ضرورت و آیندة دین از منظر مدرنیسم و پست‌مدرنیسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه قم

چکیده

هدف این مقاله بررسی مسئله ضرورت دین از منظر جامعه‌شناختی در دو دوره مدرن و پسامدرن است. برای پاسخ به این پرسش از روش «کتابخانه‌ای» که بخشی مبتنی بر نتایج «تجربه عینی ‌اجتماعی» می‌باشد، استفاده شده است. ابتدا دیدگاه چند تن از شخصیت‌های برجسته ضد دین دوره مدرن ارائه گردیده، سپس دیدگاه برخی شخصیت‌های برجسته پست‌مدرن و سازمان‌های بین‌المللی مطرح شده است. یکی از دستاوردهای این تحقیق آن است که نشان می‌دهد با آنکه ایده سکولاریسم بیش از صد سال بر جهان مدرن حاکم شد و روبه‌رشد بود، با ورود به عصر پست‌مدرن، شاهد افول سکولاریسم و ظهور و رشد دِسکولاریسم هستیم. علاوه بر این دستاورد معرفتی که موجب تقویت نگاه تاریخی-‌جهانی نسبت به تحولات کلان دینی می‌شود، دستاورد ملی این تحقیق، اصلاح نگره آن دسته از هم‌وطنان تجددزده نسبت به وضعیت گرایش به دین در جهان معاصر است که هنوز در فضای تئوری‌ها و تحلیل‌های عصر مدرن تنفس می‌کنند و به همین علت، انقلاب اسلامی و نظام برخاسته از آن را حرکتی بر خلاف تحولات عصری و نسلیِ جهان معاصر و تاریخ آینده می‌پندارند؛ در‌حالی‌که انقلاب اسلامی بر خلاف این تلقی نادرست، می‌تواند نقطه کانونی و رهبر و راهبر تحولات فکری-‌دینی عصر پست‌مدرن باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Necessity of Religion and It's Future from the Perspective of Modernism and Post-Modernism

نویسنده [English]

  • Solayman Khakban
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه قم
چکیده [English]

The purpose of this article is to investigate the necessity of religion from a sociological perspective in the two periods of modernism and postmodernism. A librarian method is used to answer this question, which is partly based on the results of "social concrete experience". The views of some outstanding anti-religious scholars of the period of modernism is first presented; then the views of the important scholars of the period of post-modernism and the international organizations are explained. Although the idea of secularism has been dominant on the world for more than hundred years and it has been developed but, as this research shows, secularism is declined at the beginning of the period of post-modernism and desecularism has appeared and developed. The cognitive outcome of this research is to strengthen the historical-universal view regarding major religious changes; in addition, as a national outcome of this research, it improves the views of those Westernized fellow citizens – who still think on the basis of modern theories and analysis and thus believe the Islamic republic of Iran and its resultant system moves in the opposite direction of contemporary and future world and human changes – concerning how much does the contemporary world tend to religion. Unlike this incorrect recognition, the Islamic Republic of Iran can be the central point and leader of the post-modern religious conceptual changes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Religion
  • Sociology
  • Positivism
  • Secularism
  • Desecularism
  • Auguste Comte
  • Sorokin
  1.  قرآن کریم.

    1. آدمیت، فریدون؛ اندیشه‌های میرزافتحعلی آخوندزاده؛ تهران: خوارزمی، 1349.
    2. ـــــ؛ اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی؛ تهران: پیام، 1357.
    3. آریانپور، امیرحسین؛ زمینۀ جامعه‌شناسی؛ تهران: گستره، 1380.
    4. اپارین، آ. ای.؛ حیات (طبیعت، منشأ و تکامل آن)؛ ترجمه هاشم بنی‌طرفی؛ تهران: جیبی، 1358.
    5. بازرگان، مهدی؛ شصت سال خدمت و مقاومت (خاطرات بازرگان در گفت‌وگو با سرهنگ غلامرضا نجاتی)؛ ج1، تهران: رسا، 1375.
    6. برگر، پیتر؛ افول سکولاریزم (دین خیزش‌گر و سیاست جهانی)؛ ترجمه افشار امیری؛ تهران: پنگان، 1380.
    7. توسلی، غلامعباس؛ جامعه‌شناسی دینی؛ تهران: سخن، 1380.
    8. چالمرز، آلن اف.؛ چیستی علم (درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی)؛ ترجمه سعید زیباکلام؛ تهران: سمت، 1387.
    9. خاکبان، سلیمان؛ جزوۀ درسی «سکولاریسم»؛ آرشیو گروه معارف دانشگاه قم، [بی‏تا].
    10. خواجه نصیرالدین طوسی؛ تجرید الاعتقاد؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1407ق.
    11. دورانت، ویل؛ تاریخ تمدن؛ ج1 (مشرق‌زمین گاهوارۀ تمدن)؛ ترجمه احمد بطحایی و دیگران؛ تهران: علمی و فرهنگی، 1378.
    12. ـــــ؛ تاریخ فلسفه؛ ترجمه عباس زریاب؛ تهران: علمی و فرهنگی، 1373.
    13. راسل، برتراند؛ تاریخ فلسفه غرب؛ ترجمه نجف دریابندری؛ تهران: جیبی، 1388.
    14. سبحانی، جعفر و محمد محمدرضایی؛ اندیشه اسلامی2؛ چ9، قم: نشر معارف، 1388.
    15. سوروکین، پ. ا.؛ نظریه‌های جامعه‌شناسی و فلسفه‌های نوین تاریخ؛ ترجمه اسدالله (امیر) نوروزی؛ رشت: حق‌شناس، 1377.
    16. صاحب‌الزمانی، ناصرالدین؛ خداوند دو کعبه؛ تهران: عطایی، 1347.
    17. فرانکل، ویکتور؛ انسان در جستجوی معنا؛ ترجمه نهضت صالحیان و میهن میلانی؛ تهران: درسا، 1393.
    18. کولینز، جی آر و ودز تی. ای.؛ «روان‌شناسی دین و نقش دین در سلامت جسم و روان»، ترجمه مجتبی حیدری؛ مجله معرفت؛ ش75، 1382، ص78-83.
    19. المحقق السبزواری؛ شرح المنظومه (5جلدی)؛ تهران: ناب، 1369-1379.
    20. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج3، تهران: صدرا، 1371.
    21. نیزبیت، جان و پاتریشا آبردین؛ دنیای2000 (سیاست، اقتصاد و فرهنگ در قرن بیست و یکم)؛ ترجمه ناصر موفقیان؛ تهران: نی، 1378.
    22. هانتینگتون، ساموئل پی.؛ برخورد تمدن‌ها و بازسازی نظم جهانی؛ ترجمه محمدعلی حمیدرفیعی؛ تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، 1378.
    23. همیلتون، ملکم؛ جامعه‌شناسی دین؛ محسن ثلاثی؛ تهران: ثالث، 1387.
    24. Aristotle; Metaphysics; Edited & Translated by W. D. Ross; Oxford, 1964.
    25. Delors; Learning: The Treasure Within; Report to Unesco of International Commission on Education for the Twenty-first Century, 1996.
    26. Sorokin, P. A.; Social and Cultural Dynamics; New York, 1937.
    27. UNDP.; Human Development Report; 2015.