بررسی دلالت‌های علم اشتدادی بر وجه سیاسی انسان کامل نزد سهروردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حکمت متعالیه، گروه فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان، اصفهان.

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه شیراز

چکیده

تحقیق و تفحص در باب معرفت‎شناسی که از شاخه­های اساسی فلسفه دین به شمار می­رود، از دیرباز مورد توجه متفکران و پژوهشگران این حوزه بوده است. ارتباط معرفت و علم‎شناسی دینی با حیطه سیاست دینی، یکی از مهم­ترین مسائلی است که ابعاد ظرفیت اندیشه و گزاره‌های دینی را در اثبات برخی مسائل دینی به نمایش می­گذارد. در این باب مطالعه دیدگاه سهروردی حائز اهمیت است؛ چراکه زوایای متعددی از ارتباط علم دینی با وجه سیاسی و حکومت دینی را به اثبات می­رساند. بیانات او درباره نسبت انسان با مراتب هستی و حقیقت، نورانیت ادراک و اشتداد آن، زمینه استنتاج علم­شناسی دینی- فلسفی را فراهم آورده که اعتبار آن با سایر نظریات حوزه فلسفه علم متفاوت است. در این علم‎شناسی انسان به میزان تناظر و هماهنگی با هستی، به‎تدریج از ظواهر محسوسات به بطن آنها رهنمون و از این طریق به حقیقت آنها نایل می­گردد و علم او اشتداد می­یابد. این گذر در فلسفه اشراق به وسیله عالم مثال به عنوان حلقه پیوند عالم ماده با عالم عقول امکان­پذیر است و ارتباط مستقیمی با ارتقای ساحت نورانیت انسان دارد. به نظر می­رسد سهروردی آموزه انسان کامل را با اهتمام به حقانیت چنین علمی بنا نموده است. هدف نوشتار حاضر این است که با روش توصیفی- تحلیلی ابعاد علم اشتدادی را بررسی و سپس آموزه انسان کامل و تبیین وجه سیاسی او در مکتب اشراق را به عنوان یکی از لوازم اهم علم اشتدادی واکاوی نماید. لزوم وجود، جنبه سیاسی و حکومتی و سایر ویژگی­های انسان کامل از مواردی است که با تفطن به ابعاد علم اشتدادی قابل اثبات می­گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the implications of gradational knowledge on the political aspect of the perfect man according to Suhrawardi

نویسندگان [English]

  • aysooda hashempour 1
  • laleh Haghighat 2
1 Ph.D. student of Transcendental Philosophy, University of Isfahan
2 Associate Professor in Shiraz University
چکیده [English]

Research on epistemology, which is one of the basic branches of philosophy of religion, has long been considered by thinkers and researchers in this field. In this regard, the issue of the relationship between religious knowledge and scientology and the field of religious politics is one of the most important issues that show the dimensions of the capacity of religious thought and propositions in proving some religious issues. In this regard, it is important to study Suhrawardi's view; Because it proves several aspects of the relationship between religious science and political aspect and religious government. His statements about the relationship between man and the levels of existence and truth, the brightness of perception and its intensity, have provided the basis for the inference of religious-philosophical scientology the validity of which is different from other theories in the field of philosophy of science. In this scientology, man, to the extent of correspondence and harmony with the universe, gradually leads from the appearances of the senses to their hidden, and through this, he achieves their truth, and his knowledge intensifies. This transition is possible in the Illumination philosophy by the imaginal (mithal) world as the link between the material world and the intellects world, and is directly related to the promotion of the field of human brightness. Suhrawardi seems to have built the doctrine of the perfect man with a view to the legitimacy of such knowledge. The purpose of this article is to study the dimensions of intensification science with a descriptive-analytical method and then to study the doctrine of the perfect man and to explain his political aspect in the school of illumination as one of the most important components of intensification science. The necessity the political and governmental aspect of the perfect human, and other characteristics being are among the things that can be proved by looking at the dimensions of intensification science.
The necessity the political and governmental aspect and other characteristics of perfect human being are among the things that can be proved by knowing the dimensions of gradational knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Perfect Man
  • Caliph of God
  • Suhrawardi
  • Political Aspect
  • Imaginal World
  • Gradational Knowledge
  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین؛ شعاع اندیشه و شهود در اندیشه سهروردی؛ تهران: حکمت، 1393.
  2. ابن­سینا، حسین بن عبدالله؛ الاشارات و التنبیهات؛ شرح نصیرالدین طوسی، تحقیق سلیمان دنیا؛ بیروت: مؤسسه النعمان للطباعه و النشر، 1413ق.
  3. ابن­هروی، محمد شریف نظام­الدین احمد؛ انوریه: ترجمه و شرح حکمة ­الاشراق سهروردی؛ مقدمه حسین ضیایی؛ چ2، تهران: امیرکبیر، 1363.
  4. امید، مسعود؛ «درآمدی بر هستی‏شناسی شیخ اشراق»، خردنامه صدرا؛ ش10، 1376.
  5. براتی، فرج‏الله و جمال صالح­زاده؛ «انسان کامل از دیدگاه صدرا و سهروردی»، تحقیقات جدید در علوم انسانی؛ دوره 3، ش7، 1395.
  6. بستانی، احمد؛ «حاکم آرمانی و عالم خیال در حکمت سیاسی»، جاویدان خرد؛ ش4، 1389.
  7. جمالی، عبدالشکور؛ کمال انسان از دیدگاه شیخ اشراق و ابن­سینا؛ پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق †، 1386.
  8. حسن‏زاده آملی، حسن؛ انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه؛ چ1، تهران: قیام، 1372.
  9. زمانی­ها، حسین و اکبریان، رضا؛ «نقش وجودی انسان در معرفت بشری»، مجله معرفت فلسفی؛ س7، ش2، 1388.
  10. سهروردی، شهاب­الدین یحیی؛ «الالواح العمادیه»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  11. ـــــ؛ «التلویحات اللوحیه و العرشیه»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  12. ـــــ؛ «اللمحات»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  13. ـــــ؛ «المشارع و المطارحات»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  14. ـــــ؛ «المقاومات»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  15. ـــــ؛ «الواح عمادی»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  16. ـــــ؛ «بستان القلوب»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  17. ـــــ؛ «پرتونامه»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  18. ـــــ؛ «حکمة الاشراق»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  19. ـــــ؛ «رسالة فی اعتقاد الحکماء»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  20. ـــــ؛ «فی حالة الطفولیه»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  21. ـــــ؛ «قصة الغربة الغربیه»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  22. ـــــ؛ «هیاکل النور»، مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  23. ـــــ؛ «یزدان‏شناخت» مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  24. شهرزوری، شمس­الدین محمدبن محمود؛ شرح حکمه­الاشراق؛ تصحیح و مقدمه ضیایی تربتی؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372.
  25. ضیایی، حسین؛ معرفت و اشراق در اندیشه سهروردی؛ ترجمه سیما نوربخش؛ تهران: فرزان، 1384.
  26. طباطبایی، سیدجواد؛ درآمد فلسفی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران؛ تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368.
  27. عین‎القضات همدانی؛ تمهیدات؛ مقدمه و تصحیح و تحشیه عفیف عسیران؛ تهران: منوچهری، 1373.
  28. فلاح، زینا­سادات و مهین پناهی؛ «انواع مکاشفه، حالات و مصادیق عملی کشف و شهود عارفان»، کنگره بین­المللی زبان و ادبیات؛ مشهد، 1395.
  29. قطب­الدین شیرازی؛ شرح حکمه­الاشراق؛ به اهتمام عبدالله نورانی و مهدی محقق؛ تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، 1383.
  30. لطفی، زهرا و عبدالله صلواتی؛ «انسان کامل خسروانی به روایت سهروردی در مقایسه با آرای ملاصدرا»، فصلنامه تاریخ فلسفه، دوره 38، 1398.
  31. مطهری، مرتضی؛ «انسان کامل»، مجموعه آثار؛ ج23، چ3، تهران: صدرا، 1385.