نظریه معنا از دیدگاه علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه باقرالعلوم

2 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه باقرالعلوم

چکیده

در نیمه نخست قرن بیستم، رویکرد وجودشناختی در تبیین مسائل فلسفی، نخست به یک رویکرد معرفت‌شناختی و سپس به یک رویکرد زبان‌شناختی تقلیل یافت. صاحب‌نظران رویکرد اخیر مدعی شدند با تکیه بر نظریه‌های معنا می‌توان معناداری و صدق گزاره‌ها را تبیین کرد. درنتیجه بحث دربارة وجود و احکام آن به بحث دربارة زبان و معنا و چیستی آن تغییر پیدا کرد. در این نوشتار سعی کردیم پس از تعریف نظریه معنا و طرح اجمالی نظریات معنا در غرب، به این پرسش پاسخ دهیم که نظریه معنا در فلسفه علامه طباطبایی چیست و آیا این نظریه توان پاسخ به اشکالات نظریه معنا را دارد یا خیر؟ علامه طباطبایی در بحث اصالت وجود و اعتباریت ماهیت و معنا، اساساً تحقق هر معنایی اعم از معنای لفظی و غیرلفظی را در خارج محال می‌داند و از طرفی ثابت می‌کند که معنا همان صورت ذهنی است و جایگاه آن در ذهن است. لذا می‌توان نتیجه گرفت نظریه ایشان قرابت نزدیکی با نظریه تصوری معنا دارد؛ اما اشکالات نظریه تصوری معنا را که در غرب مطرح است، ندارد و به واسطه مبانی فلسفه اسلامی مثل کاشفیت و حکایت‌گری صورت ذهنی به آنها پاسخ می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theory of Meaning from Allāma Tabātabāī’s Point of View

نویسندگان [English]

  • Yarali Kord Fioozjaei Kord Fioozjaei 1
  • Mohammad javad Hasanzade 2
1 full Professor at “Islamic Philosophy and Theology Department” in Baqir al-Olum University.
2 Ph.D. Student of philosophy of Baqir al-Olum University.
چکیده [English]

In the first half of the 20th century, the ontological approach in explaining philosophical issues was first reduced to an epistemological approach and then to a linguistic approach. The experts of the recent approach claimed that the meaningfulness and truth of propositions can be explained by relying on theories of meaning. As a result, the discussion about being and it’s judgments changed to a discussion about language and its meaning and what it is.
In this article, we tried to answer the question of what is the theory of meaning in the Allāma Tabātabāī’s, after defining the theory of meaning and the outline of theories of meaning in the West? And does this theory has the ability to answer the problems of the theory of meaning or not?
Allāma Tabātabāī, in discussing the primacy and priority of existence over essence or meaning, basically considers it impossible the realization of any meaning, both verbal and non-verbal,in reality, and on the other hand, he proves that meaning is the same mental form and its place is in the mind. Therefore, it can be concluded that his theory is closely related to the imaginary theory of meaning, but it does not have the problems of the apprehension in mind theory of meaning that is discussed in the West, and through the foundations of Islamic philosophy, such as the discovery and recital of the mental form, it answers them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meaning
  • Concept
  • Priority of Existence over Meaning
  • Implication
  • knowledge
  • Mental Form
  1. آلستون، ویلیام پی (1380). فلسفه زبان. ترجمه نادر جهانگیری، مشهد، انتشارات فردوسی.
  2. بیگ‌پور، رضا (1390). حقیقت و معنا در فلسفه تحلیلی معاصر. تهران، حکمت.
  3. حاجی‌ربیع، مسعود (زمستان 1392). چیستی معنا در منظر ابن‌عربی و علامه طباطبایی. آیینه معرفت، 37.
  4. ساجدی، ابوالفضل (1390). هستی‌شناسی معنا. معرفت فلسفی، 9 (2).
  5. صدرالمتألهین (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه. 9 جلدی، بیروت، دار احیاء التراث.
  6. صدرالمتألهین (1363 الف). المشاعر. به اهتمام هانری کربن، چاپ دوم، تهران، کتابخانه طهوری.
  7. صدرالمتألهین (1363ب). مفاتیح الغیب. مقدمه و تصحیح خواجوی، 1 جلد، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
  8. طباطبایی، محمدحسین (1387ب) رسالهای در توحید. مجموعه رسائل علامه طباطبایی، ترجمه همایون همتی، چاپ اول، قم، بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم).
  9. طباطبایی، محمدحسین (1392). اصول فلسفه و روش رئالیسم. با مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، انتشارات صدرا.
  10. طباطبایی، محمدحسین (۱۴۱۷ق) المیزان فی تفسیر القـرآن. قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  11. طباطبایی، محمدحسین (بی‏تا). حاشیة الکفایه. قم، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
  12. طباطبایی، محمدحسین (1378) نهایة الحکمه. تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  13. عبودیت، عبدالرسول (1388). نظام حکمت صدرایی. 3 جلدی، چاپ دوم، انتشارات سمت و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  14. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‏مرتضی (۱۴۱۵ق) تفسیر الصافی. تهران، صدر.
  15. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‏مرتضی (1423ق) قـرة العیـون (الحقـائق فـی محاسـن الاخلاق)، تحقیق محسن عقیل، قم، دار الکتاب الاسلامی.
  16. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق) الکافی. تحقیق علی‌اکبـر غفـاری و محمـد آخونـدی، ج۱ و ۲، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
  17. کیاشمشکی، ابوالفضل، و هاشمی، سیدعلی (1391). نسبت نظریه‏های معنا با واقع‏گرایی بـا تأکید بر نظریه معنا نزد علامه طباطبایی. ذهن، دوره 13، شماره 49
  18. لایکن، ویلیام جی (1397). درآمدی به فلسفه زبان. ترجمه میثم محمد امینی، تهران، انتشارات هرمس.
  19. مگی، برایان (1372). فلاسفه بزرگ. ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران، خوارزمی.
  20. مگی، برایان (1378). مردان اندیشه. ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران، طرح نو.
  21. نقوی، حسین (1389) زبان الهیات از دیدگاه علامه طباطبایی و ویلیام آلستون. قـم: مؤسسـه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  22. هادسون، ویلیام دانالد (1378) ویتگنشتاین، ربط فلسفه او به باور دینى. ترجمه مصطفى ملکیان، تهران، گروس.
  23. Alston, William (1967). Meaning. in: Paul Edwards ed., The Encyclopedia of Philosophy, London, Macmillan.
  24. Jennifer Hornsby & Guy Longworth (2006). Reading Philosophy of Language: Selected Texts with Interactive Commentary (2006). Blackwell.
  25. Locke, John (1990). Essays Concerning Human Understanding. Book III, Oxford University Press.