تحلیلِ انتقادیِ قرآنی از معادِ جسمانیِ عنصری در نگره تفکیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد.

2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش مبانی نظری دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

معاد یکی از اصول اعتقادی مهم و زیربنایی در اسلام است و در مورد اقسام و کیفیت آن نظرات مختلفی ارایه‌شده‌است. مکتب تفکیک ادعا‌می‌کنند ظاهرِ آیاتی که بر: مغایرت خالق از مخلوق، داستانهای بازگشت روح به بدن عنصری، دوباره بعد از مرگ از خاک جمع‌شدن و زنده‌شدن، مثل زمین مرده زنده‌شدن، خارج‌شدن از قبر یا زمین، سیر خلقت انسان و بازگشت به بدن عنصری و بهشت و جهنم جسمانی و لواحق آن اشاره‌دارند صریحاً و نصاً با روایات ذیلشان بر معاد جسمانی عنصری محض دلالت‌می‌کنند و مخالفت با این دلالت، مخالفت با صریح و نص قرآن و سنت است.  این مقاله ابتدا با ذکر ادله قرآنی تفکیکیان و سپس با تحلیل و نقد آنها بر اساس یافته‌های قرآنی همچون: تردید و عدم صراحت ظاهر بر مدعا، وجود ظواهر مخالف با مدعا و ... به این نتیجه‌ می‌رسد که ادلة مورد ادعای تفکیکیان بر مواردی از قبیل رجعت به این دنیا، امکان معاد جسمانی، اصل معاد و نِمود معاد جسمانی در نشئه دنیوی نه اخروی حمل‌می‌شود که مستندات آن را باید  در مقاله جستجو‌کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qur'anic Critical Analysis of Material Bodily Resurrection from the Point of View of Tafkik

نویسندگان [English]

  • seiid morteza hoseini shahrudi 1
  • Vahideh Fakhar 2
  • mahdi jafarifar 3
1 Professor at "The Islamic Philosophy Department" of Ferdowsi University of Mashhad.
2 Assistant professor at “The Islamic Teaching” of Ferdowsi University of Mashhad.
3 PhD Student of Islamic Teaching of Ferdowsi University of Mashhad.
چکیده [English]

Resurrection is one of the important and basic belief principles in Islam, and various opinions have been presented about its types and modality. The Tafkik school (a current separates philosophy and religion) claims that the appearance of the verses on: the contrast between the creator and the creature, the stories of the return of the soul to the material body, gathering again after death from the dust and coming back to life, coming alive like the dead earth, coming out of the grave or earth, the course of human creation and returning to the material body and bodily heaven and hell and its appendages, clearly and textually with the narrations below indicate the bodily resurrection of a pure mater, and opposing this indication is opposing the explicit text of the Qur'an and the Sunnah. This article first mentions the Qur'anic evidences of Tafkik and then by analyzing and criticizing them based on Quranic findings such as: doubts and apparent lack of clarity on the claims, the contrary appearances to the claims, etc., it comes to the conclusion that the evidences claimed by Tafkik are based on cases of like the return to this world, the possibility of bodily resurrection, the principle of resurrection and the appearance of physical resurrection are carried in the this world and not the afterlife, the documentation of which should be searched in the article.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'an
  • Material Bodily Resurrection
  • Soul
  • Soul's Materiality
  • Immaterial
  • Tafkik
  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‌عجیبه، احمد؛ البحر ‌المدید ‌فی تفسیر ‌القرآن المجید؛ تحقیق ‌قرشی رسلان و احمد ‌عبدالله؛ چ1، قاهره: نشر ‌حسن عباس زکی، 1419ق.
    2. ابوالفتح رازی، حسین بن علی؛ روض الجنان و ‌روح الجنان فی تفسیر ‌القرآن؛ تصحیح‌ محمد ‌مهدی ناصح و محمد ‌جعفر ‌یاحقی؛ چ1، مشهد: آستان قدس رضوی بنیاد ‌پژوهشها، 1408ق.
    3. احمد ‌محمد، خلف‌الله؛ الفن القصصی فی القرآن الکریم؛ شرح ‌عبدالکریم خلیل؛ لندن: سینا ‌للنشر، 1999م.
    4. اشعری، علی بن اسماعیل؛ مقالات الاسلامیین و ‌اختلاف المصلین؛ چ3، آلمان‌-‌ویسبادن: نشر ‌فرانزشتاینر، 1400ق.
    5. اصفهانی، مهدی؛ ابواب الهدی؛ تصحیح ‌حسین مفید؛ تهران: انتشارات ‌منیر، 1387.
    6. ـــــ؛ تقریرات؛ مرکز ‌اسناد ‌آستان قدس رضوی، شماره ‌12480.
    7. امینی، ‌عبدالحسین؛ الغدیر؛ چ1، قم: نشر ‌مرکز ‌الغدیر ‌للدراسات ‌الاسلامیه، 1416ق.
    8. ایجی، میر‌سید ‌شریف؛ شرح ‌المواقف؛ چ1، قم: نشر الشریف الرضی، 1325ق.
    9. تفتازانی، سعدالدین؛ شرح المقاصد؛ چ1، قم: نشر ‌الشریف الرضی، 1409ق.
    10. تهرانی، میرزا‌جواد‌آقا؛ میزان المطالب؛ چ1، تهران: آفاق، 1392.
    11. جوادی آملی، عبدالله؛ معرفت‌شناسی در ‌قرآن؛ تحقیق ‌‌‌حمید ‌پارسانیا؛ چ3، قم: ‌نشر ‌اسراء، 1384.
    12. ـــــ؛ تسنیم؛ ج11، تحقیق ‌سعید ‌بند‌علی؛ چ2، قم: ‌نشر ‌اسراء، 1387الف.
    13. ـــــ؛ معاد ‌در ‌قرآن؛ ج5، ‌تحقیق ‌‌‌علی زمانی قمشه‌ای؛ چ4، قم: ‌نشر‌ اسراء.
    14. ـــــ؛ تسنیم؛ ج1، ‌تحقیق ‌علی اسلامی؛ چ8، قم: ‌نشر‌ اسراء، 1388ب.
    15. ـــــ؛ تسنیم؛ ج12، ‌تحقیق محمد‌حسین الهی‌زاده؛ چ2، قم: ‌نشر‌ اسراء، 1388ج.
    16. ـــــ؛ سیره پیامبر ‌در ‌قرآن؛ ج7، ‌تحقیق ‌علی اسلامی؛ چ5، قم: ‌نشر‌ اسراء، 1389الف.
    17. ـــــ؛ تسنیم؛ ج3، ‌تحقیق ‌‌‌احمد قدسی؛ چ5، قم: ‌نشر‌ اسراء، 1389ب.
    18. ـــــ؛ تسنیم؛ ج5، ‌تحقیق ‌احمد ‌قدسی؛ چ5، قم: ‌نشر‌ اسراء، 1389ج.
    19. ـــــ؛ تسنیم؛ ج13، ‌تحقیق عبدالکریم عابدینی؛ چ3، قم: ‌نشر‌ اسراء، 1389د.
    20. ـــــ؛ تسنیم؛ ج14، تحقیق ‌‌عبدالکریم عابدینی؛ چ2، قم: ‌نشر‌ اسراء، 1389و.
    21. ـــــ؛ تسنیم. ج2، ‌تحقیق ‌علی اسلامی؛ چ6، قم: ‌نشر‌ اسراء، 1389ی.
    22. ـــــ؛ معاد ‌در ‌قرآن؛ ج4، ‌تحقیق ‌‌‌علی زمانی قمشه‌ای؛ چ6، قم: ‌نشر‌ اسراء، 1388الف.
    23. حسینی‌طهرانی، محمد‌حسین؛ معاد‌شناسی؛ مشهد: نور ‌ملکوت قرآن، 1427ق.
    24. حویزی، عبد‌علی بن جمعه؛ نور الثقلین؛ تصحیح هاشم رسولی؛ قم: نشر ‌اسماعیلیان، 1415ق.
    25. خویی، سید‌ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة؛ قم: الثقافة الاسلامیة فی‌العالم، 1372.
    26. رشید، رضا‌محمد؛ المنار؛ ‌بیروت: دار ‌المعرفة، 1414ق.
    27. سمرقندی، نصر ‌بن محمد؛ تفسیر ‌السمرقندی مسمی بحر‌ العلوم؛ ‌تحقیق ‌عمر ‌عمروی؛ ط1، بیروت: دار ‌الفکر، 1416ق.
    28. سیدان، سید‌جعفر؛ معارف وحیانی (دفتر ‌اول)؛ چ2، قم: نشر ‌دلیل ما، 1395.
    29. شهرستانی، محمد ‌بن عبدالکریم؛ الملل و ‌النحل؛ چ3، قم: نشر ‌الشریف الرضی، 1364.
    30. ‌صدرالدین شیرازی، محمد ‌بن ابراهیم؛ تفسیر ‌القرآن الکریم؛ تصحیح ‌محمد ‌خواجوی؛ چ2، قم: نشر ‌بیدار، 1363.
    • ؛ چ2، قم: نشر ‌کنگره شیخ مفید، 1414ق.
    1. ‌صدوق، ‌محمد ‌بن علی؛ الامالی؛ چ6، تهران: کتابچی، 1376.
    2. ـــــ؛ التوحید؛ چ1، قم: جامعه مدرسین، 1398ق.
    3. طباطبایی، محمد‌حسین؛ المیزان؛ چ2، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390ق.
    4. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیا‌ن فی تفسیر ‌القرآن؛ تصحیح ‌فضل‌الله طباطبایی و رسول هاشمی؛ چ3، تهران: نشر ‌ناصر‌خسرو، 1373.
    5. طوسی، محمد‌بن‌حسن؛ الامالی؛ قم: دار الثقافة، 1414ق.
    6. عارف اسفراینی، اسماعیل بن قربانعلی؛ انوار ‌العرفان؛ ‌تحقیق ‌سعید ‌نظری توکلی؛ قم: بوستان کتاب قم، 1383.
    7. فاضل، جعفر؛ معاد (سلسله دروس سیدجعفر ‌سیدان)؛ چ1، مشهد: آفتاب عالمتاب، 1389.
    8. فخر‌رازی، محمد ‌بن عمر؛ التفسیر ‌الکبیر؛ چ3، ‌‌بیروت: دار‌ احیاء ‌تراث العربی، 1420ق.
    9. قزوینی، مجتبی؛ بیان الفرقان؛ مقدمه ‌محمد‌رضا ‌حکیمی؛ چ2، نشر ‌‌حدیث ‌امروز، 1393.
    10. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر ‌القمی؛ ‌تحقیق ‌موسوی جزایری طیب؛ چ2، قم: دار ‌الکتاب، 1363ق.
    11. کلینی، محمد ‌بن یعقوب؛ الکافی؛ چ2، تهران: نشر اسلامیه، 1362.
    12. ‌مجلسی، محمد‌باقر؛ بحار ‌الانوار؛ تحقیق و تصحیح ؛ ط2، بیروت: دار ‌احیاء التراث العربی، 1403ق.
    13. مروارید، حسنعلی؛ تنبیهات حول المبدأ و ‌المعاد؛ چ2، مشهد: آستان قدس رضوی مؤسسه چاپ و ‌انتشارات، 1418ق.
    14. مروارید، مهدی؛ بحثی پیرامون مسئله‌ای از ‌معاد؛ چ5، مشهد: نشر ‌ولایت، 1393.
    15. مصباح یزدی، محمد‌تقی؛ آموزش عقاید (سه جلدی در ‌یک مجلد)؛ چ17، سازمان تبلیغات اسلامی، 1384.
    16. مفید، محمد ‌بن محمد؛ تصحیح الاعتقادات الامامیة؛ چ1، نشر ‌المؤتمر ‌العالمی للشیخ ‌المفید، 1413ق.
    17. ملکی میانجی، علی؛ معرفت معاد؛ چ1، تهران: نشر ‌نبأ چاپ‌ دالاهو، 1391.
    18. ملکی میانجی، محمد‌باقر؛ مناهج البیان فی تفسیر ‌القرآن؛ چ1، تهران: وزارت ‌فرهنگ‌ و ‌ارشاد ‌اسلامی، 1414ق.