تحلیل و بررسی تأویل از دیدگاه ابن‏ تیمیه و علامه طباطبائی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری کلام اسلامی دانشگاه قم (نویسنده مسئول).

چکیده

تأویل یکی از مباحثی است که میان اندیشمندان مسلمان مورد بحث و نظر قرار گرفته است. ممکن است با بررسی دیدگاه‏های مرتبط با تأویل به نظر برسد دیدگاه ابن‏تیمیه و علامه طباطبایی در مورد تبیین تأویل یکسان است؛ اما با دقت در این دو دیدگاه تفاوت روشن می‌شود. در دیدگاه ابن‏تیمیه تأویل اخبار و انشاءهای قرآن از هم جدا هستند و تأویل اخبار را نفس واقعیت خارجی آنها و تأویل اوامر را تحقق مأموربه می‏داند؛ اما در دیدگاه علامه طباطبایی اولاً همه قرآن دارای تأویل است و مختص متشابهات نیست؛ ثانیاً تأویل را از سنخ حقایق می‏داند نه از سنخ معنا و مفهوم. بین دیدگاه ابن‏تیمیه و علامه تفاوت اساسی وجود دارد و آن اینکه ابن‏تیمیه مابازای خارجی آیات را تأویل می‏داند؛ اما سخن علامه طباطبایی دقیق‏تر از آن است؛ یعنی تأویل، حقیقت نفس‏الأمری است که فراتر از عالم ماده و واقع خارجی است. تفاوت دیگر در این است که ابن‏تیمیه علم به تأویل را مطلقا از همه انسان‏ها نفی می‏کند؛ اما علامه طباطبایی بر اساس آیات معتقد است برخی بندگان خداوند خاص علم به تأویل دارند و نفی مطلق ابن‏تیمیه را نمی‎پذیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation and Analysis of Ta''''vil from the Perspectives of Ibn-Teymiyyeh and Allameh Tabataba''''i

نویسندگان [English]

  • a a 1
  • m p 2
1 استاد گروه فلسفه دانشگاه قم
2 دانشجوی دکتری کلام اسلامی دانشگاه قم (نویسنده مسئول).
چکیده [English]

Ta''vil (allegorical interpretation) is one of the subjects discussed by Muslim scholars. One may study the ideas on ta''vil and think the views of Ibn Teymiyyeh and Allameh Tabataba''i are identical but an exact study of the two shows there are differences. According to Ibn Teymiyyeh''s view the ta''vil of Qur''an''s declarative [verses] is different from commanding [verses]; the ta''vil of declarative verses is their external reality and the ta''vil of the commands is the fulfillment of what is commanded.
But according to Allameh Tabataba''i, first, all of the Holy Qur''an has ta''vil and is not special to the motashabeh (ambiguous and metaphorical) verses and second, ta''vil is a kind of reality not a meaning or concept. There are fundamental differences between Ibn Teymiyyeh and Allameh Tabataba''i''s views; Ibn Teymiyyeh believes ta''vil is the external referent of verses but Allameh Tabataba''i has a more exact idea. [He believes] ta''vil is the nafs-ol-amr reality which is beyond the world of matter and the external actuality. Another difference is that Ibn Teymiyyeh absolutely denies the knowledge of ta''vil from all human beings but Allameh Tabataba''i says according to Qur''an''s verses, some special servants of God are aware of ta''vil and he does not accept this absolute denial.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Ta''vil
  • Interpretation
  • Ibn Teymiyyeh
  • Allameh Tabataba''i
  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‌تیمیه؛ درء التعارض العقل والنقل؛ تحقیق محمد رشاد سالم؛ چ2، مملکة العربیة السعودیة: نشر جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، 1411ق.
    2. ـــــ؛ مجموعه فتاوى؛ تحقیق مروان کجک؛ مصر دارالکلمة الطیبه، 1416ق/ 1995م.
    3. ـــــ؛ منهاج السنة النبویه شیخ الإسلام بن تیمیة المحقق؛ تحقیق محمد رشاد سالم؛ الطبعة لأولى، مؤسسة قرطبة، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، 1406ق.
    4. ابن‏تیمیه، احمد؛ ‌الرد علی المنطقیین؛ بیروت: دار المعرفة، [بی‌تا]الف.
    5. ـــــ؛ المستدرک علی مجموع فتاوی؛ 5 جلدی، گردآوری عبدالرحمن بن قاسم؛ مدینه، 1418ق.
    6. ابن‌تیمیة الحرانی؛ الإکلیل فی المتشابه و التأویل؛ تصحیح محمد الشیمی شحاته؛ الإسکندریة ـ مصر: دار الإیمان، [بی‌تا]ب.
    7. ابن‏قیم الجوزیه؛ الصواعق المرسله علی الجهمیه و المعطله؛ تحقیق علی بن محمد الدخیل الله؛ ریاض: دار العاصمه، 1418ق/ 1998م.
    8. ـــــ؛ جلاء الافهام فی فضل الصلاه علی محمد خیر الانام؛ تحقیق شعیب ارناؤوط- عبدالقادر ارناؤوط؛ کویت: دار العروبه، 1407ق/ 1987م.
    9. ابن‏منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، بیروت: دار الفکر، ج5، 1414ق.
    10. طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ چ3، تهران: مرتضوی، 1416ق.
    11. راغب اصفهانى؛ مفردات الالفاظ القرآن؛ تحقیق صفوان عدنان داوودى؛ بیروت: دارالقلم، 1412ق/ 1992م.
    12. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ چ2، قم: هجرت، 1410ق.
    13. طباطبایى، محمدحسین؛ قرآن در اسلام؛ چ3، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1388.
    14. ـــــ؛ المیزان؛ چ5، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1417ق.