تبیین نسبت مرجعیت، حقانیت، خاتمیت و توجیه باورهای دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانش‌آموخته دکترای دین پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

آرای معرفت‌شناسی مختلفی در دوره معاصر بر توجیه باورهای دینی متمرکز است. از رهیافت‌های مهم آن، دیدگاه مبناگرایی است که از دو منظر درون‌گرایی و برون‌گرایی می‌نگرد و حتی به حقانیت و عدم حقانیت نیز توجه دارد. دیدگاه دیگر دلیل‌گرایی و سومین دیدگاه در باب معرفت‌شناسی، تجربه دینی است که به ‌واسطه موافقت‌ها و مخالفت‌ها، پدیدایی رویکرد غایی را با نام مرجعیت رقم زد که در آن، بنیان‌گذار می‌تواند معیار توجیه باورهای دینی باشد و اتفاقاً کمتر از آن سخن رفته و پژوهش حاضر این موضوع را محور قرار داده است. کلیفورد در کتاب اخلاق باور نظریه مرجعیت را به عنوان یکی از رویکردهای باور دینی گستراند و آثار آن بر متفکران ما به‌ویژه در مسئله وحی نیز آشکار گردید. نتیجه نهایی این است که مرجعیت، ملاک ارزش‌داورانه توجیه بوده و عقلانی نیست. در مقابل قرائت‌هایی از خاتمیت که به شخص پیامبر باز می‌گردند، نه قرائت عقلانی‌شدن و جامعیت دین که فقدان پیامبر را معادل عدم خاتمیت می‌انگارد؛ لذا تصور ختم دین، ناسزا، سهو و ابتنای آن ‌دو بر مؤسس قابل تأمل است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Explanation of the Relation between Authority, Rightfulness, Sealness (khatamiyyat) and Justification of Religious Beliefs

نویسندگان [English]

  • gh h 1
  • Seyed Mohamadreza Lavasani 2
1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی
2 Ph.D. Student of Religious Studies, Adyan faculty, University of Religion and Denomenation
چکیده [English]

There are different epistemological views which have focused on the justification of religious beliefs in the present time. One of its important approaches is foundationalism which has the two perspectives of introversion and extroversion; it even notices rightfulness or non-rightfulness as well. Another epistemological approach is reasonism and the third view is religious experience which helped the formation of the final approach, named authority, due to its agreements and oppositions. In this approach the founder can be a measure to justify religious beliefs which is especially less discussed and is the topic of this research. In his book 'The Ethics of Belief', Clifford expanded the theory of authority as one of the approaches of religious beliefs and its effects on our scholars, especially regarding revelation, became clear [in his writing]. The final conclusion is that authority is the criterion to judge about the value of justification and is not rational.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Prophet
  • Authority
  • Rightfulness
  • Sealness
  • the Relation between authority
  • Rightfulness and sealness
  • Justification of religious beliefs

مراجع

  1. آلستون، ویلیام پی؛ «تجربه دینی و باور دینی»، نقد و نظر؛ ش23-24، 1379، ص161ـ146.
  2. بازینجر، دیوید؛ «پلنتینگا، کثرت‌گرایی و باور دینی موجه»، کتاب ماه دین؛ ش194، 1392، ص22-15.
  3. پورحسن، قاسم؛ فارابی و تأسیس فلسفه اسلامی؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1391.
  4. ـــــ؛ هرمنوتیک تطبیقی؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1392.
  5. جوادی آملی، عبدالله؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی؛ تحقیق احمد واعظی؛ قم: اسراء، 1386.
  6. ـــــ؛ وحی و رهبری؛ قم: الزهراء، 1368.
  7. ـــــ؛ وحی و نبوت؛ تحقیق مرتضی واعظ جوادی؛ قم: اسراء، 1388.
  8. حقی استانبولی، اسماعیل؛ تفسیر روح البیان؛ بیروت: دارالفکر، [بی‏تا].
  9. ابن‌کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر القرشی البصری الدمشقی؛ البدایه و النهایه؛ بیروت: دارالفکر، 1986م.
  10. رازی، نجم‌ الدین؛ مرصاد العباد من المبدأ الی المعاد؛ به کوشش حسین حسینی نعمت‌اللهی؛ تهران: چاپخانه مجلس، 1312.
  11. سروش، عبدالکریم؛ بسط تجربه نبوی؛ تهران: موسسه فرهنگی صراط، 1385.
  12. طباطبائی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن الکریم؛ ج3، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1417ق.
  13. المقریزی، تقی‌الدین احمد بن علی بن عبدالقادر؛ إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال والحفدة و المتاع؛ تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1999م.
  14. الفریابی، ابوبکر جعفر بن محمد بن الحسن بن المستفاض؛ دلائل النبوة؛ تحقیق عامر حسن صبری؛ مکة المکرمة، دار حراء، 1406ق.
  15. قائمی‌نیا، علیرضا؛ وحی و افعال گفتاری؛ قم: زلال کوثر، 1381.
  16. قرائتی، محسن؛ تفسیر نور؛ ج1، تهران: مرکز فرهنگ درس‌هایی از قرآن، 1383.
  17. کلارک، کلی جیمز؛ «کثرت‌گرایی و کارکرد درست»، کتاب ماه دین؛ ش194، 1392، ص58-68.
  18. لواسانی، سیدمحمدرضا، ملاک‌های ارزش‌داوری میان ادیان، [درس‌گفتارهای دکتری دین‌پژوهی]، دانشکده ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، 1392.
  19. نیشابوری، نظام‌الدین الحسن بن محمد بن حسین القمی؛ غرائب القرآن و رغائب الفرقان؛ تحقیق الشیخ زکریا عمیرات؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1416ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار