مقایسه مبانی فلسفی و روش‌ شناختی خواجه نصیرطوسی وصدرالمتالهین شیرازی در اثبات واجب تعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه فلسفه وکلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

در مقایسه مبانی و مسائل روشی هر دو اندیشمند، خواجه طوسی با تأثیرپذیری از مسائل فلسفی مشاء و ورود این مطالب در حیطه کلامی صبغه دیگری به مسائل الهیات داده است. وی در اثبات واجب تعالی فقط به امتناع دور و تسلسل اکتفا نکرده است؛ برهانی اقامه نموده که با طرح دو مقدمه تصوری و تصدیقی بدون امتناع دور و تسلسل به اثبات واجب می‎رسد. ملاصدرا نیز در پرتو قواعد و اصول تأسیسی حکمت متعالیه از ابتکارات روشی خاصی بهره برده است. ایشان با مقدمات فلسفی طرحی جدید از برهان امکان و وجوب ارائه کرده و در موضعی دیگر با طرح اصالت وجود به وحدانیت وجوب وجود و از این رهگذر به اثبات واجب پرداخته است؛ ازاین‎رو نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی ضمن اشاره به چگونگی استدلال و روش‎های مختلف خواجه و صدرا درباره اثبات حق تعالی، به تبیین میزان و نحوه تاثیرپذیری فلسفی هر یک از دو حکیم پرداخته است. درنهایت دستاوردها و مواضع وفاق و خلاف این دو اندیشمند در مبانی و روش مورد اشارت قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The comparison of the Philosophical and methodological principles of Khaje Nasir al-Tusi and Sadr al-Mutallahin Shirazi in proving the being Necessity

نویسندگان [English]

  • mahdi ganjvar 1
  • ali mostajeran 2
1 Assistant Professor at "Islamic Philosophy and Theology Department" of Isfahan University.
2 M.A of Islamic Philosophy and Theology of Isfahan University.
چکیده [English]

In comparison to the principles and methodological problems of both thinkers it should be said that Al-Tusi is influenced by philosophical problems of Peripatetic and the entry of this material in the field of theology, as a result, he has transformed the problems of theology. In proving the exalted Necessity, he did not merely refuse to impossibility of vicious circle and endless chain, rather he demonstrated that proving the Necessity by proposing two conceptual and propositional premise without impossibility of vicious circle and infinite regress. Mulla Sadra, in the light of the founded rules and principles. of the transcendent wisdom, has also taken particular method initiatives. He has, with philosophical premises, presented a new outline of proof from contingency and necessity. and elsewhere he has dealt with the unicity of the necessity of existence and in this passage he has proved  being by principality of existence. Hence, this paper uses a descriptive-analytical method, while referring to the manner of arguments and different methods of the Al-Tusi and Sadra for proving the exalted Right, describes the extent and the modes of philosophical influence of each of the two philosophers. Finally, the similar and different achievements and positions of the two thinkers in the fundamentals and method are discussed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Methodology
  • the Necessary Being
  • Al-Tusi
  • Mulla Sadra
  • the Proving God

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‏سینا، حسین بن عبدالله؛ الاشارات و التنبیهات؛ 3جلد، تحقیق کریم فیضی؛ قم: مطبوعات دینی، 1384.
    2. جوادی آملی، عبدالله؛ فلسفه صدرا؛ 2جلد، تحقیق محمدکاظم بادپا؛ قم: اسراء، 1388.
    3. حلّی، حسن بن یوسف؛ کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1417ق.
    4. حسین‏زاده، محمد؛ فلسفه دین؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1376.
    5. دینانی، غلامحسین؛ ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام؛ چ3، تهران: طرح نو، 1383.
    6. شیروانی، علی؛ ترجمه و شرح کشف المراد؛ چ8، قم: دارالعلم، 1396.
    7. شعرانی، ابوالحسن، ترجمه و شرح کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ تهران: اسلامیه، 1362.
    8. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ شرح الرساله المشاعر؛ تحقیق سیدجلال‎الدین آشتیانی؛ تهران: امیرکبیر، 1376.
    9. ـــــ؛ المبدأ و المعاد؛ تحقیق جعفر شانظری؛ تهران:بنیاد حکمت صدرا، 1381.
    10. ـــــ؛ الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه؛ تحقیق سیدجلال‎الدین آشتیانی؛ قم: بوستان کتاب، 1390.
    11. ـــــ؛ الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه؛ 9جلد، قم: کتابخانه مصطفوی، 1378.
    12. ـــــ؛ اسرارالایات؛ تحقیق سیدمحمد موسوی؛ بیروت: مؤسسه التاریخ العربی، 1428ق.
    13. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد؛ مجموعه رسائل خواجه نصیرالدین طوسی؛ تصحیح محمدتقی مدرس رضوی؛ تهران: میراث مکتوب، 1390.
    14. ـــــ؛ تلخیص المحصل؛ تصحیح عبدالله نورانی؛ تهران: دانشگاه تهران، 1359.
    15. ـــــ؛ قواعد العقاید؛ تحقیق علی حسن خازم؛ بیروت: دارالغربه، 1413ق.
    16. ـــــ؛ پنج رساله اعتقادی؛ به کوشش محمدرضا انصاری قمی؛ قم: کتابخانه آیت‏الله مرعشی نجفی، 1375.
    17. ـــــ؛ شرح الاشارات و التنبیهات؛ تحقیق حسن حسن‏زاده آملی؛ قم: بوستان کتاب، 1425ق.
    18. ــــ؛ المراسلات بین صدرالدین القونوی و نصیرالدین طوسی؛ تحقیق شوبرت کودرون؛ بیروت: آلمانیا، 1416ق.
    19. ـــــ؛ تجرید الاعتقاد؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1370.
    20. فرامرز قراملکی، احد؛ روش‎شناسی مطالعات دینی؛ مشهد: دانشگاه علوم رضوی، 1385.
    21. مصباح یزدی محمدتقی؛ تعلیقه علی نهایه الحکمه؛ قم: مؤسسه طریق فی­الحق، 1363.
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
دوره 24، شماره 92
مرداد 1398
صفحه 127-159

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار