مبانی و ارکانِ حکومت دینی در اندیشه سیدجمال‌الدین اسدآبادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه کلام اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 دانشجوی دکتری علوم‌سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

چکیده

سید‌جمال‌الدین اسدآبادی (1254-1314ق) متفکر و اندیشمند مسلمان شیعی که در پی انحطاط علم، فرهنگ و تمدن مسلمانان در قرن‎های اخیر به دنبال چاره‌جویی و ارائه راه حل برای برون‌رفت از  وضعیت موجود بود. او با اعتقاد به مبانی فکری تشیع دوازده‌امامی، برخورداری اسلام از یک نظام کامل و جامع، همبستگی دین و سیاست و توجه بیش از پیش به ابعاد اجتماعی دین اسلام  به مبارزه با استبداد و استعمار در دو جبهه داخلی و خارجی همت گماشت و بر خلاف دیدگا‎ه‏های سکولاریسم و عِلمانیت، تأکید فراوانی بر حکومت دینی داشت. او با معرفی دو الگوی «خلافت اسلامی» برای اهل سنت و «ولایت فقیه» برای شیعیان به‌ویژه ایران از مبانی، ارکان، شرایط ویژگی‌ها و اهداف آن سخن گفت. نوشتار حاضر با استناد به آثار او به تبیین و تحلیل مبانی فکری و دیدگاه‌های او درباره حکومت دینی پرداخته و نقش تأثیرگذار او در تأسیس حکومت دینی مبتنی بر ولایت فقیه را نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Foundations and Elements of the Religious Government in the Thought’s Sayyid Jamāl ad-Dīn Asadābādī

نویسندگان [English]

  • Mohammad Safar Jebraili 1
  • Mohammad Ali Jebraili 2
1 Assistant Professor of the Islamic Theology Department of the Research Institute of Islamic Culture and Thought
2 Ph.D. Student of Political Science, Islamic Azad University, South Tehran Branch
چکیده [English]

Sayyid Jamāl ad-Dīn Asadābādī (1838-1897) a Shia Muslim thinker who, following the decline of Muslim science, culture and civilization in recent centuries, was looking for a solution to get out of the existing situation. He believed in the intellectual foundations of Shia The Twelve Imams, Islam's possession of a complete and comprehensive system, the solidarity of religion and politics, and paying more attention to the social aspects of Islam, emphasized the fight against tyranny and colonialism on both internal and external fronts, and contrary to the views of secularism, he emphasized a lot on religious rgovernment. By introducing the two models of "Islamic caliphate" for the Sunnis and “Velâyat-e Faqih” for the Shiites, especially Iran, he talked about its foundations, elements, conditions, characteristics and goals. This article, referring to his works, explains and analyzes his intellectual foundations and views on religious government and has shown his influential role in the establishment of religious government based on Velâyat-e Faqih.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sayyid Jamāl
  • Government
  • Religious Government
  • Velâyat-e Faqih

مراجع

  1. * قرآن کریم.

         ** نهج البلاغه.

    1. اسماعیلی، حمیدرضا؛ دین و سیاست اندیشه سیاسی معاصر؛ تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1386.
    2. انصاری، شیخ مرتضی؛ المکاسب؛ تصحیح و تعلیق شیخ احمد پایانی؛ چ8، قم: دار الحکمه، 1392.
    3. الگار، حامد؛ دین و دولت در ایران: نقش علما در دوره قاجار؛ ترجمه ابوالقاسم سری؛ چ4، تهران: توس، 1396.
    4. باقی، عمادالدین؛ «معمای سید»، ماهنامه مهرنامه؛ س17، ش48، مرداد 1395.
    5. بهی، محمد؛ اندیشه نوین اسلامی در رویاویی با استعمار غرب؛ سیدحسین سیدی؛ چ1، مشهد: آستان قدس رضوی، 1377.
    6. ترخان، قاسم؛ «پایه‎های مشروعیت حکومت اسلامی با تأکید بر آرای آیت‏الله خامنه‏ای»، نشریه علوم سیاسی؛ س19، ش74، تابستان 1395. 
    7. جبرئیلی، محمدصفر؛ سیری در تفکر کلامی معاصر؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391.
    8. حائری، عبدالهادی؛ تشیع و مشروطیت درایران؛ چ1، تهران: امیرکبیر، 1360.
    9. حسین، طه؛ آیینه اسلام؛ ترجمه محمدابراهیم آیتی؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، [بی‏تا].
    10. الحسینی الافغانی، السید جمال‏الدین (سیدجمال)؛ «الرسائل و المقالات (الحکومة الاستبدادیه)»، الآثار الکامله؛ ج3، إعداد و تقدیم سیدهادی خسروشاهی؛ ط1، القاهره: مکتبة الشروق الدولیه، 1423ق.
    11. ---، «الواردات فی سرالتجلیات» ، رسائل فی الفلسفه والعرفان ، «الآثار الکامله؛ ج2، إعداد و تقدیم سیدهادی خسروشاهی؛ ط1، القاهره: مکتبة الشروق الدولیه، 1423ق.
    12. ـــــ؛ «العروة الوثقی»، الآثار الکامله؛ ج1، إعداد و تقدیم سیدهادی خسروشاهی؛ ط1، القاهره: مکتبة الشروق الدولیه، 1423ق.
    13. ـــــ؛ «خاطرات الأفغانی: آراء و افکار»، تقریر محمدپاشا المخزومی، الآثار الکامله؛ ج6، إعداد و تقدیم سیدهادی خسروشاهی؛ ط1، القاهره: مکتبة الشروق الدولیه، 1423ق.
    14. ـــــ؛ «مجموعه رسائل و مقالات»، الآثار الکامله؛ ج9، إعداد و تقدیم سیدهادی خسروشاهی؛ ط1، القاهره: مکتبة الشروق الدولیه، 1423ق.
    15. ـــــ؛ «نامه‏ها و اسناد سیاسی-تاریخی»، الآثار الکامله؛ ج8، إعداد و تقدیم سیدهادی خسروشاهی؛ ط1، القاهره: مکتبة الشروق الدولیه، 1423ق.
    16. حنفی، حسن؛ جمال‌الدین الافغانی؛ مصر: مکتبة الاسره، 1999م.
    17. خامنه‏ای، سیدعلی؛ در: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)، مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی به نشانی:

    KHAMENEI. IR

    1. ـــــ؛ جریان روشنفکری اسلامی در ایران (سخنرانی سال 1359)؛ چ1، تهران: مؤسسه جهادی صهبا، اسفند، 1394.
    2. خالقی‏نژاد، امیرحسین؛ نقش سیاسی علمای شیعه در عصر قاجار؛ قم: بوستان کتاب، 1390.
    3. خدوری، مجید؛ گرایش‎های سیاسی در جهان عرب؛ ترجمه عبدالرحمن عالم؛ چ2، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی وزارت خارجه، 1369- چ3، خوارزمی، 1372.
    4. جان ل. اسپوزیتو (سرویراستار متن انگلیسی)؛ دائرة المعارف جهان نوین اسلامی (ج1)؛ ترجمه و تحقیق و تعلیق زیر نظر حسن طارمی، محمد دشتی، مهدی دشتی؛ چ1، تهران: نشر کتاب مرجع، نشر کنگره، 1388
    5. رجایی، فرهنگ؛ اندیشه سیاسی معاصر در جهان عرب؛ چ1، تهران: مرکز پژوهشهای علمی و مطالعاتی استراتژیک خاورمیانه، 1381.
    6. رشیدرضا، السیدمحمد؛ تاریخ الاستاذ الامام الشیخ محمد عبده (3ج)؛ ط2، القاهره: دار الفضیلة، 1427ق.
    7. زنجانی، سیداحمد؛ «رساله خیر الامور در برخورد سنت و تجدد»، مقالات تاریخی؛ به کوشش رسول جعفریان؛ دفتر یازدهم، قم: دلیل ما، 1387.
    8. سعدی، حسین‌علی؛ «بازخوانی مشروعیت دوپایه از منظر آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر»، دوفصلنامه دانش سیاسی؛ ش32، دوره 16، ش2، 1399.
    9. سیدمرتضی؛ «مسألة فی العمل مع السلطان»، رسائل الشریف المرتضی؛ ج2، بیروت ، مؤسسه النور للمطبوعات
    10. شبیری زنجانی، سیدموسی؛ جرعه‌ای ازدریا: مقالات و مباحث شخصیت‌شناسی و کتاب‌شناسی؛ ج2، چ3، قم: مؤسسه کتاب‏شناسی شیعه، 1392.
    11. طباطبایی، جواد؛ «مدخل جمال‌الدین اسدآبادی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ زیر نظر سیدکاظم موسوی بجنوردی؛ چ1، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، 1389.
    12. عبدالرازق، علی؛ الاسلام و اصول الحکم؛ ط1، القاهره: دار الکتاب المصری- بیروت: دار الکتاب اللبنانی، 1433ق.
    13. علیخانی علی‌اکبر و همکاران؛ اندیشه سیاسی در جهان اسلام؛ ج1، چ1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی و «جهاد دانشگاهی»، 1384.
    14. عنایت، حمید؛ دین و جامعه؛ چ2، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1369.
    15. ـــــ؛ تفکر نوین اسلام؛ ترجمه ابوطالب صارمی؛ تهران: امیرکبیر، 1362.
    16. مؤمنی ، باقر ، دین ودولت درعصرمشروطیت ، Sweden ،نشرباران ،1372
    17. محقق داماد، سیدمصطفی؛ مکتب اجتهادی آخوند خراسانی؛ چ1، تهران نشر علوم اسلامی، 1397.
    18. مطهری، مرتضی؛ یادداشت‌ها؛ ج1 (جلد اول از بخش الفبایی)، چ2، تهران: انتشارات صدرا، 1379.
    19. ـــــ؛ مجموعه آثار؛ ج24 (جلد اول از بخش اجتماعی- سیاسی)، تهران: صدرا، 1385.
    20. موسوی خلخالی، سیدمحمدمهدی؛ حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1380.
    21. مهاجرنیا، محسن؛ «نقش متکلمان شیعه...»، نقش شیعه در گسترش دانش کلام؛ ج4، قم: انتشارات امام علی بن ابی‏طالب، 1400.
    22. میر موسوی، سیدعلی؛ «نقش شیعه درپیدایش، گسترش و تحول مطالعات سیاسی در تمدن اسلامی»، نقش شیعه در گسترش علوم انسانی؛ ج12، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب، 1400.
    23. نصر، سیدحسین؛ تاریخ فلسفه اسلامی؛ ج5، تهران: انتشارات حکمت، 1388.
    24. نیکی، آر. کدی؛ واکنشی اسلامی به امپریالیسیم؛ ترجمه مریم‏السادات سیدکریمی؛ چ1، تهران: صمدیه، 1396.
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
دوره 28، شماره 108 - شماره پیاپی 108
تابستان 1402
تیر 1402
صفحه 113-134

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار