بررسی آموزۀ کمال الهی در الهیات پویشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه، دانشگاه تهران، پردیس فارابی

چکیده

می‏توان گفت در همۀ مکاتب و دیدگاه‏های مربوط به صفات الهی، اصل کمال الهی مورد تأکید قرار گرفته است؛ اما طرفداران الهیات پویشی در عین اذعان به کمال الهی، صفات الهی را به نحوی تفسیر می‏کنند که نتیجۀ آن، عقیده به «کمال نسبی» برای خداست. این تفسیر هم با خداباوریِ توحیدی/ کلاسیک و هم با ادلۀ عقلی ناسازگار است. در این مقاله، با رویکرد فلسفه دین، دیدگاه الهیات پویشی دربارۀ کمال الهی را در پنج محور اصلیِ بررسی کرده‏ایم: پویش، تناهی، تناهی صفات، تغییرپذیری، و حلول خدا. بر اساس این بررسی، تفسیر مزبور، دچار نقائص و پیامدهای نامطوبی است که به لحاظ دینی و عقلی مردودند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Doctrine of "the Divine Perfection" in Process Theology

نویسنده [English]

  • m n
استادیار گروه فلسفه، دانشگاه تهران، پردیس فارابی
چکیده [English]

The principle of the Divine perfection is highlighted in all the views and schools related to Divine attributes; but although the defenders of process theology admit the Divine perfection, they interpret the Divine attributes such that it leads to God's 'relative perfection'. This interpretation is inconsistent with both monotheistic/classic theism and rational reasons. In this article I have investigated the idea of process theology regarding the Divine perfection, with the approach of philosophy of religion, in five main topics: process, finitude, finitude of attributes, flexibility and incarnation of God. The above interpretation, according to this investigation, has some defects and undesirable consequences which are not acceptable by reason or religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Process theology
  • Everyone in theism
  • the Divine perfection
  • Monotheistic theism
  • Finitude of God's essence and attributes

مراجع

  1. ابن‎سینا، حسین بن عبدالله؛ النجاۀ من الغرق فی بحر الضلالات؛ تدوین محمدتقی دانش‏پژوه؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1364.
  2. استرآبادی، شریعتمدار (محمدجعفر ابن سیف الدین)؛ البراهین القاطعة فی شرح تجرید العقائد الساطعة؛ قم: بوستان کتاب، 1382.
  3. الترمذی، محمد بن عیسی ؛ سنن الترمذی؛ قاهره: دارالحدیث، [بی‏تا].
  4. الشهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم ؛ الملل و النحل؛ تدوینمحمد سید کیلانی؛ بیروت: دار المعرفۀ، [بی‏تا].
  5. الصدوق، محمدبن علی بن بابویه؛ التوحید؛ نسخه الرالعۀ، تدوین ا ه الطهرانی؛ قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1415ق.
  6. اوئن، اچ پی؛ دیدگاه ها دربارۀ خدا؛ ترجمهحمید بخشنده؛ قم: اشراق، 1380.
  7. باربور، ایان؛ علم و دین؛ ترجمه بهاء الدین خرمشاهی؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1374.
  8. ـــــ؛ دین و علم؛ ترجمه پیروز فطورچی؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1392.
  9. بیرونی، ابوریحان؛ فلسفۀ هند قدیم (ترجمه بخشی از کتاب ما للهند)؛ ترجمه اکبر داناسرشت؛ تهران: امیر کبیر، 1363.
  10. پترسون، مایکل و دیگران ؛ عقل و اعتقاد دینی؛ ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی ؛ تهران: طرح نو، 1376.
  11. سبحانی، جعفر؛ مفاهیم القرآن؛ قم: مؤسسۀ الامام الصادق [بی‏تا].
  12. صدرالمتألهین الشیرازی، محمد؛ مفاتیح الغیب؛ تدوین محمد خواجوی؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363.
  13. ـــــ؛ الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار الاربعۀ؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1410ق.
  14. ___؛ الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه؛ قم: بوستان کتاب، 1378.
  15. طوسی، خواجه نصیر؛ تجرید الاعتقاد (به همراه کشف المراد)؛ قم: شکوری، 1409ق.
  16. علامه حلی، حسن بن یوسف؛ مناهج الیقین فی اصول الدین؛ مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1386.
  17. علامه طباطبایی، محمدحسین؛ نهایة الحکمة. قم: موسسة النشر الاسلامی [بی‏تا].
  18. فیض کاشانی، محسن؛ علم الیقین فی اصول الدین؛ قم: انتشارات بیدار، 1358.
  19. ـــــ؛ اصول المعارف؛ تدوین سیدجلال‌الدین آشتیانی؛ قم: مرکز انتشارات تبلیغات اسلامی، 1362.
  20. وینرایت، ویلیام جی؛ فلسفۀ دین؛ ترجمه علیرضا. کرمانی؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1390.
  21. هیک، جان؛ فلسفه دین، ترجمه: بهزاد سالکی، تهران: انتشارات بین المللی الهدی، 1376.
    1. http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Panentheism.
    2. A. J. K.; “Process Theology” in The Cambridge Dictioinary of Philosophy; Cambridge: Cambridge University Press, 2000, pp.748-748.
    3. Aquinas, T.; “Summa Theologica” ( Benziger Bros. edition); F. o. Province, (trans) 1947, in: http://www.ccel.org/ccel/Aquinas/summa.htm
    4. Barbour, I.; Nature, Human Nature, and God; Great Britain: SPCK, 2002.
    5. Collins, J.; God in Modern Philosophy; London: Routledge and Kegan Paul, 1960.
    6. Davis , S.; ”Temporal Eternity” in: L. P. Rea (ed.); Philosophy of Religion, An Anthology; United States of America: THOMSON, 2008, pp.223-230.
    7. Descartes, R.; The Philosophical Writinings; J. Cottingham, (trans); Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
      1. Dombrowski, D.;“Charles Hartshorne”; 2013, in: https://plato.stanford.edu/entries/hartshorne.
    8. Hartshorne, C.; “Philosophy After Fifty Years”, in: e. P. Bertocci (ed.); Mid-Twentieth Century American Philosophy: Personal Statements; N.Y.: Humanities Press, 1947, pp.140-154.
    9. _____;Omnipotence and Other Theological Mistakes; Albany: State University of New York Press, 1984.
    10. Hartshorne, C., & Reese, W.;Philosophers Speak of God; Chicago: The University of Chicago Press, 1953.
    11. Jeanine Diller and Asa Kasher, e. (ed.); Models of God and Alternative Ultimate Realities; New York: Springer, 2013.
    12. Ledbetter, s. c.;”Process Theology” in: I. S. Markham (ed.); The Student’s Companion to the Theologians; Blackwell Publishing Ltd, 2013, pp.492-501.
    13. Leftow, B. ; “Eternity” in: P. L. (eds.);A Conpanion to the Philosophy of Religion; Blackwell Publishing Ltd, 1999.
    14. Levine, M.;”Pantheism” in: P. D. Edited by C. Taliaferro (ed.); A Companion to Philosophy of Religion; United Kingdom: Blackwell Publishing Ltd, 2010, pp.237-247.
    15. MacCan, H.; “The God Beyond Time” in: L. P. Rea (ed.); Philosophy of Religion, An Anthology; 5th, (). United States of America: THOMSON, 2008, pp.230-245.
    16. MacIntyre, A.; “Pantheism” in: D. M. BORCHERT (ed.); Encyclopedia of Philosophy (Paul Edwards); T. Gale (trans.); 2nd, Vol.7, 2006, pp.93-99.
    17. Peters, T.; “Models of God” in: J. D. Kasher (ed.); Models of God and Alternative Ultimate Realities; New York & London: Spriner Dordrecht Heidelberg, 2013.
    18. Pike, N.; “Omnipotence and God's Ability to Sin”,The Philososphical Review; (LXXVI), 1967, pp.74-79.
    19. Pojman, L. & Rea, M. (editors); PHILOSOPHY OF RELIGION: An Anthology; 5th, United States of America: THOMSON, 2008.
    20. Row, W.; Philosophy of Religion An Introduction (4th); USA: Wadsworth, Cengage Learning, 2007.
    21. _____; Deism. in: V.1.0 (ed.); Routledge Encyclopedia of Philosophy; London and New York: Routledge, 1998.
    22. Taliaferro, C., & Marty, J. E.; A Dictionary of Philosophy of Religion; New York & London: Continuum, 2010.
    23. Whitehead, Alfred North;  Religion in the Making; Introduction by Judith A. Jones, Glossary by Randall E. Auxier; New York: Fordham University Press, 1997.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار