نظریۀ توالد علمی جامعۀ دینی (بررسی امکان، ضرورت و چگونگی علم دینی در منظومۀ فکری شهید سیدمحمدباقر صدر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی، طلبه سطح 4 حوزه علمیه قم.

چکیده

شهید صدر به عنوان یکی از پیشگامان عرصۀ تولید علم دینی، نظریه­ای متقن در این باب در نظر داشته که مطابق آن سعی کرده است اقتصاد اسلامی را پایه­گذاری کند؛ نظریه­ای که قابلیت تعمیم به سایر علوم انسانی دارد و در این پژوهش از آن به «نظریۀ توالد علمی جامعۀ دینی» تعبیر می­شود. بر اساس این نظریه صدر معتقد است علوم انسانی همواره وابسته و در چهارچوب مکتبی هستند که جامعۀ مورد مطالعۀ دانشمندان، آن را پذیرفته است. این وابستگی و ارتباط میان علم و مکتب، محور نظریۀ صدر در باب علم دینی قرار گرفته و بر اساس آن امکان تولید چنین علمی و همچنین ضرورت آن تبیین می­شود. فرایند تولید علم دینی از نگاه صدر نیز چنین تقریر می­شود که ابتدا فقیه به کمک بینش­ها و احکام دینی با روش اجتهادی و استفاده از رویکرد انسجام­گرایی، از روبنای شریعت به نظریه­های زیربنایی و اصولی مکتب دست می­یابد. سپس در صورت اجراشدن این مکتب در جامعه و قرارگرفتن رویدادهای جامعۀ اسلامی به عنوان داده­های روش تجربی، علوم دینی توسط دانشمندان علوم مختلف انسانی از دل جامعۀ دینی متولد می­شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Theory of the Scientific Birth of Religious Community (An Investigation of the Possibility, Necessity and Manner of Religious Science in the Intellectual System of Seyyed Mohammad Baqir Sadr)

نویسندگان [English]

  • Qasem Pourhasan 1
  • hasan lahootiyan 2
1 Associate Professor of the Department of Philosophy, Allameh Tabatabai University.
2 PhD student in Islamic Philosophy, Allameh Tabatabai University, student of of Qom seminary, level 4.
چکیده [English]

Sadr, as one of the pioneers in the field of production of religious knowledge, has presented a substantial theory in this regard, according to which he has tried to establish Islamic economics. This theory can be generalized to other fields of humanities and is called "the theory of the scientific birth of religious community" in this research. According to this theory, Sadr believes that humanities is always dependent on and within the framework of a doctrine that has been accepted by the community studied by scholars. The focus of Sadr's theory of religious science is the dependency and relationship between science and doctrine; and on this basis, he explains the possibility of producing such science and its necessity.
The process of production of religious knowledge, from Sadr's point of view, is explained as follows: First, with the help of religious insights and commands and applying the ijtihad method and the approach of coherentism, the jurist uses the superstructure of the Divine law to discover the substructure and basic theories of the school. Then, if this school is implemented in the society and the events of the Islamic society are considered as the data for experimental methods, religious sciences will be born by the hands of scholars of different fields of humanities from the heart of the religious community.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Science
  • Shahid Sadr
  • Religious Society
  • Islamic Humanities

مراجع

  1. پیروزمند، علیرضا؛ رابطۀ منطقی دین و علوم کاربردی؛ چ1، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1376.
  2. حسامی، فاضل؛ «تبیین و تحلیل علم دینی از دیدگاه شهید صدر»، جاویدان خرد؛ دوره 8 ، ش20، 1390، ص5-38.
  3. خسروپناه، عبدالحسین؛ در جست‎وجوی علوم انسانی اسلامی؛ چ1، تهران: نشر دفتر معارف، 1393.
  4. خوشنویس، یاسر؛ «دینی­گرایی در علم، یک وظیفۀ معرفتی»، روش­شناسی علوم انسانی؛ دوره 15، ش59، 1388، ص7-22.
  5. صدر، سیدمحمد باقر؛ اسلام، راهبر زندگى، مکتب اسلام، رسالت ما؛ ترجمۀ سیدمهدی زندیه؛ چ2، قم: دار الصدر، 1394.
  6. ـــــ؛ پژوهش­های قرآنی؛ ترجمۀ سیدجلال امیراقایی؛ چ1، قم: دار الصدر، 1395.
  7. ـــــ؛ بارقه­ها؛ ترجمۀ سیدامید موذنی؛ چ2، قم: دار الصدر، 1397.
  8. ـــــ؛ اقتصادنا؛ چ2، قم: انتشارات دار الصدر، 1431ق.
  9. ـــــ؛ اعتقاد ما؛ ترجمۀ محمدحسین ملک‏زاده؛ چ2، قم: دار الصدر، 1398.
  10. ـــــ؛ فلسفتنا؛ چ10، قم: انتشارات دار الکتب الاسلامی، 1401ق.
  11. عبدالکریمی، بیژن؛ «تأملاتی پیرامون نسبت الهیات و علوم انسانی»، سخنرانی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، در: blogfa.com.
  12. علی‌پور، مهدی و سید حمیدرضا حسنی؛ پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد)؛ چ2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
  13. گلشنی، مهدی؛ علم و دین و معنویت در استانۀ قرن بیست‎ویکم؛ ج2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385.
  14. ـــــ؛ از علم سکولار تا علم دینی؛ چ4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1388.
  15. ملکیان، مصطفی و دیگران؛ گفتارهایی در علم دینی؛ چ1، تهران: دانشگاه امام صادق †، 1391.
  16. ـــــ؛ «تأملاتی چند در باب امکان و ضرورت اسلامی‎شدن دانشگاه»، نقد و نظر؛ دوره 5، ش19-20، 1378، ص216-233.
  17. موحد ابطحی، سیدمحمدتقی؛ «تحلیل نظریه­های علم دینی و ازمون الگوی حکمی-اجتهادی در تولید علوم انسانی اسلامی»، نقد کتاب حکمت؛ دوره 1، ش1-2، 1393.
  18. ـــــ؛ تحلیلی بر اندیشه­های علم دینی در جهان اسلام؛ چ2، قم: مرکز بین‎المللی ترجمه و نشر المصطفی ˆ، 1395.
  19. میرباقری، سیدمهدی؛ نسبت دین با علم و فناوری؛ چ1، قم: تمدن نوین اسلامی، 1394.
  20. نصر، سیدحسین؛ نیاز به علم مقدس؛ ترجمۀ حسن میانداری؛ قم: طه، 1382.
  21. هودبوی، پرویز؛ اسلام و علم، ارتدکس مذهبی و مبارزه برای عقل­گرایی؛ ترجمۀ پیمان متین و اسکندر قربانی؛ تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1384.
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
دوره 26، شماره 101 - شماره پیاپی 101
فصلنامه علمی در حوزه فلسفه دین و کلام جدید‏ سال بیست‌وششم/ پاییز 1400
آبان 1400
صفحه 5-28

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار