1382.
14
تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم؛ 1جلدی؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات؛ 1366.
15
جعفریان، رسول؛ نزاع سنت و تجدد؛ قم: رئوف، 1371.
16
جوادی آملی، عبدالله؛ علی بن موسی الرضا و الفلسفه الالهیه؛ قم: دار الاسراء للنشر، 1374.
17
ـــــ؛ رحیق مختوم؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1376.
18
حر عاملى، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه؛ چ1، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1409ق.
19
خمینى، سیدروحاللّه موسوى؛ الطلب و الإراده؛ چ4، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (س)، 1387.
20
سبحانی، جعفر؛ الإلهیات على هدى الکتاب و السنه و العقل؛ چ3، قم، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیه، 1412ق.
21
سروش، عبدالکریم؛ بسط تجربه نبوی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1378.
22
صدر، سیدمحمدباقر؛ المدرسه القرآنیه؛ چ3، قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر، 1398ق.
23
صدرالمتألهین(ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم؛ الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه؛ با تعلیقه علامه طباطبایی؛ چ3، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1981م.
24
طباطبایی، محمد حسین؛ طریق عرفان (ترجمه و شرح رساله الولایه)؛ ترجمه صادق حسنزاده؛ قم: نشر بخشایش، ۱۳۸۱.
25
ـــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
26
ـــــ؛ اعجاز از نظر قرآن و عقل؛ قم: نشر فاخته، [بیتا].
27
طبرسى، حسن بن فضل؛ مکارم الأخلاق؛ چ4، قم: الشریف الرضى، 1412ق/ 1370ش.
28
طبرسى، على بن حسن؛ مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار؛ چ2، نجف: المکتبه الحیدریه؛ 1385ق.
29
عربصالحی، محمد؛ غیب و زندگی؛ چ1، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، 1393.
30
علیانسب، سیدضیاءالدین و همکاران؛ «در جستجوی عوامل معنوی طول عمر انسان در قرآن»، پژوهش در دین و سلامت؛ دوره 3، ش2، 1396، ص102-114.
31
فراستخواه، مقصود؛ دین و جامعه؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1377.
32
هندی، سیداحمدخان؛ تفسیر القرآن و هو الهدی و الفرقان؛ ترجمه محمدتقی فخر داعی گیلانی؛ تهران: شرکت تضامنی محمد حسن علمی و دیگران، 1332.
33
العروسى الحویزى، عبد على بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین؛ تحقیق/ تصحیح سیدهاشم رسولى محلاتى؛ چ4، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
34
راوندى، قطبالدین سعید بن هبه الله؛ الدعوات (سلوه الحزین للراوندی)؛ چ1، قم: انتشارات مدرسه امام مهدى (عج)، 1407ق.
35
ربانی گلپایگانی، علی؛ «نقش فاعلی امام در نظام آفرینش»، انتظار موعود؛ دوره 9، ش29، تابستان 1388(ب)، ص7-30.
36
ـــــ؛ «نقش غایی امام در نظام آفرینش»، انتظار موعود؛ دوره 9، ش31، زمستان 1388(الف)، ص9-24.
37
ـــــ؛ «نقش انسان در شرور طبیعی از نگاه وحی و عقل»، کلام اسلامی؛ دوره 23، ش91، پائیز 1393، ص41-65.
38
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق؛ الکافی (ط - الإسلامیه)؛ چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1407ق.
39
لاهیجى، فیاض؛ گوهر مراد؛ مقدمه زینالعابدین قربانى؛ چ1، تهران: نشر سایه، 1383.
40
مجلسى، محمدباقر؛ بحار الانوار( ط- بیروت)؛ تحقیق/ تصحیح جمعى از محققان؛ چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
41
دهخدا، علیاکبر؛ فرهنگ متوسط دهخدا؛ به کوشش غلامرضا ستوده، ایرج مهرکی، اکرم سلطانی؛ زیر نظر جعفر شهیدی؛ چ1، تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ، 1385.
42
مصباح یزدی، محمدتقی؛ جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن کریم؛ چ7، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بینالملل، 1391.
43
مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار شهید مطهری؛ تهران: انتشارات صدرا، 1384.
44
Hume, David; An Enquiry Concerning Human Understanding; Edited by Antony Flew, USA: Open Court, 1988.
45
ORIGINAL_ARTICLE
درنگی در شبهه خدا بهمثابه مولود جهل آدمی (نقد و بررسی الحاد کیهانشناختی هاوکینگ)
شبهه خدا به مثابه مولود جهل آدمی از سوی بسیاری از دانشمندان از جمله فیزیکدانان و زیست شناسان عصر جدید مطرح گردیده است. در این نوشتار به این شبهه از منظر استیفان هاوکینگ به عنوان یک فیزیکدان می پردازیم. از نظرگاه این دانشمند باور به خدا مولود جهل آدمی است. انسانها تا زمانی به خداوند به عنوان علت پدیدههای طبیعی باور دارند که علت این پدیدهها برای آنها کشف نشده باشد؛ اما وقتی علت آنها آشکار گردید، دیگر جایی برای اعتقاد به خداوند باقی نمی ماند. در گذشته جهان را به دلیل جهل متراکم معلول خداوند می دانستند؛ اما امروزه که به کمک علم علل طبیعی شکل گیری جهان نمایان شده است، دیگر نیازی به فرض وجود خداوند نیست. در این نوشتار که به شیوه تحلیلی- توصیفی سامان یافته، ابتدا واقع گرایی مدل محور، فیزیک کوانتوم، نظریه ام و خدا به مثابه موجود رخنه پوش به عنوان مبانی این نظریه مورد اشاره قرار گرفته و سپس اموری مانند تبیین علمی حدوث جهان، برتری تبیین علمی نسبت به دیگرتبیین ها و غیر قابل جمع بودن تبیین علمی با تبیین دینی به عنوان سه محور اصلی دیدگاه هاوکینگ مورد توجه واقع شده و در آخر نیز این سه محور با عنایت به دیدگاه فیلسوفان و الهیدانان مسلمان نقادی شده است.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_45850_92ca289948c9ac0b2038190651d7088c.pdf
2020-07-22
67
94
0396
هاوکینگ
خدا
فیزیک
جهل
محمد
محمد رضایی
mmrezai@ut.ac.ir
1
استاد گروه فلسفه پردیس فارابی دانشگاه تهران.
AUTHOR
سید عبدالرئوف
افضلی
rauf_afzali@yahoo.com
2
استادیار جامعه المصطفی العالمیه (نویسندة مسئول).
LEAD_AUTHOR
ابنسینا؛ النجاه من الغرق فی بحر الضلالات؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1379.
1
ایجی، سید شریف؛ شرح المواقف؛ ج1، قم: الشریف الرضی، 1325ق،
2
چالمرز، آلن، اف؛ چیستی علم؛ ترجمه سعید زیباکلام؛ تهران، سمت، 1381.
3
راسل، برتراند؛ جهانبینی علمی؛ ترجمه حسن منصور؛ تهران: مؤسسه انتشارات آگاه، 1393.
4
طباطبایی، محمدحسین؛ نهایه الحکمه؛ قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، 1415ق.
5
کاپلستون، فردریک؛ تاریخ فلسفه؛ ج1، ترجمه سیدجلالالدین مجتبوی؛ تهران: شرکت انتشارات اعلمی و سروش، 1385.
6
مصباح، محمدتقی؛ معارف قرآن (درس 16)، در: http://mesbahyazdi.ir/node/143.
7
مطهری، مرتضی؛ مجموعهآثار؛ ج1، تهران: صدرا، 1384.
8
ـــــ؛ مجموعهآثار؛ ج2، تهران: صدرا، 1384.
9
ـــــ؛ مجموعهآثار؛ ج4، تهران: صدرا، 1384.
10
ملاصدرا؛ الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه؛ ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1981م.
11
ـــــ؛ مفاتیح الغیب؛ تهران: موسسات تحقیقات فرهنگی، 1363.
12
Chris, J. Uko; Limitations of Modern Science; available at: https://www.researchgate.net/publication/215777806_LIMITATIONS_OF_MODERN_SCIENCE.
13
Craig, Edward; “Realism and Antirealism” in REP; vol.8.
14
Guyer, Paul; “Kant, Immanuel (1724-1804)” in REP; vol.5.
15
Hawking, Stephen and Leonard Mlodinow; The Grand Design (GD); New York: Bantam Books, 2010.
16
ـــــــ; A Brief History of Time (BHT); New York: Bantam, 1998.
17
ـــــــ; Does God Play Dice; p.2. Available at: https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/pfigshare-u-files/1451425/Does_God_Play_Dice.pdf.
18
ـــــــ; A Lecture (on the origin of the universe), avaialbe at: https://www.laphamsquarterly.org/time/stephen-hawking-travels-back-time
19
Hayek, F. A. V.; “Scientism and the Study of Society. Part I”, Economica; vol.9, no.35, 1942.
20
https://owlcation.com/humanities/Stephen-Hawking-Says-There-Is-No-God-Heres-Why.
21
https://rzim.org/global-blog/stephen-hawking-and-god/.
22
https://www.cnbc.com/2017/11/06/stephen-hawking-ai-could-be-worst-event-in-civilization.html.
23
https://www.laphamsquarterly.org/time/stephen-hawking-travels-back-time.
24
https://www.livescience.com/61914-stephen-hawking-neil-degrasse-tyson-beginning-of-time.html.
25
https://www.wur.nl/upload_mm/a/e/2/c8c911c3-b27a-498e-9efc-99a86b4e5e4a_Cluster%205_%20Success%20Stories%20in%20Conservation%20by%20Johnson%20et%20al.%202017.pdf.
26
Jane R. Thiebaud; “Effects of Technology on People: Living F2F Conversation and Social Interaction”, available at: http://www.media-ecology.org/publications/MEA_proceedings/v11/12.%20Thiebaud.pdf.
27
Kathleen A. Lehman; Profiles in Science: Stephen Hawking; available at: https://scholarworks.uark.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1011&context=libpub and https://www.thefamouspeople.com/profiles/stephen-hawking-5456.php(..
28
https://time.com/5198933/why-stephen-hawking-never-won-nobel/.
29
Maitland, Sara; A Big Enough God: Artful Theology; London: Mowbray, 1994.
30
Mckirahan, Richard; “Thales (fl. c.585 BC)”, in Routledge Encyclopedia of Philosophy (REP); vol.9, London: Routledge, 1998.
31
Peterson, Gregory R. "Demarcation and the Scientistic Fallacy", Zygon: Journal of Religion and Science; 38 (4), 2003.
32
Rescher, Nicholas; The Limits of Science; Berkeley: University of California Press, 1984.
33
Sorell, Thomas Tom; Scientism: Philosophy and the Infatuation with Science; [London:] Routledge, 1994.
34
Top 10 Unsolved Mysteries of Science, available at: https://www.iflscience.com/physics/top-10-unsolved-mysteries-science/
35
White, Michael and John Gribbin; Stephen Hawking: a life in science, Washington D.C.: The Joseph Henry Press, 2002.
36
Nadler, Steven ‘Nicolas Malebranche (1638-1715)’ in REP; vol.6.
37
ORIGINAL_ARTICLE
نگاه وجودی و سلوکی به سبک مواجهه با شرور
جهان سرای رخدادهای مختلفی است که برخی از آن رودیدادها شرور نام دارند. انسانها ناگزیز با این رویدادهای ناگوار مواجهاند. برخی از این رویدادها به خودی خود آفت نیستند؛ اما تصادم انسانها با آنها به آسیب می انجامد. برخی از آن رویدادها در شمار آفات و آفت زاها میباشند. برخی دیگر که از حیث قوانین اخلاق شدیدترین رویدادهای شرآمیزند که از شرارت ها بشری به حساب میآیند. اکنون این دو پرسش در پیش نهاده میشود: نخست، جایگاه این شرور در نظام هستی چیست و کدام است؟ دوم، روش مواجهشدن با این گونه رویدادهای آسیبرسان چیست و کدام است؟ در پاسخ به پرسش نخست باید نظام احسن را تشریح و وجود خیر و شر را در آن بررسی کرد؛ نظامی که دو بخش دارد: یکم، بخش فراگیر و عام که در تمامیت خویش واجد امکانات اشرف ترتیبی است. دوم، بخش خاص که شرور در آن بخش برابر جهات خیر و نیک جهان واقع میشوند. شرور در دو رده می گنجد: نخست، شرور تکوینی و دوم، شرور اختیاری. در پاسخ به پرسش دوم دو مرحله خواهیم داشت: نخست، مرحلۀ پیشاشرور و دوم مرحلۀ پساشرور. در مرحلۀ نخست سه عامل کردار سنجیده و پسندیده، گزینشگری روش و فرجام نیک و درخواست از خدا سعادت را نتیجه خواهد داد. در مرحلۀ دوم اصل های اخلاق و اصل های سلوک پاکیزه میباید فرا راه انسان واقع شود.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_45851_5685e8b4708f639d1dd9abb37eb55417.pdf
2020-07-22
95
122
04-96
نظام امکانی احسن
نظام کل
نظام نفوس و طبایع
نظام طبیعت
شرور وجودی
شرور عدمی
شرور اختیاری
شرور تکوینی اصول اخلاق و اصول سلوک
علی
فضلی
fazliamoli99@yahoo.com
1
استادیار گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
LEAD_AUTHOR
ابنهمام اسکافی؛ التمحیص؛ قم: مدرسه الامام المهدی (عجل الله تعالی فرجه)، 1404ق.
1
آمدی، عبدالواحد؛ غرر الحکم و درر الکلم؛ قم: دار الکتاب، 1378ق.
2
ابنشعبه حرانی؛ تحف العقول؛ تصحیح علیاکبر غفاری؛ قم: جامعه مدرسین، 1363.
3
راوندی، قطبالدین؛ الدعوات؛ قم: مدرسه الامام المهدی، 1407ق.
4
حلوانی، حسین بن محمد؛ نزهه الناظر و تنبیه الخاطر؛ قم: مدرسه الامام المهدی عجل الله فرجه، 1408ق.
5
شیخ صدوق؛ التوحید؛ تحقیق و تصحیح هاشم حسینى؛ قم: جامعه مدرسین، 1398ق.
6
کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تصحیح علیاکبر غفاری؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
7
ـــــ؛ الکافی؛ قم: دار الحدیث، 1429ق.
8
طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان؛ ترجمه علی کرمی؛ قم: انتشارات فراهانی، 1380.
9
طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان؛ بیروت: مؤسسه الاعلمی، 1393ق.
10
طوسی، محمد بن حسن؛ مصباح المتهجد؛ بیروت: مؤسسه فقه الشیعه، 1411ق.
11
عابدی شاهرودی، علی؛ التعلیقات علی شرح حکمه الاشراق للشیخ شهابالدین سهروردی؛ تصحیح محمد ملکی؛ تهران: انتشارات علمی فرهنگی، 1393.
12
عیاشی، محمد بن مسعود؛ التفسیر؛ تصحیح هاشم رسولی محلاتی؛ تهران: المطبعه العلمیه، 1380ق.
13
مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
14
منسوب به امام صادق علیه السلام؛ مصباح الشریعه؛ ترجمه مصطفوی؛ قم: مرکز نشر مصطفوی، 1389.
15
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل مقوله بلا و درد و رنج در عرفان ابنعربی
مسئله بلایا و دردها و رنجهای انسان در دنیا مورد توجه عارفان بوده و دیدگاه های مهم و بدیعی از آنها در این زمینه ارائه شده که کمتر مورد بررسی قرار گرفته اند. ابنعربی به عنوان یکی از برجسته ترین و مؤثرترین عارفان مسلمان در این زمینه بیانات و آرای گسترده ای دارد که شایسته گزارش و بررسی است. وی هم در جهات نظری این موضوع سخن گفته و هم در جهات عملی آن که در این نوشتار به جهات نظری و معرفتی آن می پردازیم. مسئله مورد بحث در این نوشتار این است که بلا و درد و رنج در دنیا، از منظر هستی شناختی، چگونه قابل تحلیل است. در این زمینه به سه محور در آثار ابنعربی بر می خوریم: مفهوم شناسی، حقیقت بلا و درد و رنج، حکمتها و اهداف حصول بلا و درد و رنج. در مفهوم شناسی، وی به دو مفهومِ «خیر و شرّ» و «بلا» می پردازد. در بحث حقیقت بلا وی دو نگاه وجودشناشناختی و خداشناختی (جهان شناختی) را مطرح کرده است که درمجموع حقیقت بلا و شرّ، یا به جهتی عدمی در اعیان ثابته است، ارجاع میشود یا به وجهی وجودی در اسماء الهی قهری و جلالی. در مورد نحوه سازگاری این دو رأی میتوان هر دو دیدگاه را به نحو معقولی به دیگری برگرداند. حکمتها و اهداف نهفته در حصول بلایا و دردها و رنجها نیز از دیگرمحورهایی است که ابنعربی در این موضوع به آن پرداخته و در این زمینه به دو مفهوم امتحان و گناهان اشاره کرده است.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_45860_b9e8ed5d754edffc329819cb928c7a11.pdf
2020-07-22
123
152
05-96
بلا
اعیان ثابته
اسماء الهیه
امتحان
ابنعربی
مسعود
اسماعیلی
masud.esmaeily@gmail.com
1
پژوهشگرِ حوزه عرفان و فلسفه اسلامی.
LEAD_AUTHOR
ابنعربی؛ الفتوحات المکیه؛ ط1، بیروت: دارالصادر، [بیتا].
1
ـــــ؛ انشاء الدوائر؛ تحقیق مهدی محمد ناصرالدین؛ ط1، لیدن: بریل، 1336.
2
ـــــ؛ «رد المتشابه إلى المحکم من الآیات القرآنیه و الأحادیث النبویه»، مجموعه رسائل ابنعربى؛ ج2، ط1، بیروت: دار المحجه البیضاء، 1421ق.
3
ـــــ؛ کتاب المعرفه؛ تحقیق محمد امین ابو جوهر؛ ط1، دمشق: دار التکوین للطباعه و النشر، 2003م.
4
ـــــ؛ محاضره الأبرار و مسامره الأخیار؛ تحقیق محمد عبدالکریم النمرى؛ ج2، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1422ق.
5
ـــــ؛ فصوص الحکم؛ تصحیح ابوالعلاء عفیفى؛ ط1، تهران: الزهراء، 1370.
6
ـــــ؛ «التجلیات»، مجموعه رسائل ابنعربى؛ ط1، بیروت: دار احیاء التراث العربى، 1367ق.
7
آملی؛ المقدمات من کتاب نص النصوص؛ تحقیق و تصحیح هانری کربن؛ چ2، تهران: توس، 1367.
8
جامی، عبدالرحمن؛ الدره الفاخره فى تحقیق مذهب الصوفیه؛ تصحیح و تحقیق نیکولاهیر و على موسوى بهبهانى؛ چ1، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، 1358.
9
جندى، مؤیدالدین؛ شرح فصوص الحکم؛ تصحیح سیدجلالالدین آشتیانى؛ چ1، قم: بوستان کتاب، 1423ق.
10
جیلی، عبدالکریم؛ الانسان الکامل؛ ط1، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1418ق.
11
ـــــ؛ الکهف و الرقیم فى شرح بسم الله الرحمن الرحیم؛ تصحیح قاسم تهرانی؛ ط1، بیروت: دار و مکتبه الهلال، 2008م.
12
الحر عاملی، محمد بن الحسن؛ وسائل الشیعه؛ قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، [بیتا].
13
سبزواری، ملاهادی؛ شرح الاسماء الحسنی؛ تصحیح نجفقلی حبیبی؛ چ1، تهران: دانشگاه تهران، 1372.
14
فنارى، شمسالدین محمد حمزه؛ مصباح الأنس بین المعقول و المشهود؛ تصحیح محمد خواجوى؛ چ1، تهران: مولى، 1374.
15
قونوی، صدرالدین؛ إعجاز البیان فى تفسیر أم القرآن؛ تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1381(الف).
16
ـــــ؛ النصوص؛ تحقیق و تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی؛ چ1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1371(ب).
17
قیصری، داوود؛ شرح فصوص الحکم؛ تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی؛ تهران: علمی فرهنگی، 1375.
18
القشیری النیسابورى، مسلم بن الحجاج ؛ صحیح مسلم؛ تصحیح احمد بن رفعت بن عثمان و...؛ ج5، ترکیه: دار الطباعه العامره، 1334ق.
19
کاشانى، عبدالرزاق؛ شرح فصوص الحکم؛ چ1، قم: بیدار، 1370.
20
مجهول (مؤلف ناشناخته)؛ شرح التجلیات الإلهیه؛ تصحیح محمد عبدالکریم النمرى؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 2004م.
21
مجلسی، محمدباقر؛ بحار الأنوار؛ تحقیق السید إبراهیم المیانجی و محمدالباقر البهبودی؛ ج5، چ3، بیروت: دار احیاء التراث، 1403ق.
22
ORIGINAL_ARTICLE
وانهادگی انسان معاصر در غربت غربی و تنهایی او در بلیهای چون کرونا
مقالۀ حاضر سعی دارد با استفاده از ظرفیت معنایی مفهوم وانهادگی یا واگذاشتگی که برخی فیلسوفان اگزیستانس به کار بردهاند و با اتخاذ رویکردی تبارشناختی به بررسی روند تحول و تکوّن نظام معرفتی و علمی، نظام ارزشی و اخلاقی و موقف معنایی- وجودی انسان معاصر و در امتداد آن فرهنگ و تمدن معاصر غرب بپردازد. این بررسی درنهایت در خدمت تحلیل آسیبشناختی و تشریح وضعیت معنایی- وجودی انسان معاصر در مواجهه با رخداد همهگیری جهانی ویروس کرونا به کار آمده است. بر اساس تحلیل تبارشناختی مورد دلالت این مقاله، وانهادگی به مثابه تقرّر خودبنیاد انسان در عصر جدید و دورۀ معاصر بر پایۀ عقلانیت ابزاری و وضعیتی که او خود آن را برگزیده و تعیّن معرفتی، ارزشی، معنایی و فرهنگی بخشیده، باعث شده است نظام معرفتی و علمی، نظام ارزشی و اخلاقی و وضعیت معنایی- وجودی انسان معاصر و در نهایت صورتبندیهای فرهنگی و تمدنی دورۀ معاصر، از بنیادهای دینی، ایمانی و عقلانی اعم از عقلانیت قیاسی، استعلایی و تاریخی به سوی بنیادهای متأثر از عقلانیت ابزاری و عاطفهگرایی سوق یابند. عقلانیت ابزاری بر اساس رهیافتی فایدهگرایانه و با تکیه بر توافق جمعی، نظر و عمل انسان معاصر را به سوی اهداف عینی، مادی و کالایی جهت داده است. صورتبندی بنیادین فرهنگی و تمدنی دوران معاصر یعنی نظام لیبرال سرمایهداری نیز در همین راستا بوده و به گستره و عمق وانهادگی افزوده است. این روند باعث شده است انسان معاصر در نسبت با بلایای جهانیای چونان کرونا بیش از پیش در معرض نیستانگاری، خشونت و تنهایی باشد.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_45862_03e27312fcd381fac60867da6354bb3a.pdf
2020-07-22
153
180
06-96
وانهادگی
بشرانگاری
عقلانیت ابزاری
عاطفهگرایی
نیستانگاری
تنهایی
کرونا
حسین
رمضانی
h.ramezani@chmail.ir
1
استادیار گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
LEAD_AUTHOR
منابع و مآخذ
1
ارسطاطالیس؛ اخلاق نیکوماخوس؛ ج1 و 2، ترجمۀ سید ابوالقاسم پورحسینی؛ چ3، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1391.
2
اشتراوس، لئو؛ فلسفۀ سیاسی چیست؛ ترجمۀ فرهنگ رجایی؛ چ3، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1387.
3
برگر، پیتر ل. و توماس لوکمان؛ ساخت اجتماعی واقعیت: رسالهای در جامعهشناسی شناخت؛ ترجمۀ فریبرز مجیدی؛ چ1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
4
پولانی، کارل؛ دگرگونی بزرگ: خاستگاههای سیاسی و اقتصادی روزگار ما؛ ترجمۀ محمد مالجو؛ چ1، تهران: پردیس دانش، 1391.
5
تامپسون، کنت؛ «دین، ارزشها و ایدئولوژی»، درآمدی بر فهم جامعۀ مدرن (کتاب سوم: اشکال اجتماعی و فرهنگی مدرنیته)؛ ترجمۀ حسن مرتضوی؛ چ3، تهران: آگه، 1397.
6
تریگ، راجر؛ فهم علم اجتماعی؛ ترجمۀ شهناز مسمیپرست؛ چ2، تهران: نشر نی، 1386.
7
رندال، هرمن؛ سیر تکامل عقل نوین؛ ترجمۀ ابوالقاسم پاینده؛ چ2، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1376.
8
ریچارد رورتی، فلسفه و آینۀ طبیعت؛ ترجمۀ مرتضی نوری؛ چ3، تهران: نشر مرکز، 1393.
9
ژیلسون، اتین؛ عقل و وحی در قرون وسطی؛ ترجمۀ شهرام پازوکی؛ چ2، تهران: گروس، 1378.
10
سارتر، ژان پل؛ اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر؛ ترجمۀ مصطفی رحیمی؛ چ13، تهران: نیلوفر، 1389.
11
سن، آمارتیا؛ هویت و خشونت: توهم تقدیر؛ ترجمۀ فریدون مجلسی؛ چ1، تهران: آشیان، 1388.
12
فردید، سیداحمد؛ غرب و غربزدگی؛ چ1، تهران: فرنو، 1395.
13
فوکو، میشل؛ دیرینهشناسی دانش؛ ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده؛ چ1، تهران: نشر نی، 1392.
14
کاتسینگر، جیمز اس؛ تفرج در باغ حکمت، توصیه به جویندگان حقیقی معنا: تأملاتی بر تعالیم معنوی فریتیوف شووان؛ ترجمۀ محمدحسین صالحی؛ چ1، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، 1388.
15
کاسیرر، ارنست؛ فلسفۀ روشنگری؛ ترجمۀ یدالله موقن؛ چ3، تهران: نیلوفر، 1389.
16
همو، رسالهای در باب انسان: درآمدی بر فلسفۀ فرهنگ؛ ترجمۀ بزرگ نادرزاده؛ چ4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1388.
17
کانت، ایمانوئل؛ نقد عقل عملی؛ ترجمۀ انشاءالله رحمتی؛ چ2، تهران: نورالثقلین، 1385.
18
ـــــ؛ نقد قوۀ حکم؛ ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان؛ چ5، تهران: نشر نی، 1388.
19
ـــــ؛ «در پاسخ به روشنگری چیست؟»، روشنگری چیست؟ تعریفها و نظریهها؛ گردآورنده ارهارد بار، ترجمۀ سیروس آرینپور؛ چ1، ویراست دوم، تهران: آگاه، 1386.
20
ـــــ؛ دین در محدودۀ عقل تنها؛ ترجمۀ منوچهر صانعی درهبیدی؛ چ1، تهران: نقش و نگار، 1381.
21
کواین، ویلارد ون اورمن؛ از محرک حسی تا دانش؛ ترجمۀ مجید داودی؛ چ1، تهران: حکمت، 1391.
22
کوهن، تامس ساموئل؛ ساختار انقلابهای علمی؛ ترجمۀ سعید زیباکلام؛ چ1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، 1389.
23
کیوبیت، دان؛ دریای ایمان؛ ترجمۀ حسن کامشاد؛ چ4، تهران: طرح نو، 1389.
24
کییرکگارد، سورن؛ ترس و لرز؛ ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان؛ چ9، تهران: نشر نی، 1390.
25
گاسپر، دس؛ سرمایهداری و شکوفندگی انسان: داستان غریب توجه به فعالیت و غفلت از مقام کار؛ ترجمۀ محمدتقی جانمحمدی؛ چ1، تهران: مبینپژوه، 1393.
26
گیدنز، آنتونی؛ پیامدهای مدرنیت؛ ترجمۀ محسن ثلاثی؛ چ9، تهران: مرکز، 1397.
27
مارکس، کارل؛ هستی و آگاهی و چند نوشتۀ دیگر؛ گزینش و ترجمۀ امیرهوشنگ افتخاریراد و محمد قائدی؛ چ2، تهران: ناهید، 1395.
28
مصلح، علیاصغر؛ پرسش از حقیقت انسان (مطالعۀ تطبیقی در آراء ابنعربی و هایدگر)؛ چ1، قم: طه، 1384.
29
مکاینتایر، السدیر؛ در پی فضیلت (تحقیقی در نظریۀ اخلاقی)؛ ترجمۀ حمید شهریاری و محمدعلی شمالی؛ چ1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، 1390.
30
میل، جان استیوارت؛ فایدهگرایی؛ ترجمۀ مرتضی مردیها؛ چ2، تهران: نشر نی، 1390.
31
نیچه، فریدریش؛ ارادۀ قدرت؛ ترجمۀ مجید شریف؛ چ3، تهران: جامی، 1383.
32
وارد، گلن؛ پستمدرنیسم؛ ترجمۀ قادر فخر رنجبری و ابوذر کرمی؛ چ3، تهران: نشر ماهی، 1389.
33
ویتگنشتاین، لودویگ؛ در باب یقین؛ ترجمۀ مالک حسینی؛ چ1، تهران: هرمس، 1387.
34
ـــــ؛ دربارۀ اخلاق و دین؛ تدوین و ترجمۀ مالک حسینی و بابک عباسی؛ چ1، تهران: هرمس، 1388.
35
هایدگر، مارتین؛ هستی و زمان؛ ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان؛ چ4، تهران: نشر نی، 1393.
36
ـــــ؛ هستی و زمان؛ ترجمۀ سیاوش جمادی؛ چ1، تهران: ققنوس، 1386.
37
ـــــ؛ چه باشد آنچه خوانندش تفکر؛ ترجمۀ سیاوش جمادی؛ چ4، تهران: ققنوس، 1396.
38
هایک، فریدریش فون؛ راهبردگی؛ با مقدمۀ میلتون فریدمن؛ ترجمۀ فریدون تفضلی و حمید پاداش؛ چ2، تهران: نگاه معاصر، 1392.
39
هگل، گئورگ ویلهلم فریدریش؛ عقل در تاریخ؛ ترجمۀ حمید عنایت؛ چ3، تهران: شفیعی، 1385.
40
ـــــ؛ استقرار شریعت در مذهب مسیح؛ ترجمۀ باقر پرهام؛ چ2، تهران: آگاه، 1386.
41
هولاب، رابرت؛ یورگن هابرماس: نقد در حوزۀ عمومی؛ ترجمۀ حسین بشیریه؛ چ6، تهران: نشر نی، 1389.
42
هیرشمن، آلبرت؛ هواهای نفسانی و منافع: استدلالهای سیاسی به طرفداری از سرمایهداری پیش از اوجگیری؛ ترجمۀ محمد مالجو؛ چ1، تهران: نشر و پژوهش شیرازه، 1379.
43
یونگ، کارل گوستاو؛ انسان امروزی در جستوجوی روح خود؛ ترجمۀ فریدون فرامرزی و لیلا فرامرزی، ویراستۀ پروین فرامرزی؛ چ2، مشهد: بهنشر، 1390.
44
Anscombe, G. E. M.; “Modern Moral Philosophy”, Philosophy; Vol.33, No.124, 1958, pp.1-19.
45
Heidegger, Martin; Sein und Zeit; Tübingen: Max Niemeyer Verlag Tübingen, 1967.
46
____; Being and Time; John Mcquarrie & Edward Robinson, Oxford: Basil Blackwell, 1985.
47
Kant, Immanuel; Critique of Pure Reason; Werner S. Pluhar (Trans.); Cambridge: Hackett Publishing, 1996.
48
Lakatos, Imre; “The Methodology of Scientific Research Programmes”, Philosophical Papers; Vol.1, John Worrall and Gregory Corrie (Eds.); Cambridge: Cambridge University Press, 1989.
49
Mandeville, Bernard; The Fables of the Bees or Private Vices, Public Benefits; 2 vols. With a Commentary Critical, Historical, and Explanatory by F.B. Kaye; Indianapolis: Liberty Fund, 1988.
50
Scheffler, Israel; Science and Subjectivity; Indianapolis: Bobbs-Merrill, 1967.
51
Spengler, Oswald; The Decline of The West; 2 Vol., Charles Francis Atkinson (trans.), New York: Alfred A. Knope, 2016.
52
Wittgenstein, Ludwig; Tractatus Logico-Philosophicus; D. F. Pears and B. F. McGuinness (trans.), Taylor & Francis Group, London and New York, 2002.
53
____; Philosophical Investigations; Anscombe, G. E. M. (trans.); Blackwell Publishers; Second Edition, Oxford, 1999.
54
ORIGINAL_ARTICLE
خیزش تفکر الهیاتی ـ فلسفی در بحران کرونا (مروری بر معناداری زندگی، مرگاندیشی و معنویتگرایی)
در نگاه فلسفی اندیشیدن، تقدیر انسان و اندیشه و تفکر رکن اساسی و جزء ذاتی او و منشأ آگاهی و معرفت، بنیان و بنیاد استکمال و کمال وی است؛ به گونه ای که میتوان ادعا نمود تفکر مهمترین عامل کشف حقیقت و تقرب به خداوند است؛ با این حال بسیاری از متفکران غفلت و فراموشی تفکر را میهمان ناگزیر دوران مدرن و نتیجه غلبه تکنیک بر فرهنگ و اندیشه دانستهاند. در آغاز سال 2020 جهان با بحران کرونا مواجه شد که علیرغم آسیبها و مصیبت های زیانبار بر جامعه بشری، تلنگری بر روح غفلتزده انسان معاصر بود تا او را از مرکب منیت به زیر کشد و متوجه هستها، نیستها و نقص هایش نماید. رهاورد مسئله کرونا برای انسان معاصر احیای پرسشهای بنیادین در ارتباط با خدا، خود و دیگری است. در این جستار با روش تحلیلی- کتابخانهای به تبیین معناداری زندگی، مرگاندیشی، بازگشت و احیای معنویت در سایه پدیده کرونا پرداخته شده است. قرارگرفتن انسان در موقعیت رنج و مرگ حاصل از کرونا میتواند زمینهساز نوپدیدی در افزایش معنویت و توجه به خدا، بازخوانی و معنا بخشی به رنج زندگی از مسیر دین و بازاندیشی درباره ماهیت مرگ و نوع مواجهه با آن شود.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_45863_2ea6ff36d85a8d17fa91850c9e4ebd91.pdf
2020-07-22
181
210
07-96
کرونا
معنویتگرایی
معناداری زندگی
مرگاندیشی
ابراهیم
علیپور
i.alipour@isca.ac.ir
1
استادیار گروه فلسفه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
AUTHOR
اکرم
قربانی قمی
akfa313@gmail.com
2
دانشجوی کلام امامیه پردیس فارابی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول).
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
ابنسینا؛ «رساله فی دفع الغم من الموت»، مجموعه رسائل؛ تصحیح محمود طاهری؛ تهران: آیت اشراق، 1388.
2
استیس، والتر ت؛ «در بیمعنایی معنا هست»، در: اعظم پویا، معنای زندگی؛ قم: نشر ادیان، 1389.
3
ال کویین، فیلیپ؛ «مسیحیت و معنای زندگی»، هفت آسمان؛ ش28 1384.
4
پارتریج، کریستوفر؛ «سیری در ادیان زنده جهان»؛ ترجمه عبدالعلی براتی؛ تهران: ققنوس،1398.
5
جعفری، محمدتقی؛ ترجمه و تفسیر نهجالبلاغه؛ ج4، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1355.
6
جیمسون، فردریک؛ وضعیت پست مدرن؛ ترجمه حسینعلی نوذری، تهران: نشر نی، 1386.
7
د. یالوم، اروین؛ روان درمانی اگزیستانسیال؛ ترجمه حبیب؛ تهران: نشر نی، 1390.
8
ـــــ؛ مامان و معنای زندگی؛ ترجمه سپیده حبیب؛ تهران: قطره، 1391.
9
دیلمی، حسن بن محمد؛ اعلام الدین فی صفات المؤمنین؛ ج1، قم: مؤسسه آل البیت، 1366.
10
سلیمانی امیری، عسکری؛ «خدا و معنای زندگی»، نقد و نظر؛ ش31-32، 1382.
11
سیدمن؛ کشاکش آرا در جامعهشناسی؛ ترجمه هادی جلیلی؛ تهران: نی، [بیتا].
12
شاکرنژاد، احمد؛ معنویتگرایی جدید؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1398.
13
شریف مرتضی؛ نهجالبلاغه؛ تحقیق صبحی صالح؛ قم: دار الهجره، 1414ق.
14
صدوق؛ محمد؛ الخصال؛ قم: جامعه مدرسین، 1403ق.
15
طباطبایی، محمدحسین؛ تفسیر المیزان؛ ترجمه موسوی همدانی؛ ج3، تهران: دار الکتب اسلامی، 1362.
16
عابدی، احمد؛ «رابطه ابعاد دینداری با شادی دانشآموزان دختر دوره متوسطه شهر اصفهان»، دو فصلنامه مطالعات اسلام و روانشناسی؛ س1، ش2، 1387.
17
ـــــ؛ خلقت و خلافت آدم در المیزان؛ قم: نور فاطمه، 1366.
18
سلیمانی امیری، عسکری؛ «خدا و معنای زندگی»، نقد و نظر؛ ش31-32، 1382.
19
علیزمانی، امیرعباس؛ «معنای معنای زندگی»، پژوهشنامه فلسفه دین؛ ش1، 1386.
20
فرانکل، ویکتور؛ خدا در ناخودآگاه؛ ابراهیم یزدی؛ تهران: رسا، [بیتا].
21
کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافی؛ ترجمه هاشم رسولی؛ تهران: کتاب فروشی اسلامی، 1369.
22
متز، تدئوس؛ آثار جدیدی درباره معنا یزندگی؛ ترجمه محسن جوادی و جمعی از نویسندگان؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1388.
23
ـــــ؛ «آیا هدف خداوند میتواند سرچشمه معنای زندگی باشد»، نقد و نظر؛ ترجمه محمد سعیدی مهر؛ س8، ش29-30، 1382.
24
مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج3 و 22، تهران: صدرا، 1378.
25
ـــــ؛ انسان و ایمان؛ تهران: صدرا، 1385.
26
ملکیان، مصطفی؛ «معنای زندگی در نظرخواهی از اندیشوران»، نقد و نظر؛ ش29-30 ،1382.
27
ـــــ؛ معنای زندگی؛ جمعی از نویسندگان؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389.
28
نصری، عبدالله؛ خدا در اندیشه بشر؛ تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 1373.
29
ـــــ؛ تکاپوگر اندیشهها؛ چ3، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشههای اسلامی، 1383.
30
نیگل، توماس؛ «پوچی»، حمید شهریاری؛ نقد و نظر؛ ش29-30، 1382، ص92-108.
31
نیچه، فریدریش؛ آواره و سایهاش؛ ترجمه سعید فیروزآبادی؛ تهران: انتشارات جامی، 1390.
32
هاپ واکر، لوییس؛ «دین به زندگی معنا می بخشد»، اعظم پویا؛ نقد و نظر؛ ش29-30، 1382.
33
هایدگر، مارتین؛ هستی و زمان؛ ترجمه سیاوش جمادی؛ تهران: ققنوس، 1386.
34
یاسپرس، کارل؛ آغاز و انجام تاریخ؛ ترجمه محمد حسن لطفی؛ تهران: خوارزمی، 1363.
35
Ellens, J. Harold; Radical Grace: How Belief in a Benevolent God Benefits our our Health; London, Praeger Publishers, 2007.
36
Jimenez, Sherlyn; “Suffering”, in Encyclopedia of Positive Psychology; Shane J. Lopez (ed.); Oxford, Blackwell Publishing Ltd, 2009,
37
Snyder, C. R.; Handbook of hope; copyright © by Academic press, 2000.
38
Stace, W.T. ; There is Meaning in Absurdity; in: Pojman, Louis. P. (ed) Philosophy the Quest for Truth, United States of America, Wadsworth Publishing Company. pp.541-548,1999.
39
Thomson, Garret; On the Meaning of Life; Wordworhe Publushing, 2003.
40
ORIGINAL_ARTICLE
نوآوری های علامه طباطبایی در تبیین رابطه خدا و جهان بر مبنای قرآن و برهان
اندیشه خدا و چگونگی رابطه او با عالم خلقت همیشه یکی از مسائل مطرح در نظامهای فکری جهان بوده است. رابطه از نوع صانع و مصنوع، محرک و متحرک، حلول و اتحاد، فیضان و صدور و رابط و مستقل از جمله دیدگاه های مطرح در این خصوص میباشد. علامه طباطبایی به عنوان یک حکیم نوصدرایی ضمن نقد نظر ملاصدرا مبنی بر «لمی»بودن برهان صدیقین اثبات می کند که این برهان «انی» و نسبت به سایر براهین «اشبه به لمی» است. ایشان با تقریری جدید از این برهان آن را صرفاً یک تنبیه و نه برهان میداند. علامه طباطبایی همین دیدگاه را در مباحث توحیدی خود در المیزان نیز دنبال میکند. تفسیر جدیدی از واژه حق در آیات قرآن را میتوان یکی از نوآوریهای تفسیری علامه طباطبایی دانست. ایشان در توضیح این آیات، وجود فقری ملاصدرا را مطرح نموده، معتقدند تنها خداوند «حق مطلق» بوده و ما سوی الله ظهورات حق و به بیان قرآنی آیات الهی هستند و آیه از خود چیزی ندارد جز ارائه ذی الایه و سایه هایی هستند که خورشید حق را ارائه میدهند و بدون لحاظ حق هیچ و پوچاند. از این منظر خداوند از حیث معرفتی تصوراً و تصدیقاً «ابده بدیهیات» بوده، سایر پدیده ها ذیل بداهت حق شناخته میشوند.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_45865_a5a8c9a9fe1bf3ebca0e1f3700f5f7b3.pdf
2020-07-22
211
232
08-96
خداوند
خلقت
برهان صدیقین
حق مطلق
علامه طباطبایی
نفیسه
فیاض بخش
mg.fayyazbakhsh@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ،ایران
AUTHOR
محمدعلی
اکبری
mali4713@yahoo.com
2
دانش آموخته دکتری ،فلسفه وکلام اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
** مفاتیح الجنان.
2
ابن سینا شیخ الرئیس ، الاشارات و التنبیهات، 1جلد، نشر البلاغ ، قم، چاپ: اول، 1375 ه ش.
3
ابنعربی، محیالدین؛ فصوص الحکم؛ تعلیقات ابوعلا عفیفی؛ تهران: انتشارات الزهراء، 1370.
4
ارسطو؛ متافیزیک؛ ترجمه شرفالدین خراسانی؛ تهران: انتشارات حکمت، 1379.
5
افلاطون؛ تیمائوس و کریتیاس؛ ترجمه محمدحسن لطفی؛ تهران: انتشارات خوارزمی، 1351.
6
جوادی آملی، عبدالله؛ شرح حکمت متعالیه؛ قم انتشارات فاطمه الزهراء ، 1368.
7
صدرالمتألهین؛ الشواهد الربوبیه فى المناهج السلوکیه؛ 1جلد، چ2، مشهد: المرکز الجامعى للنشر، 1360.
8
ـــــ؛ الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه؛ چ3، بیروت: دار احیاء التراث، 1981م.
9
طباطبایى، محمدحسین؛ اصول فلسفه رئالیسم؛ 1جلدی، چ2، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1387.
10
ـــــ؛ مجموعه رسائل؛ چ1، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1387الف.
11
ـــــ؛ ترجمه و شرح نهایه الحکمه؛ 3جلدی، چ2، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1387.
12
ـــــ؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ 5جلدی، چ2، تهران: صدرا، 1364.
13
ـــــ؛ ترجمه تفسیر المیزان؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)، 1374.
14
ـــــ؛ ترجمه و شرح نهایه الحکمه؛ 3جلدی، چ2، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1387ب.
15
ـــــ؛ انسان از آغاز تا انجام؛ چ2، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1388.
16
طوسی، خواجه نصیرالدین؛ کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ قم: انتشارات شکوری، 1367.
17
ـــــ؛ شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات؛ چ1، قم: نشر البلاغه، 1375.
18
على النورى، المولى؛ التعلیقات على مفاتیح الغیب؛ 1جلدی، چ1، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگى، 1363.
19
فارابی، ابونصر؛ آراء اهل المدینه فاضله و مضاداتها؛ مقدمه و شرح تعلیق علی بوملحم؛ بیروت: مکتبه الهلال، 1995م.
20
مصباح، محمدتقى؛ شرح نهایه الحکمه؛ 2جلدی، چ1، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، 1387.
21
مطهری مرتضی؛ مجموعه آثار؛ چ9، تهران: صدرا، 1377.
22
ـــــ؛ سیری در نهجالبلاغه؛ تهران: صدرا، 1379.
23
یاسپرس، کارل؛ فلوطین؛ ترجمه محمدحسن لطفی؛ تهران: انتشارات خوارزمی، 1363.
24
ORIGINAL_ARTICLE
علل عمده گرایش به پلورالیسم دینی در غرب و پارهای از نقدهای وارد بر آن
نظر به تعدّد و تنوّع ادیان در روزگار ما و ادعایی که هر یک از آنها مبنی بر حقّانیت و نجات دارند، رویکردهای مختلفی خصوصاً در عصر حاضر نسبت به چنین ادعاهایی مطرح شده است که عمدتاً بستر آن در غرب فراهم گردیده است. الهیات مسیحی که بیش از هر دین دیگری خود را در مواجهه با پیروان ادیان و نحله های مختلف فکری دیده و از طرفی بر حقّانیت و نجات تأکید دارد، اکنون با این مسئله جدّی روبهروست که مدّعیان ادیان دیگر نیز همین ادعا را داشته و بنابراین یا باید در مقابل حریفان جدّی خود بایستد و یا کثرت آنها را به رسمیت بشناسد و به گونه ای به پلورالیسم دینی تن دردهد. آنچه در غرب اتّفاق افتاده است، صورت اخیر مسئله است که با تلاش های متکلّم معاصر مسیحی، جناب «جان هیک» بیشتر پیوند خورده است. در بینش جان هیک کثرت ادیان به رسمیت شناخته شده و او سهمی برای حقّانیت و نجات آنها قایل شده است. عللی همچون توسعه ارتباطات، معاشرت با پیروان ادیان گوناگون، افول معنویت و در مواردی وجود آموزههایی عقلگریز در ذات پارادوکسیکال دین مسیحی، انحصارطلبی و علل دیگر از عوامل عمده گرایش به پلورالیسم دینی و سبب تقویت بنیان های این نوع نگرش گردیده است. نویسندگان این مقاله با عنایت به اهمیت موضوع در صدد استقرای آن علل بوده و حتّی الامکان با بررسی پارهای از نقدهای وارد بر آنها در پی آناند چشم اندازی از علت عدم اقبال متکلمان مسلمان را به این نوع اندیشه ترسیم نمایند.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_45866_7a13a0a62e93abc37c6e36fb24234c02.pdf
2020-07-22
233
260
09-96
پلورالیسم
کثرت گرایی
علل گرایش به پلورالیسم
نقد پلورالیسم
جان هیک
زهره
توازیانی
drztavaziany@yahoo.com
1
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه الزهرا (سلام الله علیها)
AUTHOR
الهام
اوستادی
ostadi1998@gmail.com
2
دانشآموخته کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه الزهرا (سلام الله علیها) (نویسنده مسئول)
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
** ویلیام گولن و هنری مورتن؛ کتاب مقدس؛ ترجمه فاضل خان همدانی، تهران: انتشارات اساطیر، 1380.
2
آریان پور، منوچهر؛ فرهنگ یکجلدی پیشرو آریانپور کاشانی: انگلیسی- فارسی؛ چ3، تهران: جهان رایانه، 1378.
3
آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ غرر الحکم و در رالکلم؛ ج2، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی؛ چ9، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1386.
4
اسلامی، علی؛ پلورالیسم دینی از منظر قرآن؛ چ3، قم: بوستان کتاب، 1389.
5
الیاده، میرچا؛ دینپژوهی؛ دفتر دوم، ترجمه بهاءالدین خرّمشاهی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى، 1375.
6
باربور، ایان؛ علم و دین؛ ترجمه بهاءالدین خرمشاهی؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1362.
7
پترسون، مایکل و دیگران؛ عقل و اعتقاد دینی؛ ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی؛ چ7، تهران: طرح نو، 1389.
8
تورانی، اعلی؛ پلورالیسم دینی و چالشها؛ تهران: مرشد، ۱۳۸۱.
9
جوادی آملی، عبدالله؛ دینشناسی؛ چ2، قم: مرکز نشر اسراء، 1382.
10
حسینزاده، محمد؛ مبانی معرفت دینی؛ چ11، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۵.
11
ـــــ؛ دینشناسی؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1383.
12
خسروپناه، عبدالحسین؛ کلام جدید با رویکرد اسلامی؛ قم: دفتر نشر معارف، 1388.
13
رشاد، علیاکبر؛ «انتقاد جان هیک از طرحشدن پلورالیزم دینی در ایران»، هفتهنامه افق حوزه؛ ش104، فروردین 1385.
14
ریچارد، استیو؛ «بررسى انتقادى فرضیه پلورالیسم دینى جان هیک»؛ ترجمه حیدر شادی؛ نشریه حوزه و دانشگاه؛ ش27، 1380.
15
رجبینیا، داود، حقّانیت یا نجات (نگاهی درون و برون دینی به پلورالیسم)؛ قم: مرکز پژوهشهای صدا و سیما، 1381.
16
سروش، عبدالکریم؛ صراطهای مستقیم؛ چ7، تهران: موسسه فرهنگی صراط، ۱۳۸۷.
17
سعیدی روشن، محمدباقر؛ «وحی و معرفت وحیانی»؛ دانشنامه امام علی؛ ج1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1380.
18
طباطبائی، محمدحسین؛ مجموعه رسائل؛ ج1، قم: بوستان کتاب، 1387.
19
فروغی، محمدعلی؛ سیر حکمت در اروپا؛ ج1، تهران: کتابفروشی زوار، 1360.
20
قدردان قراملکی، محمدحسن؛ کندوکاوی در سویههای پلورالیزم؛ [بیجا]: کانون اندیشه جوان، 1378.
21
ـــــ؛ «کندوکاوى در مبانى نظرى سکولاریسم»، ماهنامه معرفت؛ ش۲۷، 1377.
22
کامران، حسن؛ تکثّر ادیان در بوته نقد: نگاهی جامع به بحث پلورالیسم دینی؛ قم: دفتر نشر معارف، 1382.
23
کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافی؛ ترجمه سیدجواد مصطفوی؛ ج1، تهران: نشر وفا، 1382.
24
لگنهاوزن، محمد؛ اسلام و کثرتگرایی دینی؛ ترجمه نرجس جواندل؛ چ2، قم: موسسه فرهنگی طاها، 1384.
25
ـــــ؛ «پلورالیسم بررسى اصول اخلاقى و سیاسى پلورالیسم دینى، لیبرالیسم سیاسى و سکولاریسم»، ترجمه محمدحسینزاده؛ نشریه معرفت؛ ش22، 1376الف.
26
ـــــ؛ «مفهوم نبوت را خراب نکنید»؛ کتاب نقد (فصلنامه انتقادى، فلسفى، فرهنگى)، ش4، پاییز 1376ب.
27
محمدرضایی، محمد، «پلورالیسم دینی: نقد راه حل»، قبسات؛ ش37، پاییز1384.
28
مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج1 (علل گرایش به مادیگری)، تهران: صدرا، 1381.
29
ـــــ؛ مجموعه آثار؛ ج3 (امدادهای غیبی در زندگی بشر)، تهران: صدرا، 1381.
30
ـــــ؛ عدل الهی؛ چ35، تهران: صدرا، 1389.
31
هوردرن، ویلیام؛ راهنمای الهیات پروتستان؛ ترجمه طاطهووس میکائیلیان؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1381.
32
هیک، جان؛ فلسفه دین؛ بهزاد سالکی؛ چ4، تهران: انتشارات بین المللی الهدی، 1390.
33
ـــــ؛ مباحث پلورالیسم دینی؛ ترجمه عبدالرحیم گواهی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان، 1378.
34
ـــــ؛ «چراغ ها متفاوتند اما نور یکی است»؛ ترجمه مسعود خیر خواه؛ اخبار ادیان، ش12، اسفند 83 و فروردین 84.
35
یوسفیان، حسن؛ کلام جدید؛ تهران: نشر سمت، 1389.
36
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی کاربست نظریات جامعه شناختی در مطالعه حدیث شیعه از سوی مستشرقان
مطالعات دینپژوهی در قرون اخیر، بهویژه در مراکز آکادمیک غربی به سوی استفاده از روشهای پژوهش در علوم انسانی و تجربی میل داشته است. رویکرد جامعه شناختی یکی از روش هایی است که در مطالعات ادیان به کار گرفته میشود. برداشت اولیه از این مفهوم بهکارگیری آنها در مطالعات مردمشناختی و جوامع اسلامی است؛ اما غربیان این روشها را فراتر از جوامع در مطالعه متون دینی هم به کار گرفته اند. حدیث شیعه با اینکه بسیار با تأخیر موضوع مطالعه مستشرقان واقع شد، در برخی آثار با این رویکرد بررسی شده است. این پژوهشگران منابع حدیثی شیعی، بسترهای تدوین، تطور یا جعل حدیث را بررسی کردهاند. در این میان سه محور بررسی کاربست نظریات مردمشناسی، جامعه شناسی معرفت و پدیدارشناسی قابل بازشناسی است. این مقاله در صدد است به بررسی آثاری بپردازد که با این روش به مطالعه حدیث شیعه پرداختهاند. رویکرد مقاله در مطالعه این آثار توصیفی- تحلیلی است.
https://qabasat.iict.ac.ir/article_45868_bfcb631da420ae8da6df541127cc3832.pdf
2020-07-22
261
296
10-96
دینپژوهی
حدیث پژوهی
مستشرقان
جامعه شناسی دین
مرتضی
مداحی
morteza.maddahi@gmail.com
1
استادیار پژوهشگاه جامعه المصطفی العالمیه
LEAD_AUTHOR
ابنشهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی؛ مناقب آل ابیطالب؛ قم: انتشارات علامه، 1379.
1
ابنشهرآشوب مازندرانی؛ مناقب آل ابیطالب؛ بیروت: دار الاضواء، 1412ق.
2
اشتارک، ورنر؛ «جامعهشناسی معرفت»، ترجمه حسین اژدریزاده؛ معرفت؛ ش20، فروردین 1376.
3
امیرمعزی، محمدعلی؛ «صفار قمی و کتاب بصائر الدرجات»، ترجمه ابوالفضل حقیری قزوینی؛ فصلنامه امامت پژوهی؛ س1، ش4، زمستان 1390.
4
پرسنده، محمداعظم؛ «بررسی سیاستهای مذهبی متوکل عباسی»، تاریخ در آینه پژوهش؛ ش21، 1388.
5
توکل، محمد؛ جامعهشناسی علم؛ چ1، تهران: نص، 1370.
6
جازاری معمویی، سعید؛ «روششناسی شیعهشناسی پروفسور محمدعلی امیرمعزی»، نامه ایران و اسلام؛ ش6، پاییز 1392.
7
جعفریان، رسول؛ «زمینههای قرابت شیعه و معتزله در قرن سوم»، مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید؛ ش95، 1371.
8
ـــــ؛ صفویه در عرصه دین فرهنگ و سیاست؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389.
9
ـــــ؛ «هشام بن حکم و معتزله»، مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید؛ ش95، 1371.
10
جعفی، مفضل بن عمر؛ الصراط المنسوب الی المفضل بن عمر الجعفی؛ تحقیق المنصف بن عبدالجلیل؛ بیروت انتشارات دارالمدار الاسلامی، 2005م.
11
جلالی، مهدی و دیگران؛ «بازخوانی دیدگاه رجالشناسان متقدم و متأخر درباره مفضل بن عمر جعفی»، کتاب قیم، ش13، پاییز و زمستان 1394.
12
جوادی، قاسم؛ تأثیر اندیشههای کلامی شیعه بر معتزله«، فصلنامه هفت آسمان، ش1، 1378.
13
حسینی طباطبائی، مصطفی؛ نقد آثار خاورشناسان؛ تهران: نشر چاپخش، 1375.
14
حیدری، حسن؛ «مفضل بن عمر و جریان تفویض»، تحقیقات کلامی؛ ش6، پاییز 1393.
15
خاتمی، محمود؛ «پدیدارشناسی دین: زمینهها»، قبسات؛ ش27، بهار 1382.
16
درام، محمود؛ «انواع ادبی»، مجله شناخت؛ ش33، بهار 1381.
17
رابسون، جمیز؛ «اسناد در روایات اسلامی»، ترجمه مرتضی شوشتری؛ علوم حدیث؛ ش45-46، پاییز و زمستان 1386.
18
رحمتی، محمدکاظم؛ «مفضل بن عمر جعفی و کتاب الصراط منسوب به او»، کتاب ماه دین؛ ش102-203، فروردین و اردیبهشت 1385.
19
ساچدینا، عبدالعزیز؛ روششناسی مطالعات اسلامی در غرب: گفتارهایی از عبدالعزیز ساشادینا؛ تدوین و نگارش یاسر عسگری، رسول نوروزی فیروز؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۳.
20
سبحانی، جعفر؛ »تفاوتهای جوهری دو مکتب کلامی: شیعه و معتزله»، مجله کلام اسلامی؛ ش2، 1371.
21
سخایی، مژگان؛ «پدیدارشناسی دین»، فصلنامه حکمت سینوی (مشکواه النور)، ش24-25، بهار و تابستان 1383.
22
سروش، عبدالکریم؛ فربهتر از ایدئولوژی؛ چ5، تهران: انتشارات صراط، 1376.
23
صالحی، محمدعلی؛ «بررسی اجمالی آثار منسوب به مفضل بن عمر جعفی»، مجله بساتین؛ س1، ش1-2، بهار و تابستان 1393.
24
صدوق، محمد بن علی؛ من لایحضره الفقیه؛ تحقیق علیاکبر غفاری؛ قم: نشر اسلامی، 1404ق.
25
طباطبائی، سیدمحمدکاظم؛ منطق فهم حدیث؛ قم: انتشارات موسسه امام خمینی، 1390.
26
طوسی، محمد بن حسن؛ الفهرست؛ تحقیق جواد قیومی؛ قم: مؤسسه نشر الفقاهه، 1417ق.
27
ـــــ؛ اختیار معرفه الرجال؛ قم: مؤسسه آل البیت، 1382.
28
ـــــ؛ المبسوط فی فقه الامامیه؛ تهران: المکتبه المرتضویه، 1387.
29
فرضی، حمیدرضا و فرناز فخیمی؛ «ریختشناسی هفتخوان رستم از شاهنامۀ فردوسی بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ»، پژوهشنامه ادب حماسی؛ ش16، زمستان 1392.
30
کربن، هانری؛ فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی؛ ترجمه جواد طباطبایی؛ تهران: انتشارات توس، 1369.
31
کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تحقیق علیاکبر غفاری؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1363.
32
کوپا، فاطمه و عاطفه سادات موسوی؛ «تجزیه و تحلیل حکایاتی از کوشنامه بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ»، مطالعات داستانی؛ ش1، تابستان 1389.
33
مفید، محمد بن محمد؛ الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد؛ تحقیق مؤسسه آل البیت لتحقیق التراث؛ بیروت: دار المفید، 1414ق.
34
ـــــ؛ تصحیح الاعتقاد؛ تهران: روشنای مهر، 1388.
35
موسوی گیلانی، سیدرضی؛ «دیدگاه پدیدارشناسانه هانری کربن به دکترین مهدویت»، فصلنامه انتظار موعود؛ ش17، پاییز و زمستان 1384.
36
مولکی، مایکل؛ علم و جامعهشناسی معرفت؛ حسین کچوئیان؛ تهران: نی، 1384.
37
نجاشی، ابیالعباس احمد بن علی؛ رجال النجاشی؛ قم: موسسه النشر الاسلامی، 1374.
38
نیومن، اندرو؛ دوره شکلگیری تشیع دوازدهامامی: گفتمان حدیثی میان قم و بغداد؛ ترجمه مهدی ابوطالبی و محمد رضا امین؛ قم: موسسه شیعه شناسی، 1385.
39
هاشمی، سیداحمد؛ «جامعهشناسی معرفت ماکس وبر»، مجله معرفت؛ ش45، شهریور 1380.
40
همیلتون، ملکم؛ ترجمه محسن ثلاثی؛ جامعهشناسی دین؛ تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان، 1381.
41
واخ، یواخیم؛ جامعهشناسی دین؛ ترجمه جمشید آزادگان؛ تهران: سمت، 1387.
42
ولایتی، علیاکبر؛ «مقدمهای بر ارتباط کلامی معتزله و شیعه»، کیهان فرهنگی؛ ش97، اردیبهشت 1372.
43
Amir-Moezzi, Mohammad Ali; The Emergence of Gnosis: A Monograph on Knowledge Compiled by al-Saffar al-Qummi in The Silent Qur’an & the Speaking Qur’an; Translated by Eric Ormsby; New York: Columbia University Press, 2016.
44
ـــــ; “Al-Saffar al-Qummi (d. 290/902-3) et son Kitab basa’ir al-darajat”, Journal Asiatique; vol. CCLXXX (3-4), 1992, pp.221-250.
45
ـــــ; The Silent Qur'an and The Speaking Qur'an: Scriptural Sources of Islam Between History and Fervor; with contributions by Etan kohblberg, Hasan Ansari, Translated by Eric Ormsby; New York: Columbia University Press, 2016.
46
Asatryan M.; Heresy and Rationalism in Early Islam: The Origins and Evolution of the Mufaḍḍal-Tradition [Doctor of Philosophy]; Yale University, 2012.
47
Brunner, Rainer; “The Role of Hadith as Cultural Memory in Shi’a”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam; 30, 2005, S.318–360.
48
Buckley, R.; “The morphology and significance of some Imami Shi'ite traditions”, Journal of Semitic Studies; fall, Vol.52 (2), 2007, pp.301-334.
49
Daftary, Farhad and Miskinzoda, Gurdof (editors); The Study of Shi'i Islam: History, Theology and Law, (Shi'i heritage series); I.B. Tauris, London, 2013.
50
Hargrove, Barbara; The sociology of religion: classical and contemporary approaches, Harlan Davidson, 1989.
51
Madelung, Wilferd; “Early Imami Theology as Reflected in the Kitab al-kafi of al-Kulayni”, in The study of Shia Islam; Edited by Farhad Daftary and Meskinzoda; pp.465-474.
52
Newman Andrew J.; The formative period of Twelver Shīʻism: Hadīth as discourse between Qum and Baghdad; Richmond, Surrey: Curzon; 2000.
53
Ritzer, George; Blackwell encyclopedia of sociology; Australia, 2008.
54