مبانی وحدت وجود در اندیشه هراکلیتوس و ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

دریافت مفهوم وحدت و تلاش برای بازگرداندن کثرات عالم به امری وحدت‌بخش در فلسفه، تلاشی دیرینه است که سابقه آن را می­توان تا فلسفه یونان باستان به‌ویژه در فلسفه هراکلیتوس پی گرفت. وحدت در اندیشه او با آنچه پیشینیان او از وحدت دریافتند، متفاوت است. نگاه او به «آرخه» گذری است از ماده به امر غیر مادی؛ مظهر این امر «لوگوس» است. لوگوس، وحدت‌بخش امر مادی و غیر مادی و کلّ هستی است. در جهان اسلام نیز نظریه وحدت وجود مورد توجه عرفا و در رأسشان ابن­عربی بوده است؛ اما ملاصدرا اولین فیلسوفی است که این نظریه را به ‌صورت استدلالی و عقلانی در نظامی فلسفی عرضه می­کند. هراکلیتوس و ملاصدرا تلاش می­کنند تصویری وحدت وجودی از عالم هستی نشان دهند. نظرات هر دو فیلسوف در عین اختلاف، دارای نقاط اشتراک نیز می­باشند. این مقاله در صدد بررسی مبانی وحدت وجود در اندیشه این دو فیلسوف است و به مقایسه نقاط اشتراک و اختلاف این دو اندیشمند می­پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Bases of ‘Unity of Being’ in the Thought of Heraclitus and Molla-Sadra

نویسندگان [English]

  • Mohammad-Kazem Elmi Sula 1
  • Mohammad-Sadeq Mos’hafi 2
1 Associate Professor of Ferdowsi Mash’had University, group of philosophy.
2 M.A. graduate of Islamic philosophy, Ferdowsi Mash’had University.
چکیده [English]

The old attempt of philosophy to understand the meaning of unity and return the plurality of the world to a unified matter has a long record which can be traced to the philosophy of ancient Greek especially philosophy of Heraclitus. His notion of unity is different from the understanding of his previous philosophers of unity. His view of arche is a transition from material to non-material matter; the manifestation of this point is Logos. Logos unifies the material and non-material matter and the whole universe. The theory of unity of being has been noticed by mystics and especially Ibn-Arabi, but Molla-Sadra is the first philosopher who presents a rational and deductive presentation of this theory in a philosophical system.
Heraclitus and Molla-Sadra both try to present a united existential picture of the world. Their ideas have some common points along with some differences. This article tries to study the bases of unity of being from the perspectives of the two philosophers and compare their commons and differences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Molla-Sadra
  • Heraclitus
  • Unity of Being
  • Logos

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. آشتیانی، سیدجلال‌الدین؛ شرح‌حال و آرای فلسفی ملاصدرا؛ قم: بوستان کتاب، 1387.
    2. ـــــ؛  هستی از نظر فلسفه و عرفان؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1376.
    3. ابراهیمی دینانی، آرزو، «بنیان‌گذار وحدت وجود، حلاج یا ابن‌عربی؟»، مطالعات عرفانی؛ ش11، بهار و تابستان 89.
    4. ابن‌ترکه، صائن‏الدین؛ تمهید القواعد؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1360.
    5. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله؛ الشفاء؛ قم: مکتبه آیهالله المرعشى، 1404ق.
    6. ابن‌‌عربی، محى‎الدین؛ الفتوحات المکیة؛ بیروت: دار الصادر، [بی‌تا].
    7. ابراهیمی دینانی، آرزو، «بنیانگذار وحدت وجود، حلاج یا ابن‌عربی»، مجله علمی- پژوهشی مطالعات عرفانی؛ ش11، بهار و تابستان 1389.
    8. ارسطو؛ در باره نفس؛ ترجمه علیمراد داودی؛ تهران: حکمت، 1389.
    9. ـــــ؛ طوبیقا؛ ترجمه پرخیده ملکی؛ اهواز: دانشگاه شهید چمران، 1379.
    10. ـــــ؛ متافیزیک؛ ترجمه شرف‌الدین خراسانی؛ تهران: گفتار، 1367.
    11. استیس،‌‌‌‌ والتر­ ترنس؛ تاریخ انتقادی فلسفه یونان؛ ترجمه یوسف شاقول؛ قم: دانشگاه مفید، 1386.
    12. افلاطون؛ دوره آثار؛ ترجمه محمدحسن لطفی؛ تهران: خوارزمی، 1367.
    13. ـــــ؛ ضیافت (درس عشق از زبان افلاطون)؛ ترجمه دکتر محمود صناعی؛ تهران: فرهنگ، 1384.
    14. ایجى، میرسید شریف؛ شرح‌المواقف؛ قم: افست، 1325.
    15. جوادی آملی، عبدالله؛ رحیق مختوم؛ قم: اسراء، 1375.
    16. خراسانی، شرف‌الدین (شرف)؛ نخستین فیلسوفان یونان؛ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1382.
    17. سبزوارى، ملاهادی؛ شرح المنظومه؛ تهران: ناب، 1369.
    18. سعیدی، حسن، «آثار فلسفی و کلامی اصالت وجود»، آینه معرفت؛ ش10، بهار 1386.
    19. سوزنچی، حسین، «وحدت وجود در حکمت متعالیه بررسی تاریخی و معناشناختی» پژوهشنامه حکمت و دین؛ ش4، پاییز و زمستان 1383.
    20. سهروردی، شهاب‌الدین؛ مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ چ2، تهران: اشراق، 1375.
    21. صدرالدین شیرازی، محمدابراهیم؛ الاسفار الاربعه؛ بیروت: دار احیاء التراث، 1981.
    22. ـــــ؛ الشواهد الربوبیه؛ مشهد: المرکز الجامعى للنشر،1360.
    23. ـــــ؛ رسالة فى الحدوث؛ چ1، تهران: صدرا، [بی‌تا].
    24. ـــــ؛ الرسائل، قم: مکتبه المصطفوی، [بی‌تا].
    25. ـــــ؛ المبدأ و المعاد؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفه، 1354.
    26. ـــــ؛ المشاعر، تهران: کتابخانه طهورى، 1363.
    27. طباطبایى، محمدحسین؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ تهران: صدرا، 1364.
    28. ـــــ؛ نهایة الحکمه؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین، [بی‌تا].
    29. عفیفی، ابوالعلاء؛ شرحی بر فصوص‌الحکم؛ ترجمه نصرالله حکمت؛ تهران: الهام، 1380.
    30. کوچنانی، قاسمعلی، «تأثیر مسئله اصالت وجود بر سایر مسائل فلسفی»، مقالات و بررسی‌ها؛ ش76، پاییز و زمستان 1383.
    31. گمپرتس، تئودور؛ متفکران یونانی؛ ترجمه محمدحسن لطفی؛ تهران: خوارزمی، 1375.
    32. لائرتیوس، دیوگنس؛ فیلسوفان یونان؛ ترجمه بهراد رحمانی؛ تهران: مرکز، 1387.
    33. مصباح، محمدتقی؛ شرح نهایة الحکمه؛ قم: مؤسسه آموزشی-پژوهشی امام خمینی (ره)، 1387.
    34. مطهری، مرتضی؛ شرح مبسوط منظومه؛ تهران: حکمت، 1404.
    35. ورنر، شارل؛ سیر حکمت در یونان؛ ترجمه بزرگ نادرزاده؛ تهران: زوار، [بی‌تا].
    36. هگل، گئورگ؛ تاریخ فلسفه؛ ترجمه زیبا جبلی؛ تهران: یاران، 1387.
      1. Kirk, Geoffrey Stephen; Cosmic fragments; Cambridge University Press, Britain,1975.
      2. Guthrie, W. K. C.; A History of Greek Philosophy; V.1 The Earlier Presocratics and the Pythagoreans, Cambaridge University press, 1962.
      3. Nietzche, Friedrich; Philosophy in the Tragic Age of the Greek; Translated with an Introuducction by Marianne Cowan; Regnery Publishing, Inc, U.S.A,1998.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار