تحلیل و نقد رویکرد گزاره‌ای به وحی قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 دانش‌آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم

چکیده

رویکرد گزاره‌ای یکی از مهم‌ترین رویکردهای غیرزبانی به وحی قرآنی است. در این رویکرد مراد از «گزاره» که کلیدی‌ترین کلمه در آن است، معانی و حقایقی است که مستقل از زبان‌های طبیعی‌اند. بر پایۀ رویکرد گزاره‌ای این حقایق بی‌صورت‌اند و پیامبر به آنها صورت و لباس زبان خاصّی می‌پوشاند. در گذشته افرادی همچون زرکشی و سیوطی بدون اینکه ذکری از قائل یا قائلان این رویکرد داشته باشند، نامی از این قول برده‌اند. در دوران معاصر این رویکرد را برخی به بعضی از دانشمندان و فیلسوفان مسلمان نسبت داده‌اند. نوآوری جُستار حاضر این است که این نسبت‌ها را به مثابۀ مسئلۀ خود واکاوی کرده و نادرستی آن را نشان می‌دهد؛ همچنین دلیل این رویکرد را به نقد گرفته و به پیامدها و لوازم آن که از اهمّیت وحی قرآنی می‌کاهند، اشاره می‌کند. افزون بر همه به ادلۀ درون و برون‌متنی زبانی‌بودن وحی قرآنی می‌پردازد که اینها رویکرد گزاره‌ای را نفی و رویکرد زبانی را تأیید می‌کنند. تحقیق حاضر با استفاده از منابع مکتوب، بر شیوۀ تحلیلی- توصیفی و انتقادی سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing and Criticizing the Propositional Approach to Qur'anic Revelation

نویسندگان [English]

  • MOHAMMAD arabsalehi 1
  • mohammad qayom erfani 2
1 Associate Professor at "Logic of understanding of religion Department" of the Islamic Research Institute `for Culture and Thought (IICT).
2 Ph.D of Qom Seminary
چکیده [English]

The propositional approach is one of the most important non-linguistic approaches to Qur'anic revelation. In this approach, the meaning of "proposition", which is the key word, are meanings and facts independent of natural languages. Based on a propositional approach, these facts are formless, and the Prophet covers them with a particular language and form. In the past, scholars such as Zarkeshi and Soyoti have made this promise without mention to believer or believers this approach.
In the contemporary era, this approach has been attributed to some Muslim scholars and philosophers. The innovation of the paper is to analyze these relations as your own problem and shows the incorrect it. He also criticized the reason for this approach and it points to its consequences and requisites witch diminish the importance of Qur'anic revelation. Above all, it deals with the intrinsic and extrinsic arguments of textual linguistics the Qur'anic revelation that these reject the propositional approach and confirm the linguistic approach. This article is organized in a analytical-descriptive, critical manner using written sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Revelation
  • Holy Quran
  • Prophet
  • linguistic decline
  • proposition
  • propositional approach

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله؛ الشفاء (الالهیات)؛ تصحیح و تحقیق سعید زاید؛ قم: مکتبه آیت‎الله المرعشی، الف 1404ق.
    2. ـــــ؛ الشفاء (الطبیعیات)؛ تحقیق سعید زاید؛ ج2 (النفس)، قم: مکتبه آیت‎الله المرعشی، ب 1404ق.
    3. ـــــ؛ النجاة من الغرق فی بحر الضلالات؛ مقدمه و تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه؛ چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1379.
    4. ـــــ؛ رسائل؛ قم: انتشارات بیدار، 1400ق.
    5. جمعی از نویسندگان؛ آشنایی با قرآن؛ چ4، تهران: امیرکبیر، 1382.
    6. خرمشاهی، بهاءالدین؛ «پاسخ‌هایی به قرآن ستیزان»، وحی و جایگاه پیامبر اکرمˆ؛ تدوین و تنظیم جواد اژه‌ای؛ تهران: نشر سمپاد، 1387.
    7. خویی، سیدابوالقاسم؛ مرزهای اعجاز؛ ترجمۀ جعفر سبحانی؛ [بی‌جا]، [بی‌نا]، [بی‌تا].
    8. داوری اردکانی، رضا؛ فارابی فیلسوف فرهنگ، تهران: سخن، 1389.
    9. دهلوی، شاه ولی‌الله؛ تفهیمات الالهیه؛ هند: سلسله مطبوعات المجلس العلمی دابهیل (سورت)، 1355ق.
    10. رامیار، محمود؛ تاریخ قرآن؛ چ3، تهران: امیرکبیر، 1369.
    11. ربانی گلپایگانی، علی؛ «تبیین فلسفی وحی»، قبسات؛ ش48، 1387.
    12. رکنی یزدی، محمد مهدی؛ آشنایی با علوم قرآن؛ تهران: سمت، 1379.
    13. زرکشی، محمد بن عبدالله؛ البرهان فی علوم القرآن؛ ج1، بیروت: دار المعرفه، 1410ق/ 1990م.
    14. سروش، عبدالکریم؛ بسط تجربۀ نبوی؛ چ2، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط، 1378.
    15. سیوطی، جلال‌الدین؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ ج1، چ2، بیروت: دار الکتاب العربی، 1421ق.
    16. شاکرین، حمیدرضا؛ مبانی و پیش‌انگاره‌های فهم دین؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1390.
    17. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ2، قم: اسماعیلیان، 1371.
    18. عرب‌صالحی، محمد؛ مسئلۀ وحی: با نگاهی به مکاتبات آیت‎الله سبحانی و دکتر سروش؛ تهران: کانون اندیشه جوان، 1391.
    19. عرفان، حسن؛ اعجاز در قرآن کریم‏؛ تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى‏، 1379.
    20. فارابی، ابونصر محمد بن محمد؛ الثمرة المرضیة فی بعض الرسائل الفارابیه؛ حققه و قدم له و علق علیه د. عماد نبیل؛ بیروت: دار الفارابی، 2012م.
    21. ـــــ؛ اندیشه‌های اهل مدینه فاضله؛ ترجمه و تحشیه سیدجعفر سجادی؛ تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1379.
    22. قائمی‌نیا، علیرضا؛ وحی و افعال گفتاری (نظریۀ وحی گفتاری)؛ قم: زلال کوثر، 1381.
    23. مرادی، علی اصغر؛ فرهنگ اصطلاحات سخن‌ آرائی؛ تهران: انتشارات جامعۀ پژوهشگران (وابسته به مؤسسه پژوهشی ابن‌سینا)، 1378.
    24. مصباح یزدی، محمدتقی؛ قرآن‌شناسی؛ چ2، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1380.
    25. مطهری، مرتضی؛ مجموعۀ آثار؛ ج2، چ3، قم: انتشارات صدرا، 1372.
    26. ـــــ؛ مجموعۀ آثار؛ ج4، قم: انتشارات صدرا، 1374.
    27. منتظری، حسینعلی؛ سفیر حق و صفیر وحی؛ تهران: خرد آوا، 1387.
    28. مؤدب، سید رضا؛ اعجاز القرآن در نظر اهل بیت عصمت‰ و بیست نفر از علماى بزرگ اسلام؛ قم: احسن الحدیث‏، 1379.
    29. واعظی، احمد؛ نظریۀ تفسیر متن؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
    30. هادوی تهرانی، مهدی؛ مبانی کلامی اجتهاد در برداشت از قرآن کریم؛ چ3، قم: مؤسسۀ فرهنگی خانۀ خرد، 1385.
    31. هندی، سر سید احمدخان؛ تفسیر القرآن و هو الهدی و الفرقان؛ ترجمۀ سیدمحمدتقی فخر داعی گیلانی؛ چ2، تهران: چاپخانه آفتاب، 1334.
    32. یزدانی‌مقدم، احمدرضا؛ جایگاه وحی در فلسفۀ سیاسی از منظر فارابی، ابن‌سینا، شیخ اشراق، خواجه نصیر الدین طوسی و صدرالمتألهین؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1395.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار