2024-03-28T16:57:51Z
https://qabasat.iict.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=5532
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
قبسات
1029-4538
1029-4538
1397
23
90
نقش تفسیر تنزیلی در پیشرفت
عبدالکریم
بهجت پور
تمایل به پیشرفت و شکوفاساختن ظرفیتهای فردی و اجتماعی در انسان امری تردیدناپذیر است. قرآن که پاسخ به نیازهای انسان است، به این خواست فطری پاسخ گفته است. تفسیر تنزیلی حکیمانگیِ تأمین راههای پیشرفت را با نگاهی فرایندی و نظاموارهای کشف و بر جوامع غیرمعاصر نزول تطبیق میکند. الزامات تفسیرنگاریِ تنزیلیِ پیشرفتنگر عبارتاند از: بینش سیستمی به موضوعات قرآن و انسجام درونی آیات، سورهها و مجموعة منظم نزول سورهها؛ لزوم توجه به اغراض سورهای و اهداف بینسورهای؛ توجه به سیاق حتی سیاقهای بینسورهای؛ تقسیم مراحل نزول سورهها به تبع فرایند تحول مخاطبان قرآن؛ توجه به مخاطبان آیات و توجه به شرایط محیطی سورهها و آیات و اصرار بر سرایت دستاوردهای پژوهش پیشرفتنگر قرآن به عصرها و فرهنگهای پس از نزول. تفاسیر پیشرفتنگر دچار آسیبهایی چون بیتوجهی به ماهیت نزول تدریجی قرآن، فقدان نگاه فرایندی به مسائل مطرحشده در قرآن، بیعنایتی به ترکیب معنادار مفاهیم اسلامی، فقدان نگاه جامع سیستمی به قرآن، عدم توجه به گستردگی سیاقهای فراسورهای، کمبود حساسیت نظری به نظامات موجود در درون قرآن و تمرکز بر نظامات ذهنی یا سازمانهای علمی خارج از قرآن و درنهایت بهروزرسانینکردن حاصل دستاوردهای تفسیری است.
واژگان کلیدی: تفسیر تنزیلی
تفسسیر تنزیلی موضوعی
تفسیر تنزیلی ترتیبی
روشها
پیشرفت
عصریسازی قرآن
2019
01
21
5
31
https://qabasat.iict.ac.ir/article_34764_22c640682fc66711725852e70e7de6ff.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
قبسات
1029-4538
1029-4538
1397
23
90
نقد نگره تفکیکی در تبیین باور فطری به خدا
رمضان
علیتبار
محمد
محمدزاده
از باور فطری به خدا، تقریرها و تفسیرهای متعددی ارائه شده است. یکی از این تقریرها، تفسیر باور فطری به معرفت قلبی است که نه از سنخ علم حضوری و شهودی است و نه از سنخ علم حصولی؛ بلکه معرفتی است که خداوند در جان و قلب انسان به ودیعه گذاشته شده و صنع او میباشد. این تقریر که توسط طرفداران رویکرد تفکیکی ارائه شده است، از لحاظ مبانی، محتوا و روش با ایرادهای مختلفی نظیر تعطیل عقل از شناخت حصولی خداوند، انکار علم حضوری به خدا و نظایر آن مواجه است و درنهایت نمیتواند معیاری برای توجیه باور فطری به خدا ارائه دهد. در مقاله حاضر سعی شده است با روش توصیفی تحلیلی و با هدف تبیین و بررسی انتقادی این دیدگاه، به ارائه دیدگاه مختار بپردازد. در تقریر مطلوب، باور فطری به خدا به معنای باور قلبی و از سنخ علم حضوری خواهد بود. در علم حضوری به دلیل اینکه علم عین واقع است، خطا در آن راه ندارد و در مقام اثبات و توجیه نیز «خودموجه» میباشد.
واژگان کلیدی: فطرت
باور فطری
معرف قلبی
علم حضوری
توجیه
2019
01
21
33
62
https://qabasat.iict.ac.ir/article_34804_c41896907a2b5ed915f58fff375e0569.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
قبسات
1029-4538
1029-4538
1397
23
90
ابتنای اخلاق بر دین از دیدگاه آدامز و علامه طباطبایی
حسین
وفاپور
محمد
محمد رضایی
از عناصر مهم اکثر ادیان، سفارشها و تأکیدات اخلاقی است؛ بهنحویکه ارتباط وثیقی بین حوزه دین و اخلاق فرض شده است. در دو دین مسیحیت و اسلام نیز وابستگی اخلاق به دین به عنوان موضوعی مفروغعنه تلقی میشود. در این مقاله به بررسی نظرات رابرت آدامز و علامه طباطبایی، دو تن از متفکران معاصر این دو دین در موضوع ارتباط دین و اخلاق و نحوه وابستگی اخلاق به دین از نظر آنان پرداخته شده است. آدامز، از طرفداران نظریه امر الهی در دوران معاصر، سعی کرده است با تفکیک مقام ارزش از مقام الزام در اخلاق و وابستهدانستن الزام به امر الهی و استقلال ارزش از امر الهی، همچنین با جداساختن عنصر معنا از ماهیت در عبارات و گزارههای اخلاقی نظریه خود را از بند اشکالات تقریر سنتی وارد بر نظریه امر الهی رها سازد. در این مقاله مطرح شده است که میتوان مفهوم خوبی از منظر آدامز و مراتب آن را با مبحث مراتب وجود از نظر علامه و بحث وجدان و ندای درون در آدامز و مبحث فطرت و نقش آن در اخلاق از دیدگاه علامه مقایسه کرد؛ همچنین مبحث الزام در آدامز با اعتباریات در علامه مورد مطابقت قرار گرفته است. ضمناً موضوع ساخت اجتماعی اخلاق از نظر علامه که فلاسفه اسلامی کمتر بدان پرداختهاند، با نظر آدامز در باب نقش دیگری و اجتماع در شکلگیری اخلاق، مقایسه شده است.
واژگان کلیدی: دین و اخلاق
امر الهی
آدامز
علامه طباطبایی
اعتباریات
2019
01
21
63
97
https://qabasat.iict.ac.ir/article_34909_3c07a67dc4b75759a4b77f6c411f7808.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
قبسات
1029-4538
1029-4538
1397
23
90
روششناسی اکتشاف در ما بعد طبیعت
محمد علی
اردستانی
مابعد طبیعت به طورکلی دانشی حقیقی است که روش اکتشاف در آن، برهان است؛ زیرا صرفاً برهان، مفید یقین بالمعنی الاخص است. با این وصف، برخی مدارس ما بعد طبیعی شکلگرفته در دامنه مکتب حکمت متعالیه صدرالمتألهین، استدلال لمّی را که استدلال از راه علت نفسالأمری است، در فلسفه جاری نمیداند؛ زیرا موضوع فلسفه وجود است و محمولات وجود، همه راجع به وجود بوده و عین آن هستند؛ زیرا حقیقت وجود به دلیل اصالت، غیر ندارد؛ درحالی که وجود، علتی ورای خویش ندارد. در «فلسفة رئالیسم» به مثابة دستگاه ما بعد طبیعی علامة طباطبایی، قسمی از استدلال انّی که از طریق ملازمات عامه است، یقینی دانسته شده و روش اکتشاف در ما بعد طبیعت، برهان انّی از طریق ملازمات عامه قلمداد شده است. در این نوشتار، روش اکتشاف در مابعد طبیعت و این دیدگاه نوآورانه که ریشه در سخنان شیخالرئیس دارد، در تحلیلی فرایندی و بدیع آشکارسازی شده است.
واژگان کلیدی: روش
برهان
ملازمات عامه
مابعد طبیعت
فلسفة رئالیسم
2019
01
21
93
117
https://qabasat.iict.ac.ir/article_34910_077632b9899bc7a89bba8c7c8227a7a0.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
قبسات
1029-4538
1029-4538
1397
23
90
فهم رابطه خدا با عالم از روی مَثَل در حکمت اسلامی با تأکید بر دیدگاه صدرا
علی
بابایی
اینکه خداوند و شئونِ او شبیه چیست، از مهمترین پرسشهای مطرح در حوزه کلام، فلسفه دین، حکمت و عرفان است؛ از طرفی دیگر طبقِ آموزههای منطقی و فلسفی، تمثیل یا تشبیه افاده یقین نمیکند؛ لذا در فلسفه چندان جایگاهی برای طرح در خلالِ مباحث ندارد؛ اما حکمای اسلامی درعمل بسیار از تمثیل استفاده بردهاند؛ بهطوریکه نوعی روشِ تفکرِ فلسفیِ خاص این فلسفه را القا میکند. به اعتقادِ این مقاله در منظری کلی دو نوع تمثیل در منابعِ معرفتیِ حکمایِ اسلامی قابلِ تشخیص است که میتوان یکی را «مِثل» و دیگری را «مَثَل (= مِثال)» نامید. تمثیل در معنای «مِثل»، تشبیهی در عرض و تمثیل در معنای «مَثَل» تشبیهی در طول است. بینِ دو تشبیه عرضی هیچ حملی - جز از جهتِ وجه تشبیه وجود ندارد؛ اما در تشبیه طولی بنا بر تطابقِ عوالم و درنتیجه از جهات مختلف حملِ حقیقت و رقیقت حاکم است. تمثیلِ طولی در آنِ واحد از هم ویژگیِ تشبیه برخوردار است و هم تنزیه. توجه به این نوع تمایز میتواند ما را در فهمِ بهتر مباحثِ حکمی نظیرِ حقیقتِ رابطه «نور مجرد» و «نور مادی»، فهم بخشِ اعظمی از مباحثِ دینی و حلِ بسیاری از معضلاتِ معرفتی یاری برساند.
واژگان کلیدی: مَثَل
مِثل
حقیقت و رقیقت
برهان
فلسفه اسلامی
2019
01
21
119
144
https://qabasat.iict.ac.ir/article_34911_69d50f9c05efb6c0c51adf57d2678fb4.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
قبسات
1029-4538
1029-4538
1397
23
90
نقد و بررسی نظریه بازگشت به سنت در معنویت گرایی سیّاره ای
باقر
طالبی دارابی
محمد اسماعیل
عبداللهی
معنویّتگرایی سیّارهای، انسان امروزی را انسان رشدیافته در فضای مدرنیته میداند؛ فضایی که اگرچه در قالب یک پروسه عظیم، شکوه و جلال خاصی در عرصه تکنیکی داشته است، حفرههایی بیش از حفرههای انسان دوران ماقبل مدرنیته پدید آورده است. تمام تلاش این نوع معنویتگرایی به این است تا راه حلی برای درمان بیماری و آسیبهای ناشی از پروسه مدرنیته که بر پیکر انسان وارد شده، پیدا کند. راه حلی که این نوع معنویتگرایی پیشنهاد میکند، اهتمام و تمرکز بر معنویتی است که در پرتو نظریه بازگشت به سنت و امر باطنی مشترک در افسونزدگی جدید به دست میآید. نظریه بازگشت به سنت که به عنوان آرمانی برای رهایی انسان سیارهای در دوران مدرنیته پیشنهاد میشود، پر است از نکات تأملبرانگیز، ایهام و ابهامات متفاوت. علاوه بر اینکه تبیین درستی از مفهوم سنت، روح و معنویت ارائه نمیدهد، دچار یک نوع تکثرگرایی سنتی و سنتزدگی افراطی میشود که با طرح راهبرد هستیشناسی درهم شکسته و افسونزدگی جدید حاصلی جز تولید معنویتگرایی نویی از جنس معنویتهای غیرهویتی و شریعتگریزِ خودساخته ندارد.
واژگان کلیدی: معنویت گرایی
معنویت
سنت
بازگشت به سنت
روحگرایی
تفکر سیال
2019
01
21
145
169
https://qabasat.iict.ac.ir/article_34912_fd05d22b068edbdb07157eb5d1a5aba5.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
قبسات
1029-4538
1029-4538
1397
23
90
تأملی نظری در مفهوم عدالت جنسیتی
رضا
خراسانی
ولی محمد
احمدوند
مقاله حاضر در صدد ایضاح مفهومی عدالت جنسیتی است که کاربست آن در متون، اسناد بالادستی و ادبیات گفتاری در ایران معاصر ابهاماتی را به وجود آورده است؛ بهطوریکه اخیراً درج عنوان عدالت جنسیتی در ماده سی و یک لایحه برنامه ششم توسعه پرسشهایی را در مورد مفهوم و ماهیت عدالت جنسیتی مطرح نمود که حاکی از تنوع دیدگاهها و برداشتها از این مفهوم است. این تشتت در فهم و برداشتها موجب تعدد رفتارها در بهکاربستن آن در ساحت عمل میگردد؛ ازاینرو نوشته حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که معنا، مفهوم و ماهیت عدالت جنسیتی چیست؟ آیا تقریر این عبارت در قانون، عبور از نصوص اسلامی تلقی میشود؟ از این حیث کوشش میگردد نخست معانی و مفاهیمی که واژه عدالت نظر به گفتمانهایی که ذیل آنها ظهور یافته، بررسی شده، سپس رابطه بین مفهوم عدالت و جنسیت ذیل هر یک از این گفتمانها (گفتمان سنتی در غرب و اسلام، گفتمان مدرن در غرب و اسلام) بررسی و پیامدهای آن تحلیل گردد. در مقاله حاضر نگاه اسلامی برجسته شده است؛ همچنین به نتایج اجتماعی کاربست تئوری «عدالت به مثابه تساوی» در گفتمان مدرن پرداخته میشود.
واژگان کلیدی: عدالت
جنسیت
گفتمان
مدرنیسم
فمینیسم
سنت
2019
01
21
171
198
https://qabasat.iict.ac.ir/article_34914_d1b94e21b049d0c33ab1187f4bfeee66.pdf