صورت‌بندی فلسفۀ نظام اجتماعی در اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

چکیده

بحث از فلسفۀ نظام اجتماعی، فراتر از سطح توصیف‌ دغدغه‌مند تحلیل‌های مفهومی و کاوش‌های نظری است تا با صورت‌بندی کلی مباحث، شالوده‌های حقیقی تأملات در بارۀ جامعه و اجتماع را پی‌ریزی کند و به نوعی فهم اجتماعی برسد. این مباحث عمدتاً موضوعات را به بنیادهای اصلی آن پیوند داده و مفاهیم را در شبکه‌ای منسجم تبیین کرده است و ظرفیت آن را دارد که با نگاهی کلی‌نگر و عقلانی در صدد پاسخ‌گویی به چیستی نظام اجتماعی اسلام، اهداف، مبانی، روش و جایگاه آن برآید. این مبحث، از یک سو، یک مقولۀ مهم فلسفی دربارۀ اجتماع به مثابۀ نظامِ معرفتی را مورد لحاظ قرار می‌دهد و از دیگرسو، سامانه‌ای قلمداد می‌شود که معمولاً توسط حاکمیت، از طریق نهادها اجرا و اعمال می‌شود. درواقع باید و نبایدها از یک نظام معرفتی اخذ شده و چارچوب‌ها در نظام اجرایی دنبال می‌شود. در این مقاله که از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده، سعی بر این است یافته‌های بحث حدالامکان با توجه به ادبیات درون‌دینی در زمینه‌های گستره، اهداف، مبانی، منابع و روش‌شناسی کشف نظام رفتارهای اجتماعی صورت‌بندی شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Formulation of the Philosophy of Social System in Islam

نویسنده [English]

  • Seyyed Hossein Fakhrzare
Assistant Professor of Cultural Studies Department of Islamic Culture and Thought Research Institute.
چکیده [English]

The discussion of the philosophy of the social system is beyond the level of the concerned description of conceptual analyses and theoretical explorations to establish the real foundations of reflections on society and community and reach a kind of social understanding. These discussions have mainly linked the issues to its main foundations and explained the concepts in a coherent network and can respond to what is the social system of Islam, its goals, foundations, method, and position with a comprehensive and rational view. This topic, on the one hand, considers an important philosophical category about society as an epistemic system, and on the other hand, it is considered a system that is usually implemented and applied by the government through institutions. The dos and don'ts are taken from an epistemic system and the frameworks are followed in the executive system. This article, which uses the qualitative content analysis method, tried to formulate the findings of the discussion as much as possible according to the intra-religious literature in the fields of scope, goals, foundations, sources, and methodology of discovering the system of social behaviors.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social System
  • Philosophy of Social System
  • Community
  • Theory
  • System
  1. ابن‌اثیر جزری (1385). الکامل فی‌ التاریخ. بیروت: دار الصادر.
  2. ابن‌سعد کاتب واقدی (1418ق). الطبقات الکبری. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  3. ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل‌بن عمر (1986م). البدایة و النهایه. بیروت: دار الفکر.
  4. ابن هشام حمیری معافری (بی‌تا). السیرة النبویة. بیروت: دار المعرفة.
  5. احمد عجاج کرمی (1427ق). الادارة فی‌ عصر الرسولˆ. قاهره: دار السلام.
  6. استنفورد، مایکل (1385). درآمدی بر تاریخ‌پژوهی. ترجمه مسعود صادقی تهران: انتشارات سمت.
  7. اسکید مور، ویلیام (1385). تفکر نظری در جامعه‌شناسی. ترجمه علی‌محمدحاضری و دیگران، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  8. آزاد ارمکی، تقی (1386). تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام. تهران: نشر علم.
  9. بلاذرى أحمد بن یحیى بن جابر (1996م). کتاب جمل من انساب الأشراف. تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت: دار الفکر.
  10. بهجت‌پور، عبدالکریم (1391). تفسیر فریقین، تاریخ، مبانی، اصول، منابع. قم: نشر آثار نفیس.
  11. توسلی، غلامعباس (1382). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات سمت.
  12. جمعی از نویسندگان (1373). درآمدی بر جامعه شناسی اسلامی2، مبانی جامعه‌شناسی. تهران: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
  13. جمعی از نویسندگان (1373). تاریخچه جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات سمت.
  14. خضری‌بک، محمد (1425ق). نور الیقین فی‌سیرة السید المرسلین. دمشق: دار الفیحاء.
  15. خمینی، روح‌الله (1369). شئون و اختیارات ولی فقیه. ترجمه مبحث ولایت فقیه کتاب ‌البیع، تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  16. راین، آلن (1387). فلسفۀ علوم اجتماعی. ترجمه عبدالکریم سروش، تهران: انتشارات صراط.
  17. روشه، گی (1376). جامعه‌شناسی پارسونز. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: تبیان.
  18. ریتزر، جورج (1381). نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
  19. سادوسکی، و.ن.، بلاوبرگ، ا.و.، و یودین، ا.گ. (1361). نظریۀ سیستم‌ها، مسائل فلسفی و روش‌شناختی. ترجمه کیومرث پریانی، تهران: نشر تندر.
  20. سبحانی، جعفر (1383). تفسیر موضوعی قرآن مجید (منشور جاوید).
  21. شارون، جوئل (1384). ده پرسش از دیدگاه جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
  22. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1981م). الحکمة متعالیه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  23. صدر، محمدباقر (1393). اقتصادنا. ترجمه ابوالقاسم حسینی ژرفا، پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر.
  24. صدوق (1411). إکمال الدین و تمام النعمة. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  25. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1332). اصول فلسفه و روش رئالیسم. مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
  26. طباطبایی، سیدمحمد حسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: نشر مؤسسة النشر الاسلامی.
  27. طوسی، خواجه نصیر، محمدبن محمد (1374). اخلاق ناصری. تهران: نشر سخن.
  28. طوسی، خواجه نصیر، محمدبن محمد (1405ق). تلخیص‌المحصل. بیروت: دار الاضواء.
  29. گیدنز، آنتونی (1389). جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
  30. مارشال، گوردن (1388). فرهنگ جامعه‌شناسی. ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: نشر میزان.
  31. متولی، عبدالحمید (1986م). الشریعة الاسلامیة کمصدر اساسی للدستور. اسکندریه: منشاء المعارف.
  32. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  33. مصباح‌یزدی، محمدتقی (1388). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
  34. مطهری، مرتضی (1384). جامعه و تاریخ. تهران: انتشارات صدرا.
  35. وبر، ماکس (1383). مفاهیم اساسی جامعه شناسی. ترجمه احمد صدارتی، تهران: نشر مرکز.
  36. هیثمی، علی‌بن ابی‌بکر (1414ق). مجمع‌الزوائد و منبع الفوائد. تحقیق عبدالله محمد درویش، بیروت: دار الفکر.
  37. یعقوبی، احمدبن اسحق (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: نشر دار صادر.
  38. Gorge Ritzer (2004). Encylopedia of Social theory. London: Sagepublications, Ltd.