بازخوانی نظریه حجیت فهم سلف بر پایه تحلیل مفهومی و مصداقی آن در آیه صدم سوره توبه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 * دانشیار گروه مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی (نویسنده مسئول)

2 دانش‌آموختۀ سطح 3 مذاهب اسلامی موسسه مذاهب اسلامی حوزه علمیه قم

چکیده

حجیت فهم سلف اساسی‎ترین مبنای فکری سلفیه است. آنان بر این باورند که فهم سلف به دلیل عواملی مثل سلامت نفس در دریافت نصوص، قرابت با پیامبر، نزدیک‏بودن به زمان نزول قرآن، اسلم، اعلم و احکم از خلف است. سلفیان برای توجیه دیدگاه خود به آیات مختلفی استدلال کرده‏اند. آیه صدم سوره توبه از ادله مهم آنان بر این مدعاست. آنان با تمسک به عموم این آیه و برقراری ارتباط میان تبعیت و فهم در پی اثبات حجیت فهم سلف بر آمده‏اند. هرچند سلفی که بر تبعیت علمی و عملی خود بر آموزه‎های پیامبر پایبند مانده است دارای فضیلت است، ادعای تبعیت مطلق از آنان بدون دلیل است. استدلال به آیه صدم سوره توبه نیز با اشکالات فراوانی همچون خلط معنای عمل با فهم، عمومیت‏نداشتن آیه، عدم تلازم میان رضایت و حجیت فهم، مطلق‏نبودن معنای تبعیت و روایات دلالت‏کننده بر فضیلت خلف بر سلف روبه‏روست. در این مقاله سعی شده است علاوه بر تبیین مدعای سلفیان به بررسی و نقد ادله آنان پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Revision of the Theory of ‘the Reliability of the Predecessor’s (salaf) Understanding’ Based on Its Conceptual and Extensional Analysis in verse 100 of Surah Al-Tawbah

نویسندگان [English]

  • Mahdi Farmanian 1
  • misam orangi 2
1 Associate Professor, Department of Islamic Religions, University of Religions and Islamic Religions
2 Graduate of Level 3 Islamic Religions Institute of Islamic Religions of Qom Seminary
چکیده [English]

The most basic intellectual basis of Salafieh is the reliability (hojjiyat) of the predecessor’s (salaf) understanding. They believe that the predecessor’s understanding [of sunnah] is more correct, wise and valid in comparison with the descendent’s (the khalaf) understanding , due to factors such as better understanding of the texts, being closer to the Prophet, and being close to the time of the Qur’an’s revelation. The Salafieh have argued in favor of their view by various verses of Qur’an. One of their most important arguments for this claim is verse 100 of surah Al-Tawbah. Relying on the general sense of this verse and connecting obedience and understanding, they have sought to prove the authority of the predecessor’s understanding. Although a predecessor who obeys the Prophet’s teachings in his/her thought and practice is more virtuous, but there is no reason to claim their absolute obedience. Proving this claim by verse 100 of surah Al-Tawbah has many drawbacks including: confusing the meaning of practice with understanding, lack of generality of the verse, lack of connection between consent and authority of understanding, lack of the absolute meaning of obedience and narrations indicating the superiority of successors over predecessors. In addition to explaining the Salafieh’s claim, I have tried to examine and critique their arguments in this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • predecessors (salaf)
  • understanding
  • understanding of predecessors
  • obedience
  • Al-Sabequn Al-Awwalun
  • verse 100 of surah Al-Tawbah
  1. * قرآن.

    1. ابن‏تیمیه حرانی، احمد؛ مجموع الفتاوى؛ تحقیق عبدالرحمن بن محمد بن قاسم؛ مدینه: مجمع الملک فهد للطباعه المصحف الشریف، 1416ق.
    2. ابن‏جوزی، عبدالرحمن؛ زاد المسیر فی علم التفسیر؛ تحقیق عبدالرزاق المهدی؛ ط1، بیروت: دار الکتاب العربی، 1422ق.
    3. ابن‏حجر عسقلانى احمد؛ فتح الباری شرح صحیح البخاری؛ بیروت: دار المعرفة، 1379ق.
    4. ابن‏عبدالبر، یوسف بن عبد الله؛ الاستذکار؛ تحقیق سالم محمد عطا، محمد علی معوض؛ ط1، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1421ق.
    5. ابن‎عثیمین، محمد بن صالح؛ شرح العقیدة السفارینیة- الدرة المضیة فی عقد أهل الفرقة المرضیة؛ ط1، ریاض: دار الوطن للنشر، 1426ق.
    6. ابن‏فارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ تحقیق عبدالسلام محمد هارون؛ بیروت: دار الفکر، 1399ق.
    7. ابن‏قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم؛ الإمامة و السیاسة؛ تحقیق خلیل المنصور؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1418ق.
    8. ابن‏قیم جوزیة، محمد؛ إعلام الموقعین عن رب العالمین؛ تحقیق محمد عبدالسلام ابراهیم؛ ط1، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1411ق.
    9. ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر؛ تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 1419ق.
    10. ابن‏منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ ط3، بیروت: دار صادر، 1414ق.
    11. آلوسی، محمود؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415ق.
    12. البانی، ناصرالدین؛ موسوعة البانی فی العقیده؛ ط1، صنعا: مرکز النعمان للبحوث و الدراسات الاسلامیه، 1431ق.
    13. بخاری، محمد بن اسماعیل؛ صحیح بخاری؛ تحقیق محمد زهیر بن ناصر؛ ط1، [بی‎جا]، طوق النجاة، 1422ق.
    14. بلاذری، احمد؛ أنساب الأشراف؛ تحقیق سهیل زکار و ریاض الزرکلی؛ ط1، بیروت: دار الفکر، 1417ق.
    15. بن‏باز، عبدالعزیز؛ دروس للشیخ عبدالعزیز بن باز؛ [بی‎جا]، [بی‏نا]، [بی‏تا].
    16. ترکی، عبدالله بن عبدالمحسن؛ مجمل اعتقاد ائمه السلف؛ ط2، السعودیه: وزارت الشئون الاسلامیه و الاوقاف و الدعوه و الارشاد، 1417ق.
    17. ترمذی، محمد بن عیسی؛ سنن ترمذی؛ تحقیق بشار عواد معروف؛ بیروت: دار الغرب الإسلامی، 1998م.
    18. ثعلبی، احمد؛ الکشف و البیان عن تفسیر القرآن؛ تحقیق الامام ابی‏محمد بن عاشور؛ ط1، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1422ق.
    19. خراشی، سلیمان بن صالح؛ شبهات عصرانیة مع أجوبتها؛ ط1، ریاض: دار الوحیین، 1430ق.
    20. دارمی، عبدالله؛ سنن الدارمی؛ تحقیق حسین سلیم أسد الدارانی؛ ط1، ریاض: دار المغنی للنشر و التوزیع، 1412ق.
    21. دمیجی، عبدالله عمر؛ شبهات العصرانین الاسلامیین حول اعتماد فهم السلف الصالح للنصوص الشرعیه؛ [بی‎جا] [بی‎تا].
    22. ـــــ؛ فهم السلف الصالح للنصوص الشرعیة: حقیقته و أهمیته و حجیته؛ ط1، بیروت: دارالفکر، 1408ق.
    23. رمضان البوطی، محمد؛ السلفیة مرحلة زمنیة لا مذهب اسلامی؛ ط1، بیروت: دار الفکر، 1408ق.
    24. سعیدان، راشد بن ولید؛ تذکیر الخلف بوجوب اعتماد فهم السلف لأدلة الکتاب و السنة؛ [بی‎جا]، [بی‎نا]، [بی‏تا].
    25. سقاف، حسن بن علی؛ صحیح شرح العقیدة الطحاویة؛ ط1، عمان: دار الإمام النووی، 1416ق.
    26. سیوطی، عبدالرحمن؛ الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور؛ بیروت: دار الفکر، [بی‎تا].
    27. شوکانی، محمد بن علی؛ فتح القدیر: الجامع بین فنَّی الروایة و الدرایة من علم التفسیر؛ ط1، بیروت: دار ابن‏کثیر، 1414ق.
    28. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1417ق.
    29. طبری، محمد بن جریر (متوفای 310)؛ جامع البیان فی تأویل القرآن؛ تحقیق احمد محمد شاکر؛ چ1، [بی‎جا]، مؤسسة الرسالة، 1420ق.
    30. طرطوسی، ابوبصیر؛ المنهج فی الطلب و التلقی و الاتباع، در: http: //www. abubaseer. bizland.com
    31. طوسی، ابوجعفر؛ الرسائل العشر؛ قم: مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1414ق.
    32. عبدالمنعم سلیم، عمر؛ المنهج السلفی عند الشیخ ناصرالدین الالبانی؛ [بی‏جا]، [بی‏تا]، [بی‏تا].
    33. علم‏الهدی، علی بن حسین؛ رسائل؛ تحقیق احمد حسینی؛ قم: دار القرآن الکریم، 1405ق.
    34. فخرالدین رازی، محمد؛ مفاتیح الغیب؛ ط3، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1420ق.
    35. فرحان مالکی، حسن؛ قراءة فی کتب العقائد المذهب الحنبلی نموذجاً؛ اردن: الدراسات التاریخیه، 1430ق.
    36. قشیری، عبدالکریم؛ تفسیر القشیری؛ تحقیق ابراهیم البسیونی؛ ط2، مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1428ق.
    37. محمد با عبدالله، محمد با کریم؛ وسطیة اهل السنة بین الفرق؛ ط1، ریاض: دار الرایه، 1415ق.
    38. نیشابوری، مسلم؛ صحیح مسلم؛ بیروت: دار الفکر، 1424ق.