خدای دین و خدای فلسفه؛ مغایرت یا این‌همانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه اسلامی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

برخی فیلسوفان غربی و متألهان مسیحی اعتقاد دارند خدایی که در فلسفه اثبات می‌شود، مغایر با خدایی است که دین توصیفش می‌کند. برخی دیگر از اندیشمندان معتقدند خدای دین شایسته محبت و پرسش است، در حالی که خدای فلاسفه تنها یک واجب‌الوجود است که شوری در دل‌ها نمی‌افکند. مدعای دوگانگی خدای دین با خدای فلسفه از منظر قرآن و فلسفه اسلامی پذیرفتنی نیست؛ زیرا طبق قرآن، یکی از اوصاف منحصر در فرد الله‌ تعالی، «شیء غیرمخلوق» است. واجب‌الوجود فلسفه تنها موجود بدون علت است. پس «شیء غیرمخلوق» وصف انحصاری الله قرآن و واجب فلسفه است. بنابراین مصداق الله و واجب‌الوجود یکی است. حقیقت مدعای دوم با تمرکز بر صفات ذاتی و فعلی خداوند است. اوصاف فعلی خداوند بیانگر روابط گوناگون خداوند با مخلوقات و انسان‌اند؛ اما صفات ذاتی چگونگی ذات الهی و کمالات او را توصیف می‌کنند. توجه به اوصاف فعلی خداوند و نقش او در هستی و زندگی انسان، شایستگی او برای محبت‌ورزی و پرستش را نشان می‌دهد؛ اما فیلسوفان فراتر از این معرفت عمومی، خداوند را به اوصاف کمالش می‌شناسند و این معرفت به کمال بی‌پایان و زبیایی کران‎‌ناپیدای خداوند عشقی عقلانی در دل می‌افکند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The God of Religion and the God of Philosophy; Otherness or Identity!?

نویسنده [English]

  • Mahdi Abdollahi
Assistant professor of Mo'asseseh Pajuheshi Hikmat va Falsafeh Iran, group of Islamic philosophy.
چکیده [English]

Some western philosophers and Christian theologians believe the God proved in philosophy is not the God explained by religion. Some other scholars believe the God of religion deserves love and worship, while the God of philosophy is only a necessary being who does not create any enthusiasm in people’s hearts.
The otherness between God of religion and God of philosophy is not acceptable from Qur’an’s view and Islamic philosophy; because one of the unique characteristics of Allah in Qur’an is “non-created thing”. The necessary being of philosophy is the only being without any cause. Therefore, “non-created thing” is a unique description for Allah in Qur’an and the necessary being of philosophy. Therefore, the referent of Allah and the necessary being is the same.
The reality of the second claim may be understood by focusing on the attributes of essence and attributes of action. God’s attributes of action explains the different relations between God and the creatures and humans, but the attributes of essence explains God’s essence and His perfections. Noticing God’s attributes of action and His role in the universe and human’s life, one will understand that he deserves love and worship. Further than this common knowledge, the philosophers introduce God with His perfect attributes; and the knowledge of the endless perfection and eternal beauty of God creates a rational love of God in human’s heart.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the God of Philosophy
  • the God of Religion
  • Love of God
  • Attributes of Essence
  • Attributes of Action

مراجع

  1. *      قرآن کریم.

    **   کتاب مقدس.

    1. آرمسترانگ، کارن؛ تاریخ خداباوری: 4000 سال جست‏وجوی یهودیت، مسیحیت و اسلام‌؛ ترجمه بهاءالدین خرمشاهی و بهزاد سالکی؛ چ1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385.
    2. رمابن­سینا و نصیرالدین الطوسی؛ شرح الإشارات و التنبیهات؛ ط1، قم: نشر البلاغۀ، 1375.
    3. الإسفراینی النیسابوری، فخرالدین؛ شرح کتاب النجاۀ لإبن­سینا (قسم الإلهیات)؛ تحقیق و تقدیم حامد ناجی اصفهانی؛ چ1، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383.
    4. پترسون، مایکل و دیگران؛ عقل و اعتقاد دینی: درآمدی بر فلسفه دین؛ ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی؛ چ1، تهران: انتشارات طرح نو، 1376.
    5. خرمشاهی، بهاءالدین؛ خدا در فلسفه (برهان‎های فلسفی اثبات وجود باری)؛ چ3، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1384.
    6. سروش، عبدالکریم؛ مدارا و مدیریت؛ چ1، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1376.
    7. حدیث بندگی و دلبردگی؛ چ3، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1378.
    8. الطوسی، خواجه نصیرالدین؛ تلخیص المحصل؛ ط2، بیروت: دارالأضواء، 1405ق.
    9. عبودیت، عبدالرسول؛ درآمدی به نظام حکمت صدرایی؛ ج2، چ1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام ­خمینیŠ، 1385.
    10. اثبات وجود خدا به روش اصل موضوعی؛ چ1، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، 1382.
    11. الطباطبایی، السید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ط20، قم: مؤسسۀ النشر الإسلامی التابعۀ لجماعۀ المدرسین بقم المشرّفۀ، 1430ق.
    12. ـــــ؛ نهایۀ الحکمۀ؛ ط13، قم: مؤسسۀ النشر الإسلامی التابعۀ لجماعۀ المدرسین بقم المشرّفۀ، 1416ق.
    13. الفارابی، ابونصر؛ إحصاء العلوم، قدّم له و شرحه و بوّبه علی بوملحم، ط1، بیروت: دار و مکتبۀ الهلال، 1996م.
    14. ــــ؛ «رسالۀ مقالۀ فی أغراض مابعدالطبیعۀ»، رسائل الفارابی؛ حیدرآباد الدکن: مطبعۀ مجلس دائرۀ المعارف العثمانیۀ، 1345ق.
    15. مصباح یزدی، محمدتقی؛ خودشناسی برای خودسازی؛ چ18، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، 1392ق.
    16. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج6، (اصول فلسفه و روش رئالیسم)، چ2، تهران: انتشارات صدرا، 1373.
    17. Aquinas, Thomas; The Summa Tgeologica; Fathers of The English Dominican Province (trs.); Second and Revised ed., London: Burns Gates & Washbourne LTD.
    18. Hick, John; The Existence of God; New York: Macmillan Publishing Co. Inc., Fifteenth Printing, 1974.
    19. Hospers, John; An introduction to Philosophical Analysis; 4thed, London: Routledge, 1997.
    20. Owen, H. P.; Concepts of Deity; London: Palgrave Macmillan, 1971.
    21. Pascal, Blaise; Pensées; Translated & Edited Roger Ariew; Cambridge: Hakett Publishing Company, 2004.
    22. Unamuno, Miguel de; Tragic Sense of Life; J. E. Crawford Flitch (trs.); New York: Dover Publications, Inc, 2007.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار