حکمت قرآنی و فلسفه ارسطویی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

چکیده

قبل از میلاد مسیح در یونان باستان امام حکما سقراط خود را فیلسوف ­نامید. هدف او از تعقل‌ورزی، یافتن واقعیت و راهبر رفتار بود. ارسطو غایت حکمت را معرفت محض و آن را برتر از حکمت عملی می­دانست. با ظهور اسلام و طرح حکمت در قرآن، به‌خصوص در ­عصر نهضت ترجمه با توجه به تأثیر فلسفه ارسطویی در فیلسوفان مسلمان، این سؤال به وجود آمد که بین حکمت قرآنی و فلسفه ارسطویی چه تفاوتی وجود دارد؟ آیا حکمت عملی قرآن، همانند فلسفه ارسطویی اَخَسّ است؟ فرضیۀ ما در این تحقیق، تفاوت بنیادین بین آن دو است؛ لذا با بررسی تطبیقی در این تحقیق مشخص گردید حکمت قرآنی و فلسفی در معنای واژه و تعالیم نوع حکمت، مسائل و غایت حکمت، مربّی و متربی حکمت، تنوع ارائه و روش کسب حکمت، مخاطبان حکمت و... از هم دیگر متمایزند. همچنین معلوم گشت که حکمت عملی قرآن گرچه از حیث ارتباط با امور اعتباری اخَسّ است، از حیث صائب و نافع‌بودن حکمت نظری، حکمت عملی معیار آن محسوب می­شود و اَخَسّ نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Qur'anic Wisdom and Aristotelian Philosophy

نویسنده [English]

  • Mohammad kaveh
Assistance Professor at "Islamic Educations Department" of Islamic Azad University, South Tehran Branch.
چکیده [English]

In ancient Greece, Socrates as Imam of philosophers called himself a philosopher. His goal of rationality was to find the truth and guide the behavior. Aristotle saw the goal of wisdom as pure knowledge and considered it superior to practical wisdom. With the rise of Islam and the emergence of wisdom in the Qur'an, Especially in the era of the translation movement due to the influence of Aristotelian philosophy on Muslim philosophers, this question arose: What is the difference between Qur'anic wisdom and Aristotelian philosophy? Is the practical wisdom of the Qur'an similar to Aristotelian philosophy is inferior? Our hypothesis in this study is the fundamental difference between the two. Therefore, the comparative study revealed that the following are distinct from each other: Qur'anic and philosophical wisdom in the sense of the word and its teachings of wisdom; the problems and goals of wisdom, The trainer and trained of wisdom, the variety of presentations and the ways of acquiring wisdom, the audience of wisdom, and so on are different. It also turned out, although the practical wisdom of the Qur'an is interior in terms relation to credit matters, but in terms insightfulness and gainfulness of theoretical wisdom, the practical wisdom is its criterion, and isn't inferior.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Wisdom
  • Aristotelian Philosophy
  • Practical Wisdom
  • Characteristics of Quranic Wisdom
  • Sign of Quranic Wisdom

مراجع

  1. * قرآن.

    1. ابن‌شعبه حرانى؛ تحف ‌العقول عن آل‌الرسول؛ چ2، قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
    2. ابن‌فارس، احمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغه؛ تحقیق عبدالسلام محمد هارون؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ قم: نشر ادب الحوزه، 1405ق.
    4. ابوالولید محمد بن رشد، فصل المقال و تقریر ما بین الشّریعة و الحکمة من الاتصال؛ تهران: اتشارات امیر کبیر، 1376.
    5. ارسطو؛ متافیزیک ارسطو؛ ترجمه شرف الدین خراسانی؛ چ3، تهران: انتشارات حکمت، 1384.
    6. ارسطاطالیس؛ اخلاق نیکوماخس؛ ترجمه سیدابوالقاسم پورحسینی؛ چ2، تهران: انتشارات دانشگاه، 1381.
    7. امام خمینی (موسوی)، روح‌الله؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل؛ چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1377.
    8. بریه، امیل؛ تاریخ فلسفه در دوره یونانی؛ ترجمه علی‌مراد داوودی؛ چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1384.
    9. مگی، بریان؛ فلاسفۀ بزرگ؛ ترجمه عزت الله فولادوند؛ چ1، تهران: انتشارات خوارزمی، 1372.
    10. تمیمی آمدی، عبد‌الواحد محمد؛ غررالحکم و دررالکلم؛ قم: انتشارات دفتر تبلیغات قم، 1366.
    11. دورانت، ویل؛ تاریخ فلسفه؛ ترجمه عباس زریاب؛ چ9، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1370
    12. جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم؛ ج2، تحقیق علی اسلامی؛ چ2، قم: انتشارات اسراء، 1379.
    13. ـــــــ؛ تسنیم؛ ج3، تحقیق احمد قدسی؛ چ3، قم: انتشارات اسراء، 1385«الف».
    14. ـــــــ؛ تسنیم؛ ج7، تحقیق حسن واعظ محمدی؛ چ1، قم: انتشارات اسراء، 1384.
    15. ـــــــ؛ تسنیم؛ ج12، تحقیق محمدحسین الهی‌زاده؛ چ1، قم: انتشارات اسراء، 1386«ج».
    16. ـــــــ؛ حق و تکلیف؛ تحقیق مصطفی خلیلی؛ چ2، قم: انتشارات اسراء، 1385«ب».
    17. ـــــــ؛ ادب و فنای مقربان؛ تحقیق محمد صفایی؛ چ1، قم: انتشارات اسراء، 1387.
    18. ـــــــ؛ سرچشمه اندیشه؛ تحقیق عباس رحیمیان، چ3، قم: انتشارات اسراء، 1386«د».
    19. ـــــــ؛ رحیق مختوم؛ تحقیق حمید پارسانیا؛ چ3، قم: انتشارات اسراء، 1386«هـ».
    20. خالد غفاری، سیدمحمد؛ فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق؛ چ1، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1380.
    21. جوهری، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه؛ تحقیق احمد عبدالغفور عطار؛ بیروت: دارالعلم للملایین، 1407ق.
    22. حسن‌زاده آملى‏، حسن؛ هزار و یک نکته؛ چ5، تهران: رجا، 1365.
    23. حسینی‌همدانی، سیدمحمد؛ انوار درخشان؛ ج2، تهران: کتابفروشى لطفى، 1404ق.
    24. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى؛ من لا یحضره الفقیه؛ چ2، قم: نشر جامعه مدرسین، 1404ق‏.
    25. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ چ1، بیروت دارالقلم، 1412ق.
    26. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ مبدأ و معاد؛ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم‌افزار نورالحکمه (نسخه 3).
    27. صفا، ذبیح‌الله؛ تاریخ عقلوم عقلی در تمدن اسلامی؛ ج1، چ4، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1371.
    28. صلیبا، جمیل؛ فرهنگ فلسفی؛ ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی؛ چ2، تهران حکمت، 1381.
    29. فارابی، ابونصر؛ منطقیات فارابی؛ قم: انتشارات آیت‌الله مرعشی نجفی، 1408ق.
    30. ـــــــ؛ تحصیل السعاده در الاعمال الفلسفی؛ بیروت: دار المناهل، 1413ق(الف).
    31. ـــــــ؛ تنبیه علی سبیل السعاده در الاعمال الفلسفیة؛ مقدمه و تحقیق و تعلیق از دکتر جعفر آل‌یاسین؛ ‏بیروت: دار المناهل، 1413ق‏«ب».
    32. ـــــــ؛ الحروف؛ تصحیح محسن مهدی؛ بیروت: دار المشرق، 1970م.
    33. ـــــــ؛  فصول منتزعه؛ ترجمه دکتر حسن ملکشاهی؛ تهران: انتشارات سروش، 1388.
    34. ـــــــ؛ آراء اهل المدینه الفاضله؛ شرح علی بوملحم؛ بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1995م.
    35. ـــــــ؛ احصاء العلوم؛ شرح علی بوملحم؛ بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1996م«الف».
    36. ـــــــ؛ السیاسه المدینه؛ شارح علی بوملحم؛ بیروت: ناشر دارو مکتبه الهلال، 1996م«ب».
    37. فراهیدى، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ چ2، قم: نشر هجرت‏، [بی‎تا].
    38. فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر؛ مفاتیح‌ الغیب؛ ج8 و 4، بیروت: نشر دار احیاء التراث العربى‏، 1420ق.
    39. فروغی، محمد علی؛ سیر حکمت در اروپا، ج1، چ2، تهران: انتشارات زوار، 1367.
    40. فیض­الاسلام اصفهانی، علینقی؛ ترجمه و شرح نهج البلاغه؛ تهران: سرای امید، بی­تا.
    41. قریشی، سیدعلی‌اکبر؛ قاموس قرآن؛ چ6، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1371‏.
    42. کاشانى ملافتح‎الله؛ تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین؛ تهران: کتابفروشى محمد حسن علمى، 1336‏.
    43. کاپلستون، فردریک؛ تاریخ فلسفه؛ ج1، ترجمه سیدجلال مجتبوی؛ چ2، تهران: انتشارات سروش، 1368.
    44. طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن؛ جوامع الجامع؛ ج1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم‏، 1377.
    45. ـــــ؛ مجمع ‌البیان؛ چ3، تهران: انتشارات ناصر‌خسرو، 1372.
    46. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان؛ ج1-3، 12 و 16، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، چ 1417ق‏.
    47. طریحى، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛چ3، تهران: کتابفروشى مرتضوى، 1375.
    48. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ2، تهران: نشر اسلامیه‏، 1362.
    49. مجلسى، محمدباقر؛ ‏بحار الأنوار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق‏.
    50. مطهری، مرتضی؛ نظام حقوق زن در اسلام؛ چ45، قم: انتشارات صدرا، 1386.
    51. شریف، میان محمد؛ تاریخ فلسفه در اسلام؛ ج1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1389.
    52. نراقی، محمدمهدی؛ جامع ­السعادات؛ ترجمه سیدجلال­الدین مجتبوی؛ چ4، تهران: حکمت، 1377.
    53. ولفسن، هری اوسترین؛ فلسفۀ آبای کلیسا؛ ترجمه علی شهبازی؛ چ1، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، 1389.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار