بررسی روش‌شناسی بنیادین و کاربردی علم اقتصاد اسلامی در مقایسه با نام‌گرایی روش‌شناختی اقتصاد متعارف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم. محقق همکار دانشگاه قم

2 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه باقرالعلوم.

3 دانشیار گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

چکیده
این مقاله به بررسی نام‌گرایی معرفت‌شناختی و آثار آن در علم اقتصاد متعارف می‌پردازد. نام‌گرایی تأثیراتی بر روش کاربردی علم اقتصاد دارد که تفکر فرضیه‌ای و فردگرایی روش‌شناختی از جمله آنهاست. این روش کاربردی موجب آثاری مانند شکل‌گیری نظریه جامعه مدنی، تغییر معنای عدالت توزیعی و نظریه مطلوبیت و تمرکز بر اقتصاد خرد در تحلیل‌ها گشته است. در مقابل، حکمت عملی اقتصاد اسلامی می‌تواند با بهره‎بردن از روش بنیادین حکمای اسلامی، به روش کاربردی متناسب با خود دست یابد. حکمت اسلامی به‏ویژه حکمت متعالیه با نقد نام‌گرایی، کلیات را دارای صدق و حکایت از خارج می‌داند. روش کاربردی اقتصاد اسلامی بر اساس هستی‌شناسی موضوعات شکل می‌گیرد و در هر موضوع تابع نوع هستی آن موضوع است. بنابراین تنها در موضوعات مادی که قابلیت تجربه دارد، از روش تجربی و قیاس استثنایی استفاده می‌کند و دیگر روش‌ها در موضوعات دیگر کاربرد دارد. از سوی دیگر ادله نقلی در روش کابردی اقتصاد اسلامی دارای جایگاه ویژه‌ای است. این روش کاربردی آثاری در پی دارد که شناخت جوهر انسان و ارتباط آن با کنش اقتصادی از جمله آنهاست. این نوشته با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی انتقادی نام‌گرایی و آثار آن را در اقتصاد متعارف بررسی نمود، روش کاربردی جایگزین مناسب را برای حکمت عملی اقتصاد اسلامی پیشنهاد می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Fundamental and Applied Methodology of Islamic Economics in Comparison with the Methodological Nominalism of Conventional Economic

نویسندگان [English]

  • Mohammad ali farahanifard 1
  • hamid parsania 2
  • aliasghar hadavi nia 3
1 Ph.D of Qom Seminary
2 Associate Professor at "Sociology Department" of Baqir al Olum University.
3 Professor at "Philosophy Department" of Tehran University
چکیده [English]

This article examines epistemological nominalism and its effects on conventional economics. Nominalism has influenced on the applied method of economics that includes hypothetical thinking and methodological individualism.  This applied method in turn has led to some effects in analysis, like the formation of civil society theory, the meaning changing of distributive justice, and the theory of utility and focus on microeconomics. On the contrary, the practical wisdom of Islamic economic can  achieve a self-applied method by applying the fundamental method of Islamic wisdom.  The islamic wisdom, especially Transcendent Wisdom regards the universe as truth and indication from the outside by a critique of nominalism. The applied method of Islamic economic is based on the ontology of the issues and in each subject depends on the type of being that subject. Therefore, it only uses the empirical methods and exceptional deduction in material matters that are capable of experience and other methods apply to other topics. On the other hand, the narrated proofs have a special place in the applied method of Islamic economic. This applied method has effects that recognition of human essence and its relation to economic action are among them. This paper examines nominalism and its effects on mainstream economics through a critical analytical and library method and suggests an applied alternative method to the practical wisdom of Islamic economics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Epistemology
  • Fundamental and Applied Method
  • Conventional Economics
  • Islamic Economics
  • Nominalism
  • Transcendent Wisdom

مراجع

  1. باوند، نعمت‎الله؛ «شرح و نقد ظهور و سیر مکاتب پلورالیستی در عرصه فلسفه جدید غرب»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان؛ شورای فرهنگی اجتماعی زنان، ش5، 1378.
  2. بلاگ، مارک؛ روش‌شناسی علم اقتصاد: اقتصاددانان چگونه تبیین می‌کنند؟ تهران: نشر نی، 1380.
  3. پارسانیا، حمید؛ «روش‌شناسی، فلسفه سیاسی و علم سیاست»، فصلنامه علوم سیاسی؛ ش22، 1382.
  4. پارسانیا، حمید؛ نظریه و فرهنگ: روش‌شناسی بنیادین تکوین نظریه‌های علمی، راهبرد فرهنگ؛ ش23، 1392، ص7-28.
  5. پارسانیا، حمید و محمد طالعی؛ «روش‌شناسی بنیادین و روش‌شناسی کاربردی در علوم اجتماعی»، مجله معرفت؛ ش14، بهار 1392.
  6. توکلی، محمدجواد و محمدجواد قاسمی‌اصل؛ «بررسی و نقد جایگاه تسمیه‌گرایی در معرفت‌شناسی دانش اقتصاد»، مجله اقتصاد اسلامی؛ ش68، 1396، ص5-31.
  7. جوادی آملی، عبدالله؛ تبیین براهین اثبات خدا؛ تدوین حمید پارسانیا؛ قم: نشر اسراء، 1384.
  8. ـــــ؛ رحیق مختوم؛ ج1-4، قم: نشر اسراء، 1386الف.
  9. ـــــ؛ سرچشمه اندیشه؛ ج3، قم: نشر اسراء، 1386ب.
  10. ـــــ؛ تحریر رساله الولایه؛ ج1، قم: نشر اسراء، 1393.
  11. رصافی، محمد و محسن جوادی؛ «وجود کلیات از دیدگاه ویلیام اکام»، دوفصلنامه پژوهش‌های هستی‌شناسی؛ ش3، 1392.
  12. صادقی، رضا؛ «از نام‌گرایی تا نسبی‌گرایی»، دوفصلنامه جستارهایی در فلسفه و کلام؛ ش101، 1397، ص33-50.
  13. صانع پور، مریم؛ «تأثیر مبانی معرفت‌شناسانه اومانیستی در اقتصاد»، مجله پژوهشی دانشگاه امام صادق†؛ ش11-12، 1379.
  14. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ الحکمۀ المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث، 1981م.
  15. ـــــ؛ الحاشیة علی الهیات الشفا؛ قم: انتشارات بیدار، [بی‌تا].
  16. طالعی اردکانی، محمد و علی مصباح؛ «نقد و بررسی انواع نومینالیسم با بهره‌گیری از دیدگاه‌های علامه طباطباییŠ»، معرفت فلسفی؛ س12، ش3، 1392، ص119-146.
  17. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری؛ تهران: صدرا، 1385.
  18. ـــــ؛ کتاب البرهان؛ ترجمه و تحقیق مهدی قوام صفری؛ قم: بوستان کتاب، 1387.
  19. ـــــ؛ نهایۀ الحکمه؛ قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1404ق.
  20. ـــــ؛ «رسالۀ الترکیب»، مجموعۀ رسائل العلامه الطباطبایی؛ تحقیق الشیخ صباح الربیعی؛ قم: مکتبۀ فدک لاحیاء التراث، 1428ق.
  21. طبیبیان، محمد، موسی غنی‌نژاد و عباسی، حسین؛ آزادی‌خواهی نافرجام: نگاهی از منظر اقتصاد سیاسی به تجربه ایران معاصر؛ تهران: نشر گام نو، 1380.
  22. غنی‌نژاد اهری، موسی؛ مقدمه‌ای بر معرفت‌شناسی علم اقتصاد؛ تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، 1376.
  23. مالجو، محمد؛ «نقدی بر کتاب مقدمه‌ای بر معرفت‌شناسی علم اقتصاد: تأملی در ارتباط بین ارزش‌های فردگرایانه و تأسیس علم اقتصاد»، اطلاعات سیاسی اقتصادی، س13، ش127، فروردین و اردیبهشت 1377، ص224-225.
  24. مطهری، مرتضی؛ شرط مبسوط منظومه؛ تهران: حکمت، 1369.
  25. مینی، پیرو و؛ فلسفه و اقتصاد؛ ترجمه مرتضی نصرت و حسین راغفر؛ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
  26. الیزدی، المولی عبدالله بن الحسین؛ الحاشیة علی تهذیب المنطق؛ قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1427ق.
    1. Borchert, Donald M; Encyclopedia of Philosophy; 2nd Edition, Vol.6, USA, Thomson Gale, 2006.
    2. Canfield, John V.; “Philosophy of Meaning, Knowledge and Value in 20th century”, In Routledge History of Philosophy; V.10, New York: Routledge, 2004.
    3. Davis, John, B.; “The Homo Economicus Conception of the Individual: An ontological approach”, In Handbook of the Philosophy of Science; Vo.l13, Philosophy of Economics, Uskali Maki, Elsvier, UK, 2012.
    4. Gosselin, Mia; Nominalism and contemporary nominalism: Ontological and Epistemological Implications of the work of W.V.O. Quine and of N. Goodman; London, KLUWER ACADEMIC PUBLISHERS, 1990.
    5. Hampl, Mojmír; Methodological problems of economics as a nominalistic science, Politická ekonomie /2000, http://www.vse.cz/polek/abstrakt.php?IDcl=101.
    6. Hausman, Daniel M. and Mcpherson, Michael S.; Economic analysis, moral philosophy and public policy; 2nd edition, UK, Cambridge university press, 2006.
    7. Hoover, Kevin D.; “Econometrics as Observation”. In Hausman, Daniel M., Philosophy of Economics an Ontology; 3rd Edition, Cambridge University Press, 2008.
    8. Ingham, Geoffrey; “Money”, In Davis, John B. and Marciano, Alain and Runde, Jochen, The Elgar Companion to Economics and Philosophy; USA and UK: Edward Elgar, 2004.
    9. Popper, karl; Open society and its enemies; 5th edition, Routledge, 1966.
    10. Popper, Karl; The logic of scientific discovery; Routledge, London and NewYork: Taylor&Francis e-library, 2005.
    11. Ridling, Zaine; Philosophy Then and Now: A Look Back at 26 Centuries of Ideas That Have Shaped Our Thinking; Access Foundation, 2001.
    12. Rozenberg, Alex; philosophy of science: a contemporary introduction; NewYork: Routledge, 2005.
    13. Rummel, R.J.; “Chapter 34, Between Absolutism and Relationism”, In Understanding Conflict and War; Vol.1, Beverly Hills, California: Sage Publications, 1975, Retrieved from http://www.hawaii.edu/powerkills/DPF.CHAP34.HTM
    14. Runes, Dagobert D.; Dictionary of Philosophy; New York: Philosophical Library.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار