توحید ربوبی در قرآن و الزامات سیاسی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

توحید ربوبی از اصلی‌ترین اعتقادات قرآنی است که بروندادهای تأثیرگذاری در نوع پاسخ به مسائل سیاسی دارد. مسئله اصلی تحقیق این است که اعتقاد به وحدانیت ربوبی- به‌ویژه در بُعد تشریعی- موجد چه پاسخ‌های متفاوتی- نسبت به مبانی غیر توحیدی- به مسائل سیاسی است؟ تأکید فرضیه تحقیق بر این است که پاسخ‌های مبتنی بر این اعتقاد به وحدانیت ربوبی به مسائل سیاسی تمایزات معناداری نسبت به پاسخ‌های مبتنی بر عدم چنین اعتقادی دارند. از جمله امکان‌ ورود به مرحله تفویض تصرفات تشریعی سیاسی فراهم می‌آید؛ قوانین الهی بر تشریعات سیاسی حاکمیت می‌یابند؛ تبعیت از نظام ارزشی سیاسی قرآن لازم می‌شود؛ تشکیل حکومت برای تأمین ‌مطالبات ربوبی در حیات اجتماعی- سیاسی ضرورت می‌یابد؛ حکومت متعهد به تأمین ‌کمال بشر می‌گردد؛ و اختیاراتش محدود به چارچوب تشریعات ربوبی می‌شود. تحقیق به جهت تبیین لوازم عقلی توحید ربوبی تشریعی به روش تفسیر عقلی و در موارد نیاز به استنادات نقلی به روش تفسیری استوار است و به‌تناسب به الزامات دیدگاه‌های رقیب نگاهی انتقادی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Divine Monotheism in the Holy Qur’an; and Its Political Corollaries

نویسنده [English]

  • Mohammad Abedi
assistant professor of Qur’anic researches, Pajuheshqahe Farhanq va Andisheh Islami (Research center for Culture and Thought).
چکیده [English]

Divine monotheism is one of the main Qur’anic beliefs which has a great outcome for the type of answers to political matters. The main question of this research is: what are the different answers (compared with polytheistic bases) to political matters while believing in the Divine monotheism (especially the legislative aspect)? The hypothesis of this research underlines that the answers to political matters based on the belief of the Divine monotheism are sensibly different with the answers based on not having such a belief; including: it will be possible to enter the stage of delegating the political legislative changes; the Divine laws will be dominant on the sovereignty’s political legislations; it will be necessary to obey the political system of the holy Qur’an; it will be necessary to form a government to obtain the Divine desires in the political-social aspects; the government will be obliged to provide the situation for human’s perfection and its authority will be limited to the Divine legislations. This research has a rational interpretative method to explain the rational consequences of the legislative Divine monotheism, and in some cases uses an interpretive method for [Islamic] traditional documentations; and has a critical look to the consequences and corollaries of the views of the opposite side.

کلیدواژه‌ها [English]

  • outcome
  • bases
  • Divinity
  • Divine monotheism
  • political life
  1. *       قرآن کریم.

    1. ابن‌فارس، ابی‌الحسن احمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1404ق.
    2. بازرگان، مهدی؛ آخرت و خدا؛ تهران: مؤسسه فرهنگی رسا، 1377.
    3. بوردو؛ لیبرالیسم؛ ترجمه عبدالوهاب احمدی؛ چ1، تهران: نشر نی، 1378.
    4. جوادی آملی، عبدالله؛ توحید در قرآن؛ چ7، قم: اسراء، 1391.
    5. ـــــ؛ فلسفه حقوق بشر؛ قم: اسراء، 1377.
    6. ـــــ؛ نسبت دین و دنیا: بررسی و نقد نظریه سکولاریزم؛ چ2، قم: نشر اسراء، 1381.
    7. ـــــ؛ ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1379.
    8. ـــــ؛ ولایت در قرآن؛ چ3، قم: مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1369.
    9. ـــــ؛ تفسیر تسنیم؛ قم: اسراء، 1386ـ1390.
    10. ـــــ؛ حق و تکلیف در اسلام، قم: اسرا، 1384.
    11. حویزی عروسی، عبدعلی؛ نور الثقلین فی تفسیر القرآن؛ قم: اسماعیلیان، 1415ق.
    12. خمینی، روح‌الله؛ صحیفه‌ امام؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378.
    13. ـــــ؛ کتاب البیع؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1407ق.
    14. ـــــ؛ ولایت فقیه؛ چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1373.
    15. رشیدرضا، محمد؛ المنار؛ بیروت: دار المعرفه، [بی‌تا].
    16. راغب، حسین بن محمد؛ معجم مفردات الفاظ القرآن؛ بیروت: دار الکاتب العربی، ۱۳۹۲ق.
    17. طباطبایی، محمدحسین، بررسی‌های اسلامی؛ چ2، قم: بوستان کتاب، 1389.
    18. ـــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
    19. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان؛ تهران: ناصرخسرو، 1372.
    20. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیا التراث العربی، [بی تا].
    21. عبدالرازق، علی؛ الاسلام و اصول الحکم؛ چ2، مصر: مطبعة مصر شرکة مساهمة مصریة، 1925م.
    22. قدردان قراملکی، محمدحسن؛ اصل علیت در فلسفه و کلام؛ چ1، قم: بوستان کتاب، 1387.
    23. کریمی، مرتضی؛ «آشنایی با مکتب دئیسم»، فصلنامه معرفت؛ ش74، 1382.
    24. لوین، اندرو؛ نظریه لیبرال دموکراسی؛ ترجمه و تحشیه انتقادی سعید زیبا کلام؛ چ1، تهران: انتشارات سمت، 1389.
    25. مصباح یزدی، محمدتقی؛ معارف قرآن؛ چ مکرر، قم: مؤسسه در راه حق، 1373.
    26. ـــــ؛ چکیده‌ای از اندیشه‌های بنیادین اسلامی؛ چ1، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1393.
    27. ـــــ؛ نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه؛ چ1، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1382.
    28. ـــــ؛ حقوق و سیاست در قرآن؛ چ1، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1378.
    29. ـــــ؛ نظریه سیاسی اسلام؛ چ4، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1390.
    30. ـــــ؛ پرسشها و پاسخها؛ چ4، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1379.
    31. مطهری، مرتضی؛ یادداشت‌ها؛ تهران: انتشارات صدرا، 1387.
    32. ـــــ؛ مجموعه آثار؛ چ2، تهران، انتشارات صدرا، 1372.
    33. ـــــ؛ مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی؛ تهران: صدرا، [بی‌تا].
    34. مکارم شیرازى، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چ10، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1371.