نقد مبانی وحی‌شناسی سروش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی (نویسنده مسئول)

2 دانش آموخته دکتری حکمت متعالیه موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

چیستی حقیقت وحی و تبیین چگونگی دریافت آن توسط نبی، همواره در تاریخ اسلام مورد مداقه و مناقشه بوده و هست. در زمان حاضر بعضی افراد از جمله عبدالکریم سروش که تحت تأثیر مستقیم و گسترده نظریات هرمنوتیکی و زبان‌شناختی برخی اندیشمندان غربی است، با ایجاد تردید در ماهیت زبانی وحی از یک سو و با ایجاد تشکیک در منبع وحی­کننده از سوی دیگر، میان نظرگاه متقدمان و متأخران تفاوتی جدی به وجود آورده­اند. با آغاز این جریان نقدهای درخور توجهی از سوی علمای حوزوی و دانشگاهی به روبنای دیدگاه­های وحی­ شناختی سروش وارد شد؛ اما به خاستگاه و زیربنای آن دیدگاه­ها کمتر پرداخته شده است. در این مقاله زیربنا و مبانی دیدگاه­های وحی­ شناختی وی را که مبانی دین‌شناختی، معرفت­ شناختی، هرمنوتیکی و زبان ­شناختی است، استخراج و نقد می­کنیم. عمده اشکالاتی که به دیدگاه­های سروش وارد است، از این قرارند: اجمال‌گویی و ابهام در تبیین نظریه؛ ضعف در روش­ شناسی؛ خلط میان‌ مباحث مختلف؛ قیاس غلط اسلام با ادیان و فِرَق دیگر؛ ادعاهای بی ­دلیل و نسبی­ گرایی معرفتی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Criticism of Sorush’s Bases regarding Knowledge of Revelation

نویسندگان [English]

  • Abdolhosain Khosropanah 1
  • Mohammad Ghomi 2
1 Associate Professor, Department of Philosophy, Islamic Research Institute for Culture and Thought
2 Ph.D graduate of Transcendental Wisdom, Mo'asseseh Pajuheshi Hikmat va Falsafeh Iran
چکیده [English]

The discussion and debate on the essence of the reality of revelation and explanation of how it is received by Prophet Mohammad, has always been noticed in the history of Islam. Nowadays some people such as Abdol-Karim Sorush, greatly affected by the hermeneutical and linguistic theories of Western scholars, have created a serious difference between the ideas of past and recent scholars, doubting the linguistic essence of revelation on the one hand, and suspecting the source of revelation on the other hand. From the beginning of the formation of this idea, there has been considerable criticisms on Sorush’s ideas on the knowledge of revelation, by Howzah and University scholars; yet the basis and origin of these ideas are less discussed. This article extracts and criticizes the basis and substructure of Sorush’s views on the knowledge of revelation, which is the base of religious studies, epistemology, hermeneutics and linguistics. The main criticisms of Sorush’s view are as follows: an ambiguous and vague presentation of the theory; weakness of methodology; confusion between different discussions; a wrong comparison between Islam and other religions and sects; non-justified claims; cognitive relativism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sorush
  • Knowledge of Revelation
  • Religious Studies
  • Epistemology
  • Hermeneutics
  • Linguistics

مراجع

  1. آلستون، ویلیام. پی؛ «ادراک خداوند: گفت‌وگوی اختصاصی کیان با ویلیام آلستون»، ماهنامۀ کیان؛ دورۀ 9، ش50، دی و بهمن 1378.
  2. ابن‏ابی‎الحدید، عبدالحمید بن هبه‎اللّه؛ شرح نهج‏البلاغه لابن‎ابی‎الحدید؛ ج20، چ1، قم: مکتبة آیت‏اللّه المرعشی النجفی، 1404ق.
  3. ابوزید، نصر حامد؛ حضرت محمدˆ و آیات خدا، قرآن و آیندۀ اسلام؛ به کوشش هلال سزگین، ترجمۀ فریده فرنودفر؛ تهران: نشر علم، 1393.
  4. ـــــ؛ معنای متن؛ ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا؛ تهران: طرح نو، 1380.
  5. ـــــ؛ نقد الخطاب الدینی؛ بیروت: المرکز الثقافی العربی، 1996م.
  6. ارکون، محمد؛ الاسلام، اروبا، الغرب؛ ترجمه و اسهام هاشم صالح؛ بیروت: دار الساقی، 2001م.
  7. ـــــ؛ تاریخیة الفکر العربی الاسلامی؛ ترجمه هاشم صالح؛ بیروت: المناره، 1996م.
  8. ـــــ؛ الفکر الاسلامی: نقد و اجتهاد؛ ترجمه و تعلیق هاشم صالح؛ الجزائر: المؤسسة الوطنیه للکتاب، [بی‌تا].
  9. ـــــ؛ القرآن من التفسیر الموروث الی تحلیل الخطاب الدینی؛ ترجمه و تعلیق هاشم صالح؛ بیروت: دار الطلیعه، 2005م.
  10. استیس، والتر؛ عرفان و فلسفه؛ چ1، تهران: سروش، 1358.
  11. انجم‏روز، متین؛ «پیامدهای هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی اندیشۀ عبدالکریم سروش در زمینۀ قدرت سیاسی»، ره‌آورد پژوهش‌های سیاسی؛ ش1 ـ 2، بهار و تابستان 1395.
  12. پترسون، مایکل، و دیگران؛ عقل و اعتقاد دینی؛ ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی؛ چ1، تهران: طرح نو، 1376.
  13. پراودفوت، وین؛ تجربۀ دینی؛ ترجمه و توضیح عباس یزدانی؛ قم: طه، 1377.
  14. خسروپناه، عبدالحسین؛ بیست گفتار دربارۀ فلسفه و فقه علوم اجتماعی؛ چ1، قم: بوستان کتاب، 1398.
  15. ـــــ؛ جستاری در عرفان نظری و عملی؛ چ1، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب، 1396.
  16. ـــــ؛ کلام جدید با رویکرد اسلامی؛ چ4، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها، دفتر نشر معارف، 1395.
  17. سبحانی، جعفر؛ الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل؛ چ3، قم: مرکز العالمی للدراسات الاسلامی، 1381.
  18. سروش، عبدالکریم؛ بسط تجربۀ نبوی؛ چ5، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1385.
  19. ـــــ؛ «بشر و بشیر»، اولین پاسخ عبدالکریم سروش به آیت­اللّه جعفر سبحانی، 1386.
  20. ـــــ؛ سنت و سکولاریسم؛ چ1، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط، 1380.
  21. ـــــ؛ صراط‌های مستقیم؛ تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط، 1378.
  22. ـــــ؛ فربه‌تر از ایدئولوژی؛ تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط، 1393.
  23. ـــــ؛ «طوطی و زنبور»، بازتاب اندیشه؛ ش98، خرداد 1387، ص7–28.
  24. ـــــ؛ قبض و بسط تئوریک شریعت؛ چ3، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط، 1373.
  25. ـــــ؛ «کلام محمد»، گفت‏وگو با دکتر سروش دربارۀ قرآن، میشل هوبینک، 1386.
  26. ـــــ؛ مجموعه مقالات «محمدˆ راوی رؤیاهای رسولانه»، [بی­نا]، 1392.
  27. ـــــ؛ مصاحبه با میشل هوبینک خبرنگار بخش عربی رادیو جهانی هلند، [بی‌تا].
  28. طباطبائی، سیدمحمدحسین؛ اصول فلسفۀ رئالیسم؛ به کوشش سیدهادی خسروشاهی؛ چ3، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم)، 1391.
  29. فاضل مقداد، مقداد بن عبداللّه السیوری حلّی؛ نضد القواعد الفقهیه علی مذهب الإمامیه؛ چ1، قم: کتابخانۀ آیت­اللّه مرعشی نجفی، 1403ق.
  30. کانت، ایمانوئل؛ تمهیدات؛ ترجمۀ غلامعلی حدادعادل؛ ج2، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1370.
  31. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تصحیح و تحقیق علی­اکبر غفاری و محمد آخوندی؛ چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1407ق.
  32. مجلسی، محمدباقر ؛ بحار الانوار؛ چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
  33. ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی؛ الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیة الأربعه؛ ط3، بیروت: دار احیاء التراث، 1981م.
  34. ـــــ؛ الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه؛ تصحیح و تعلیق سیدجلال­الدین آشتیانی؛ چ2، مشهد: المرکز الجامعی للنشر، 1360.
  35. ـــــ؛ مفاتیح الغیب؛ مقدمه و تصحیح محمد خواجوی؛ چ1، تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی، 1363.
  36. Schleiermacher; On Religion; Translated by John Oman; First Edition, London: Trubner & co. ltd, 1893.
  37. drsoroush.com.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار