مناسبات فقه و اخلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

چکیده

این مقاله، برآن است تا تمایز علم اخلاق با فقه را مورد بررسی قرار دهدکه عبارت‏اند از: 1. محمول گزاره‌های فقهی احکام پنج‌گانة تکلیفی است و محمول گزاره‌های اخلاقی، خوب/ بد، بایسته/ نابایسته و درست/ نادرست؛ 2. حکم فقهی دغدغة استحقاق ثواب و عقاب دارد، اما حکم اخلاقی دغدغة سعادت؛ 3. گزاره‌های فقهی دارای جعل و اعتبار شرعی از ناحیة خداست، درحالی‌که گزاره‌های اخلاقی انشای قانونی الهی و جعل و اعتبار شرعی ندارند. فقیه دغدغه‎مند امتثال، برائت، رفع تکلیف، منجزیت، معذریت، طاعت، عصیان و به تبع آن رهایی از عقاب است، در‏حالی‌که عالم اخلاق دغدغه‌مند سعادت، کمال، تعالی، رشد، ارتقای وجودی و فلاح است؛ 4. احکام فقهی، حقیقتی دوارزشی و متواطی دارد، اما احکام اخلاقی دارای مراتب طولی است؛ به همین جهت احکام فقهی عمومیت بیشتری دارد و جز به شرایط اضطرار برداشته نمی‌شود، اما ارزش اخلاقی، دارای صبغة فردی و اختصاصی است و به‌ تناسب افراد و شرایط، منعطف و مدرّج است؛ 5. هر گزارة فقهی به دلالت مطابقی بر احکام تکلیفی و به دلالت التزامی بر خوب و بد اخلاقی و مصالح و مفاسد واقعی دلالت دارد، اما برای دستیابی به حکم فقهی و اعتبار شرعی، کشف مصالح و مفاسد واقعی کافی نیست؛ 6. برخی از امور غالباً در مظان دستیابی به مطلوب‌های شرعی قرار دارند و به‌صورت نوعی، مسیر رسیدن به غایات دینی را هموار می‌سازند؛ پس احراز خوبی و بدی آنها با توجه به مصالح و مفاسد نوعی، دشوار نیست، اما دربارة آنها ادعای وجود یک حکم شرعی قانونی که مستلزم ثواب و عقاب الهی باشد، دشوار است. در این موارد از لسان اخلاق استفاده می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relations between Jurisprudence and Ethics

نویسنده [English]

  • Mohammad Alemzadeh Noori
isca.ac.ir
چکیده [English]

This paper discuses the differences between ethics and jurisprudence. they are as follows:
1-         The predicate of jurisprudential statements is one of the five commands of religion and the predicate of ethical statements is good/bad, required/non-required, correct/incorrect.
2-         Jurisprudential commands highlight deserving reward or punishment while ethical commands highlight salvation.
3-         Jurisprudential statements are legally validated by God while ethical statements do not have Divine validity or legal legitimacy.
A jurist highlights executing God's commands, acquittal, removal of an obligation, Bringing accountability and bringing excusability (Mo'azzeriah and Monajjeziah), obedience, disobedience, and thus escape from punishment while an ethical scholar highlights salvation, perfection, transcendence, development, existential advancement and felicity.
4-         Jurisprudential commands have dual values and are mutīvaṭī (the same or univocal) while ethical commands have vertical hierarchical; for this reason jurisprudential commands are more general and are removed only in exigency situations but ethical values are personal and are flexible with situation and people.
5-         Every jurisprudential statement implies obligatory commands while its cannotation implication (delālah Iltizamī) is ethical good or bad and real expediencies or inexpediencies. However discovering real expediencies or inexpediencies is not enough for achieving a Jurisprudential command and a legal validity.
6-         It is possible to find a legal desire in some matters; these matters generally facilitate the path to religious goals. Therefore it is not hard to understand their goodness or badness considering the general expediency or inexpediency; but it is hard to declare a legal command which results in God's reward or punishment. In these cases ethical commands are used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudence
  • Ethics
  • Jurisprudential proposition
  • Ethical proposition
  • Legal legitimacy

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار