برهان تکوّنُ الأزواج؛ بررسی انتقادی نظریه فخر رازی و خواجه نصیر درباره متضایفان با تمسک به عقلانیت روایات معصومان علیهم السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام دانشگاه قم، قم

چکیده

نوشتار حاضر بر آن است با تأمل بر رابطه وجودی دو امر متضایف و نحوه پیدایش و تکوّن آنها در عالم خارج به ارائه برهانی نو و بی ‏سابقه در راستای اثبات توحید بپردازد. برای این منظور نخست به نقل و نقد دو نظریه انحصاری و مطرح در این باره یعنی نظریه فخر رازی و نظریه خواجه نصیر پرداخته و سپس در سایه عقلانیت موجود در روایات معصومان علیهم السلام به ارائه نظریه سومی می‌پردازیم که در عین حال متضمن برهانی تازه و بدیع در اثبات توحید نیز خواهد بود؛ بدین نحو که در آغاز مستدل می‌شود که موجودیت خارجی دو امر متضایف، همواره مستند به دور است؛ اما تحقق دور تنها زمانی مستلزم محال است که نتیجه فاعلیتی از سنخ «صنع الشیء من شیء» باشد؛ اما اگر نتیجه فاعلیتی از سنخ «صنع الشیء لامن شیء» بوده باشد، هیچ گونه استحاله‌ای به همراه نخواهد داشت. بدین ترتیب نتیجه خواهیم گرفت که نفس موجودیت خارجی امور متضایف دلالت بر موجودیت فاعلی است که آن فاعل، صانع لامن شیء است. آن‏گاه با پنج قیاس استثنایی مبرهن خواهیم کرد که هر آن کس صانع لامن شیء باشد، احدی خواهد بود و دومی ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Argument of ‘the Formation of the Pairs’; A Critical Study of Fakhr-e Razi and Khajehe Nasir's Theory of the Correlatives (motazayefan), Relying on the Rationality of the Infallibles’ Narrations

نویسندگان [English]

  • habibullah daneshshahraki 1
  • Mostafa Malekshahi sefat 2
1 Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology, University of Qom
2 Ph.D. Student, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

The present article intends to present a new and unprecedented argument to prove monotheism by reflecting on the existential relationship between two correlative (motazayef) matters and how they are originated and evolved in the outside world. For this purpose, I first quote and critique two exclusive theories in this regard, namely the theory of Fakhr-e Razi and the theory of Khajeh Nasir, and then, in the light of the rationality of the Infallibles’ narrations, I present a third theory that includes a new and innovative argument  in proving monotheism. Thus I first argue that the external existence of two correlative matters always requires a circular reasoning, but the realization of a circular reasoning entails impossibility only if it is the result of a subjectivity of the type "making something from something", but if it is the result of a subjectivity of the type "making something not from a thing", it will not entail any impossibility. Thus I will conclude that the mere external existence of correlative matters implies a subjective existence; an agent who is the creator not from a thing. Then I will show, using four implication eliminations, that whoever is a creator not from a thing, will be the one who has no second.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Argument
  • monotheism
  • correlative
  • formation of the pairs

مراجع

  1. ابن‏سینا، حسین بن عبدالله؛ الإلهیات من کتاب الشفاء؛ تحقیق حسن حسن زاده آملی؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات، 1376.
  2. مظفر، محمدرضا؛ المنطق؛ ج1، ترجمه علی شیروانی؛ چ2، قم: مؤسسه انتشارات دار العلم، 1387.
  3. سبزواری، هادی؛ شرح المنظومه؛ ج2، تحقیق مسعود طالبی؛ چ1، تهران: نشر ناب، 1413ق.
  4. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة؛ ج2، چ2، قم: مکتبه المصطفوی، 1368.
  5. صدوق، محمدبن علی؛ التوحید؛ ج2، قم: موسسه نشر الاسلامی، [بی­تا].
  6. فخر رازی، محمد بن عمر؛ شرح الاشارات و التنبیهات؛ ج2، چ1، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1384.
  7. کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب؛ الکافی (ط- الإسلامیة)؛ تصحیح علی‏اکبر غفاری؛ چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1364.
  8. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار، قم، دارالکتب الاسلامیه، [بی­تا].
  9. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد؛ شرح الاشارات و التنبیهات (مع المحاکمات)؛ ج2، چ2، قم: دفتر نشر الکتاب، 1403ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار