مسئله‌انگاری «استظهار هرمنوتیکی» و «عدم نیل به مراد مؤلف» در اصول فقه و فلسفه آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانش‌آموخته رشته فقه و مبانی حقوق دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانش‌آموخته رشته فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده

طرح مبانی مسائل نوپدید در هر علمی سبب پیشرفت و تطور منطقی و منظم در آن علم می‌گردد. یکی از مسائل جدیدی که در اصول فقه و فلسفه آن باید کاویده شود، مبانی مارتین‌هایدگر و شاگرد او هانس گئورگ گادامر در مورد فهم و خوانش از متن است که با عنوان «هرمنوتیک فلسفی» یاد می‌شود. «عدم نیل به مراد مؤلف» و «درست‏انگاری استظهارهای شخصی با پیش‏ذهنیت‌های جزئی و نه نوعی» به عنوان دو آموزه مهم آن، نفوذ عمیق و گسترده‌ای در این دو دانش دارد. بر این بنیاد، مسئله اصلی مقاله پیش رو تحلیل امکان طرح دو اصل هرمنوتیکی فوق به عنوان گزاره‌های مسائل اصول فقه و فلسفه آن می‌باشد. بر اساس برایند یافته‌های پژوهش، اصول مهم هرمنوتیک فلسفی هم در اصول فقه و هم در فلسفه آن باید ارزیابی و از مسائل آن تلقی گردد. در این راستا آموزه «امکان نیل به مراد متکلم و متکلم‏محوری» به عنوان یکی از مبانی تصدیقی اصول فقه در دانش فلسفه اصول باید گنجانده شود و «درست‌انگاری استظهارهای شخصی و نه نوعی» -که در ابواب متعددی از جمله اوامر، نواهی، عام و خاص، مطلق و مقید، قطع و ظن کاربرد دارد- باید به عنوان جزئی از مسائل اصول فقه، حجیت آن توسط اصولیان طرح و بررسی گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Considering "Apparent Meanings" and "Failure to Achieve the Author’s Intention" as a Problem in the ‘Principles of Jurisprudence’ (Osul al-Fiqh) and Its Philosophy

نویسندگان [English]

  • mohammad rasool Ahangaran 1
  • Abazar Afshar 2
  • Mahdi Movahedi-nia 3
1 Professor, Faculty of Theology, Farabi Campus, University of Tehran
2 Graduated from the field of jurisprudence and basics of law at Ferdowsi University of Mashhad
3 Graduated in Jurisprudence and Fundamentals of Law, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
چکیده [English]

Discussing the basis of new-formed issues in any science leads to a logical and systematic progress and development in that science. One of the new issues to be discussed in the ‘principles of jurisprudence’ (or Fegh methodology) and its philosophy is the basis of Martin Heidegger and his student, Hans-Georg Gadamer, in understanding and reading a text, which is called "philosophical hermeneutics". Two of its important teachings, i.e. "not achieving the author's intention" and "considering personal istizhar - along with partial and not typical preconceptions - correct", has a great impact on the two sciences. Therefore, the main question of this article is to analyze the possibility of proposing the above two hermeneutic principles as propositions in the science of ‘principles of jurisprudence’ and its philosophy. Based on the findings of this research, the important principles of ‘philosophical hermeneutics’ should be evaluated in both the ‘principles of jurisprudence’ and its philosophy and must be considered as their issues. Therefore the doctrine of "the possibility of achieving the speaker’s intention and being speaker-based" should be included in the knowledge of ‘the philosophy of principles’ as one of the affirmative principles of ‘the principles of jurisprudence’; and the reliability of the doctrine of “considering personal – and not typical – Istizhar correct” - which is applied in various chapters [of ‘the principles of jurisprudence’] including commands, prohibitions, general and particular, absolute and non-absolute, certainty and suspicion - should be considered and studied by Figh methodologists as a part of the problems of ‘the principles of jurisprudence’.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • philosophical hermeneutics
  • personal preconception
  • hermeneutic istizhar
  • author's intention
  • philosophy of ‘the principles of Jurisprudence’
  1. آذری قمی، احمد؛ تحقیق الاصول المفیدة فی اصول الفقه؛ قم: انتشارات مؤسسة دار العلم للطباعة و النشر، 1372.
  2. اراکى، محمدعلى‏؛ اصول الفقه؛ چ1، قم: مؤسسه ‏‎‎در راه حق، 1375.
  3. استیور، دان آر؛ فلسفه زبان دین؛ ترجمه ابوالفضل ساجدی؛ قم: نشر ادیان، 1384.
  4. انصاری، شهرام؛ «نگاهی به زندگی هانس ژرژ گادامر»، فصلنامه قبسات؛ ش17، 1379.
  5. انصاری، مرتضی؛ فرائد الاصول؛ تحقیق لجنة تحقیق تراث الشیخ الاعظم؛ چ1، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1419ق.
  6. ـــــ؛ المکاسب؛ تحقیق لجنه تحقیق تراث الشیخ الاعظم؛ چ1، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1415ق.
  7. ایروانی، علی؛ نهایه النهایه؛ 2جلدی، چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1370.
  8. ـــــ؛ الأصول فی علم الأصول؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم‏، 1422ق.
  9. آخوند خراسانی، ملاکاظم؛ کفایة الاصول؛ قم: آل البیت، 1403ق.
  10. بروجردی، حسین؛ الحجة فی الفقه؛ تقریر مهدی حائری یزدی؛ اصفهان: مؤسسه ‏‎‎الرساله، 1419ق.
  11. بلایشر، یوزف؛ گزیده هرمنوتیک معاصر؛ ترجمه سعید جهانگیری؛ آبادان: انتشارت پرسش، 1389.
  12. جوادی آملی، عبدالله؛ شریعت در آینه معرفت؛ قم: انتشارات مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1372.
  13. حائری اصفهانی، محمدحسین بن عبدالرحیم؛ الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه؛ قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه، 1404ق.
  14. حر عاملى، محمد بن حسن؛ تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة؛ 27جلدی، تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت ‰؛ قم: مؤسسه آل البیت ‰، 1409ق.
  15. ـــــ؛ الفصول المهمه (تکمله وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه)؛ چ1، قم: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا †، 1418ق.
  16. حسین‏زاده، محمد؛ «مبانی نظریه تعدد قرائت‌ها»، فصلنامه قبسات؛ ش23، 1381، ص3-9.
  17. ـــــ؛ درآمدی بر معرفت‌شناسی و مبانی معرفت دینی؛ قم: انتشارات مؤسسه ‏‎‎آموزشی و پژوهشی امام خمینی «ره»، 1392.
  18. خسروپناه، عبدالحسین؛ کلام جدید با رویکرد اسلامی؛ قم: دفتر نشر معارف، 1390.
  19. خسروپناه، عبدالحسین و مهدی نجفی مقدم؛ «بررسی مسئله اصولی احوال الفاظ و ارتباط آن با هرمنوتیک»، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی؛ دوره 26، ش103، 1396.
  20. خوئی، ابوالقاسم؛ مصباح الاصول؛ تقریر محمدسرور واعظ حسینى بهسودى؛ قم: مؤسسه ‏‎‎احیاء آثار الامام الخوئی، 1422ق. ‏
  21. خمینی، روح‏الله؛ تهذیب الاصول؛ تقریر جعفر سبحانی؛ ج1، تهران: مؤسسه ‏‎‎تنظیم و نشر امام خمینیŠ، 1423ق.
  22. ربانی گلپایگانی، علی؛ «هرمنوتیک فلسفی در اندیشه گادامر»، فصلنامه قبسات؛ ش23، 1381.
  23. رشاد، علی‏اکبر؛ «فلسفه مضاف»، فصلنامه ذهن؛ ش63، 1394.
  24. روحانی، سیدمحمدصادق؛ زبدة الاصول؛ چ1، قم: اننتشارات مدرسه الامام الصادق †، 1412ق.
  25. ساجدی، ابوالفضل و مهدی سرلک؛ «بررسی انتقادی نظام فلسفی هرمنوتیکی گادامر»، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی؛ دوره 22، ش85، 1392، ص149-173.
  26. سروش، عبدالکریم؛ قبض و بسط تئوریک شریعت؛ تهران: انتشارات صراط، 1386.
  27. سلمانپور، محمدجواد؛ «رابطه مبانی فهم فقهی متون وحیانی با معناشناسی و هرمنوتیک»، اندیشه دینی؛ ش10، 1383.
  28. صدر، محمدباقر؛ بحوث فی علم الاصول؛ تقریر محمود هاشمی شاهرودی؛ قم: مؤسسه ‏‎‎دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت ‰‏، 1417ق.
  29. صفار قمی، محمد بن الحسن؛ بصائر الدرجات؛ چ2، تهران: مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفیŠ، 1404ق.
  30. طبرسى، احمد بن على؛ الاحتجاج؛ ج2، مشهد مقدس: نشر مرتضى، 1403ق.
  31. عراقی، آقاضیاءالدین؛ مقالات الأصول؛ قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1420ق.
  32. ـــــ؛ نهایة الأفکار؛ تقریرات محمدتقى بروجردى نجفى‏؛ چ3، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1420ق.
  33. عرب‏صالحی، محمد؛ «تأثیر هرمنوتیک و مبانی آن بر مباحث اصول فقه»، حقوق اسلامی؛ س9، ش34، پاییز 1391.
  34. علامه حلی، حسن بن یوسف؛ الجوهر النضید؛ قم: نشر بیدار، 1371.
  35. فاضل لنکرانى، محمد؛ اصول فقه شیعه؛ تقریرات محمود ملکى اصفهانى؛ چ1، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار ‰، 1381.
  36. فیاضی، مسعود؛ «تهافت‌های گادامر در مواجهه با روش‌های علوم تفسیری در شناخت مراد مؤلف»، فصلنامه ذهن؛ دوره 19، ش76، 1397.
  37. ـــــ؛ «بررسی تطبیقی مبانی الاهیاتی هرمنوتیک روشی و اصول فقه»، مجموعه مقالات کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی؛ دوره سوم، ش6، 1396.
  38. کاشف‏الغطاء، جعفر بن خضر؛ کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم‏، 1420ق.
  39. کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب؛ الکافی (ط- الإسلامیة)؛ تصحیح علی‏اکبر غفاری؛ چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه. 1372.
  40. گیلانی رشتی؛ میرزاحبیب‏الله؛ بدائع الافکار؛ تهران: آل البیت، 1313.
  41. مجتهد شبستری، محمد؛ «هرمنوتیک فلسفی و تعدد قرائتها از دین»، بازتاب اندیشه؛ ش21، 1380.
  42. ـــــ؛ نقد قرائت رسمی از دین؛ تهران: انتشارات طرح نو، 1379.
  43. مشکینى اردبیلى، على؛ اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها؛ چ6، قم: نشر الهادی، 1374.
  44. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ قم: انتشارات مؤسسه ‏‎‎امام خمینیŠ، 1391.
  45. مصباح، مجتبی و عبدالله محمدی؛ معرفت‌شناسی؛ قم: انتشارات مؤسسه ‏‎‎آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، 1396.
  46. مظفر، محمدرضا؛ المنطق؛ قم: انتشارات اسماعیلیان، 1385.
  47. مکارم شیرازی، ناصر؛ انوار الاصول؛ تقریر احمد قدسی؛ قم: مدرسه الامام علی بن ابی‏طالب، 1428ق.
  48. مناقب، سیدمصطفی و عبدالله محرابی؛ «بررسی امکان جمع بین مبانی معرفتی قرآن و اصول هرمنوتیک فلسفی»، الهیات تطبیقی؛ س7، ش15، بهار و تابستان 1395.
  49. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن؛ قوانین الاصول؛ تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه، 1387.
  50. حسینى میلانى، على؛ تحقیق الأصول؛ چ2، قم: انتشارات الحقائق، 1428ق.
  51. نقی‎زاده واعظی، آزاد؛ «نقد روش‎گرایی از منظر هرمنوتیک فلسفی گادامر»، فلسفه و کلام؛ ش96، 1395.
  52. واعظی، احمد؛ درآمدی بر هرمنوتیک؛ تهران: مرکز نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1380.
  53. ـــــ؛ «نقدی بر تأملات هرمنوتیکی معاصر در متن وحیانی»، فصلنامه آیین حکمت؛ ش8-9، 1390.
  54. ـــــ؛ «درآمدی بر هرمنوتیک فلسفی»، فصلنامه کتاب نقد؛ ش23، 1381.
  55. هاروی، وان؛ «هرمنوتیک و تاریخچه آن»؛ ترجمه مریم امینی؛ فصلنامه کیان؛ ش42، 1377.
  56. هایدگر، مارتین؛ هستی و زمان؛ ترجمه سیاوش جمادی؛ تهران: انتشارات ققنوس، 1386.
  57. llen, Graham; Intertextuality: New Critical Idiom; Taylor & Francis Routledge: London & New York, 2000.
  58. Gadamer, Hans–Georg; Truth and Method; translation revised by Donald G. Marshall; New York: Continuum book, 2006
  59. Grondin, Jean; Introduction to Philosophical Hermeneutics; Joel Weinsheimer (Tr.) ; U. S. A, Yale University Press, 1992.
  60. Mantzavinos, Chrysostomos; Naturalistic Hermeneutics; Translated from German by Darrell Arnold; Cambridge: Cambridge university press, New York: Melbourne, Madrid: Cape Town, Singapore: São Paulo, 2005.
  61. Noël, Carroll; "Interpretation and Intention: The Debate between Hypothetical and Actual Intentionalism", In Journal Metaphilosophy: Volume 31 Issue 1&amp, 2, 2000, pp. 75-95 (Published Online: 24 Jan 2003)
  62. Palmer, Richard E. ; Hermeneutics: Interpretation Theory in Schleirmacher, Dilthey, Heidegger and Gadamer; U. S. A, Northwestern University Press, 1988.