علل عمده گرایش به پلورالیسم دینی در غرب و پاره‌ای از نقدهای وارد بر آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه الزهرا (سلام الله علیها)

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه الزهرا (سلام الله علیها) (نویسنده مسئول)

چکیده

نظر به تعدّد و تنوّع ادیان در روزگار ما و ادعایی که هر یک از آنها مبنی بر حقّانیت و نجات دارند، رویکردهای مختلفی خصوصاً در عصر حاضر نسبت به چنین ادعاهایی مطرح شده است که عمدتاً بستر آن در غرب فراهم گردیده است. الهیات مسیحی که بیش از هر دین دیگری خود را در مواجهه با پیروان ادیان و نحله های مختلف فکری دیده و از طرفی بر حقّانیت و نجات تأکید دارد، اکنون با این مسئله جدّی روبه‎روست که مدّعیان ادیان دیگر نیز همین ادعا را داشته و بنابراین یا باید در مقابل حریفان جدّی خود بایستد و یا کثرت آنها را به رسمیت بشناسد و به گونه ای به پلورالیسم دینی تن دردهد. آنچه در غرب اتّفاق افتاده است، صورت اخیر مسئله است که با تلاش های متکلّم معاصر مسیحی، جناب «جان هیک» بیشتر پیوند خورده است. در بینش جان هیک کثرت ادیان به رسمیت شناخته شده و او سهمی برای حقّانیت و نجات آنها قایل شده است. عللی همچون توسعه ارتباطات، معاشرت با پیروان ادیان گوناگون، افول معنویت و در مواردی وجود آموزه‏هایی عقل‎گریز در ذات پارادوکسیکال دین مسیحی، انحصارطلبی و علل دیگر از عوامل عمده گرایش به پلورالیسم دینی و سبب تقویت بنیان های این نوع نگرش گردیده است. نویسندگان این مقاله با عنایت به اهمیت موضوع در صدد استقرای آن علل بوده و حتّی الامکان با بررسی پاره‏ای از نقدهای وارد بر آنها در پی آن‏اند چشم اندازی از علت عدم اقبال متکلمان مسلمان را به این نوع اندیشه ترسیم نمایند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The main causes of the tendency towards religious pluralism in the West and some of it's criticisms

نویسندگان [English]

  • Zohreh Tavaziany 1
  • Elham Ostadi 2
1 Associate Professor at "Philosophy Department" of Alzahra University.
2 M.A of Philosophy of Alzahra University.
چکیده [English]

Given the multiplicity of religions in our time and the claim that each of them is based on legitimacy and salvation, different approaches have been proposed to such claims, especially in the present age, which is mainly based on the West. Christian theology, which has seen itself more than any other religion in the face of followers of different religions and schools of thought, and on the other hand emphasizes the legitimacy and salvation, now faces the serious issue that claimants of other religions have the same claim and therefore, it must either stand up to its serious opponents or recognize their plurality and somehow submit to religious pluralism. What has happened in the West is the recent form of the problem, which is more closely linked to the efforts of the contemporary Christian theologian John Hick. From the perspective of John Hick, the multiplicity of religions is recognized and he contributes to their legitimacy and salvation. Causes such as the development of communication, association with followers of different religions, the decline of spirituality and in some cases the irrational theories in the paradoxical nature of Christianity, monopoly and other causes is the main factors tend to religious pluralism and strengthen the foundations of this attitude. The authors of this article, considering the importance of the subject, seek to induce those causes and, as far as possible, by examining some of the criticisms against them, seek to paint a perspective on the reason why Muslim theologians do not like this kind of thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pluralism
  • Causes of the tendency towards Pluralism
  • Critique of pluralism
  • John Hick
  1. *     قرآن کریم.

    **  ویلیام گولن و هنری مورتن؛ کتاب مقدس؛ ترجمه فاضل خان همدانی، تهران: انتشارات اساطیر، 1380.

    1. آریان پور، منوچهر؛ فرهنگ یکجلدی پیشرو آریان‏پور کاشانی: انگلیسی- فارسی؛ چ3، تهران: جهان رایانه، 1378.
    2. آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ غرر الحکم و در رالکلم؛ ج2، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی؛ چ9، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1386.
    3. اسلامی، علی؛ پلورالیسم دینی از منظر قرآن؛ چ3، قم: بوستان کتاب، 1389.
    4. الیاده، میرچا؛ دینپژوهی؛ دفتر دوم، ترجمه بهاءالدین خرّمشاهی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى، 1375.
    5. باربور، ایان؛ علم و دین؛ ترجمه بهاءالدین خرمشاهی؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1362.
    6. پترسون، مایکل و دیگران؛ عقل و اعتقاد دینی؛ ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی؛ چ7، تهران: طرح نو، 1389.
    7. ت‍وران‍ی، اع‍ل‍ی‌؛ ‌پلورالیسم دینی و چالشها؛ ت‍ه‍ران: م‍رش‍د، ۱۳۸۱.
    8. جوادی آملی، عبدالله؛ دین‌شناسی؛ چ2، قم: مرکز نشر اسراء، 1382.
    9. حسین‎زاده، محمد؛ مبانی معرفت دینی؛ چ11، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۵.
    10. ـــــ؛ دینشناسی؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1383.
    11. خسروپناه، عبدالحسین؛ کلام جدید با رویکرد اسلامی؛ قم: دفتر نشر معارف، 1388.
    12. رشاد، علی‎اکبر؛ «انتقاد جان هیک از طرح‌شدن پلورالیزم دینی در ایران»، هفتهنامه افق حوزه؛ ش104، فروردین 1385.
    13. ریچارد، استیو؛ «بررسى انتقادى فرضیه پلورالیسم دینى جان هیک»؛ ترجمه حیدر شادی؛ نشریه حوزه و دانشگاه؛ ش27، 1380.
    14. رجبی‎نیا، داود، حقّانیت یا نجات (نگاهی درون و برون دینی به پلورالیسم)؛ قم: مرکز پژوهش‎های صدا و سیما، 1381.
    15. سروش، عبدالکریم؛ صراطهای مستقیم؛ چ7، ت‍ه‍ران‌‏‫: م‍وس‍س‍ه‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ ص‍راط‏‫، ۱۳۸۷.
    16. سعیدی روشن، محمدباقر؛ «وحی و معرفت وحیانی»؛ دانشنامه امام علی؛ ج1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1380.
    17. طباطبائی، محمدحسین؛ مجموعه رسائل؛ ج1، قم: بوستان کتاب، 1387.
    18. فروغی، محمدعلی؛ سیر حکمت در اروپا؛ ج1، تهران: کتابفروشی زوار، 1360.
    19. قدردان قراملکی، محمدحسن؛ کندوکاوی در سویههای پلورالیزم؛ [بی‌جا]: کانون اندیشه جوان، 1378.
    20. ـــــ؛ «کندوکاوى در مبانى نظرى سکولاریسم»، ماهنامه معرفت؛ ش۲۷، 1377.
    21. کامران، حسن؛ تکثّر ادیان در بوته نقد: نگاهی جامع به بحث پلورالیسم دینی؛ قم: دفتر نشر معارف، 1382.
    22. کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافی؛ ترجمه سیدجواد مصطفوی؛ ج1، تهران: نشر وفا، 1382.
    23. لگنهاوزن، محمد؛ اسلام و کثرت‌گرایی دینی؛ ترجمه نرجس جواندل؛ چ2، قم: موسسه فرهنگی طاها، 1384.
    24. ـــــ؛ «پلورالیسم بررسى اصول اخلاقى و سیاسى پلورالیسم دینى، لیبرالیسم سیاسى و سکولاریسم»، ترجمه محمدحسین‎زاده؛ نشریه معرفت؛ ش22، 1376الف.
    25. ـــــ؛ «مفهوم نبوت را خراب نکنید»؛ کتاب نقد (فصلنامه انتقادى، فلسفى، فرهنگى)، ش4، پاییز 1376ب.
    26. محمدرضایی، محمد، «پلورالیسم دینی: نقد راه حل»، قبسات؛ ش37، پاییز1384.
    27. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج1 (علل گرایش به مادیگری)، تهران: صدرا، 1381.
    28. ـــــ؛ مجموعه آثار؛ ج3 (امدادهای غیبی در زندگی بشر)، تهران: صدرا، 1381.
    29. ـــــ؛ عدل الهی؛ چ35، تهران: صدرا، 1389.
    30. ه‍وردرن‌، وی‍ل‍ی‍ام؛ راه‍ن‍م‍ای‌ ال‍ه‍ی‍ات‌ پ‍روت‍س‍ت‍ان؛ ‍ت‍رج‍مه‌ طاطه‌ووس م‍ی‍ک‍ائ‍ی‍ل‍ی‍ان؛ ت‍ه‍ران: ان‍ت‍ش‍ارات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی، 1381.
    31. هیک، جان؛ فلسفه دین؛ بهزاد سالکی؛ چ4، تهران: انتشارات بین المللی الهدی، 1390.
    32. ـــــ؛ مباحث پلورالیسم دینی؛ ترجمه عبدالرحیم گواهی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان، 1378.
    33. ـــــ؛ «چراغ ها متفاوتند اما نور یکی است»؛ ترجمه مسعود خیر خواه؛ اخبار ادیان، ش12، اسفند 83 و فروردین 84.
    34. یوسفیان، حسن؛ کلام جدید؛ تهران: نشر سمت، 1389.