وجود تکوینی و اعتباری دین از دیدگاه استاد جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری کلام اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

چکیده
مسئله دین همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و درباره آن مطالب فراوانی مطرح ‌شده است؛ از طرفی آموزه‌های دین غالباً به شکل الفاظ اعتباری در دسترس بشر قرار دارد. بر این اساس گذشتگان غالباً دین را به عنوان امری اعتباری معرفی کرده‌اند. در این ‌میان استاد جوادی آملی متفطن این معنا شده‌اند که امر اعتباری صرف نمی‌تواند مانند دین منشأ آثار فراوان باشد. دین مسبوق و ملحوق به امور تکوینی فراوانی است. برخی از این پشتوانه‎های تکوینی عبارت‏اند از: انطباق با نظام تکوینی جهان و مراحل وجودی انسان؛ انطباق احکام دین با مصالح و مفاسد واقعی امور؛ آثار تکوینی التزام و عدم التزام به دین در روح انسان و در زندگی دنیوی و تجسم آن‌ها در زندگی اخروی. استاد پس از تفکیک دین از امور اعتباری محض، مطلب جدیدتری را ارائه می‌کنند و آن اینکه وجود اعتباری دین، نه‏تنها اعتبار محض نیست، بلکه خود، قسمی از اقسام وجود حقیقی است و تقسیم وجود به حقیقی و اعتباری یک تقسیم فلسفی از جنس تقسیمات وجود است. مقاله حاضر ضمن شرح نظرات استاد در این دو زمینه با بیان چند مطلب انتقادی، به این نتیجه می‌رسد که ابعاد و لوازم نظریه حقیقی‏دانستن وجود اعتباری دین چندان روشن نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Creation and I'tibāri Existence of Religion from the Perspective of Ayatollah Javadi Amoli

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Asadi 1
  • fateme moayedi 2
1 .
2 PhD student in theology at Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

The issue of religion has always been of interest to researchers and has been raised about it; On the other hand, the teachings of religion are often accessible to human in the form of I'tibāri words. Accordingly, the past has often identified religion as a I'tibāri. Ayatollah Javadi Amoli has meant that mere i'tibāri cannot be -like the religion- the source of many effects. Some of creation supports of religion are: adaptation to the creation system of the world and the stages of human existence; adapting the rulings of religion with the real expediencies and mischiefs of affairs; the creation effects of commitment and non -compliance with religion in the human spirit and in worldly life and their embodiment in the Hereafter. After separating the religion from mere i'tibāri, Ayatollah Javadi presents new idea and that the existence of religion's i'tibāri is not only mere i'tibāri, but it is a part of the real existence and the division of existence into a true and i'tibāri division of a philosophical division from divisions of existence. The present article, while describing the opinions of the Ayatollah Javadi in these two areas, concludes that the dimensions and correlatives of knowing the real of i'tibāri existence of religion are not very clear.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • Creation
  • I'tibāri
  • Expediencies
  • Mischiefs
  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‏سینا؛ شفا (الهیات)؛ مقدمه ابراهیم مدکور، تحقیق الأب سعید زاید قنواتی؛ [بی‌جا]، [بی‎نا]، [بی‌تا].
    2. جوادی آملی، عبدالله؛ ادب فنای مقربان؛ ج1، تحقیق محمد صفایی؛ چ7، قم: مرکز نشر اسراء، 1389، الف.
    3. ـــــ؛ ادب فنای مقربان؛ ج5، تحقیق محمد صفایی؛ چ3، قم: مرکز نشر اسراء، 1389، ب.
    4. ـــــ؛ اسلام و محیط زیست؛ تحقیق عباس رحیمیان؛ چ5، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1388، الف.
    5. ـــــ؛ تسنیم؛ ج23، تحقیق حیدرعلی ایوبی، حسین اشفی و محمد فراهانی؛ چ1، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1389، ج.
    6. ـــــ؛ تسنیم؛ ج35 ، تحقیق حسین شفیعی و عطاءالله میرزاده؛ چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1394.
    7. ـــــ؛ جامعه در قرآن؛ تحقیق مصطفی خلیلی؛ چ3، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1389، د.
    8. ـــــ؛ حیات حقیقی انسان در قرآن؛ تحقیق غلامعلی امین‏دین؛ چ2، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1384، الف.
    9. ـــــ؛ دین‏شناسی؛ تحقیق محمدرضا مصطفی‏پور؛ چ5، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1387، الف.
    10. ـــــ؛ رازهای نماز؛ تحقیق حسین شفیعی؛ چ16، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1389، ه.
    11. ـــــ؛ شمس‏الوحی تبریزی؛ تحقیق علیرضا روغنی موفق؛ چ5، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1388، ب.
    12. ـــــ؛ عین نضاخ (تحریر تمهید القواعد)؛ ج1، تحقیق حمید پارسانیا؛ چ1، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1387، ب.
    13. ـــــ؛ فطرت در قرآن؛ تحقیق محمدرضا مصطفی‏پور؛ چ3، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1384، ب.
    14. ـــــ؛ قرآن در قرآن؛ تحقیق محمد محرابی؛ چ8، قم: مرکز نشر اسراء، 1388، ج.
    15. ـــــ؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی؛ تحقیق احمد واعظی؛ چ4، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1389، و.
    16. ـــــ؛ نسبت دین و دنیا؛ تحقیق محمدحسین الهی‏زاده؛ چ5، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1387، ج.
    17. ـــــ؛ وحی و نبوت؛ تحقیق مرتضی واعظ جوادی؛ چ1، به نقل از کتابخانه دیجیتال اسراء، قم: مرکز نشر اسراء، 1388، د.
    18. دهخدا، علی‏اکبر؛ لغت‌نامه دهخدا؛ ج8، ناظران محمد معین و سیدجعفر شهیدی؛ چ2، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377.
    19. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی؛ التلویحات اللوحیه و العرشیه؛ تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی؛ چ1، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1388.
    20. صدرالدین محمد شیرازی؛ الحکمة المتعالیة فی‌الأسفار العقلیة الأربعه؛ ج6، چ4، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1990م.
    21. ـــــ؛ الشواهد الربوبیه فی‌المناهج السلوکیه؛ حواشی ملاهادی سبزواری، مقدمه و تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانی؛ چ5، قم: بوستان کتاب، 1388.
    22. ـــــ؛ مفاتیح الغیب؛ تصحیح محمد خواجوی؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، 1363.
    23. علیدوست، ابوالقاسم؛ «تبعیت یا عدم تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعی»، حقوق اسلامی؛ ش6، 1384.
    24. ملکی اصفهانی، مجتبی؛ فرهنگ اصطلاحات اصول؛ ج1، چ1، قم: نشر عالمه، 1379.