نقش علم الهی در آفرینش جهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

یکی از صفات مؤثر در فاعلیت فاعل، صفت علم است که در این مقاله نقش آن از حیث امکان و چگونگی آن در فاعلیت خداوند مورد بررسی قرار می‎گیرد. در تبیین اصل تأثیر و چگونگی آن بین متکلمان و فیلسوفان دیدگاه­های مختلفی وجود دارد. در این مقاله بعد از بحث از اصل امکان نقش علم در فاعلیت، پنج دیدگاه (فاعلیت بالقصد، بالعنایه، بالرضا، بالعنایه و بالتجلی) و چگونگی آن مورد تحلیل قرار می‌گیرد. همچنین تعریف متکلمان از فاعل بالقصد بودن خدا به معنای وجود داعی زاید مورد تحلیل قرار گرفته، خاطر نشان خواهد شد که تعریف فوق با تأمل دقیق در آن قابل توجیه و دفاع است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of Divine knowledge in creating the world

نویسنده [English]

  • m gh
Professor at "Theology Department" of the Islamic Research Institute `for Culture and Thought (IICT).
چکیده [English]

One of the most effective attributes in the agency of agent is science that in this article, its role is examined in terms of the possibility and how of God's agency. There are different points of view in explaining the principle of influence and how it between theologians and philosophers. In this article, after discussing the principle of the possible of role of knowledge in agency, four views (intentional agency, agency by providence, agency by agreement, agency by manifestation) on how it is analyzed. The author also analyzes theologians' definition of the intentional agency of God as the means of the existence of added impulse and it will be noted that the above definition can be justified and defended with careful reflection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • God
  • Knowledge
  • Creation
  • Intentional Agency
  • Agency by Providence
  • Agency by Agreement
  • Agency by Manifestation

مراجع

  1. آشتیانی، میرزامهدی؛ تعلیقه علی شرح‌ المنظومه؛ تهران: انتشارات حکمت، 1367.
  2. آمدی، سیف‌الدین؛ ابکار الافکار فی اصول­الدین؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 2003م.
  3. ابن‌سینا؛ التعلیقات؛ بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامى، 1404ق.
  4. ـــــ؛ الاشارات و التنبیهات؛ قم: نشر البلاغه، 1375.
  5. ـــــ؛ المباحثات؛ قم: انتشارات بیدار، 1371.
  6. ـــــ؛ الهیات شفا؛ تهران: نشر ناصرخسرو، 1363.7.
  7. ـــــ؛ المبدأ و المعاد؛ تهران: دانشگاه تهران، 1363.
  8. ابن‌عربی، محی‏الدین؛ فصوص­الحکم؛ تعلیقات ابوالعلاء عفیفی؛ تهران: انتشارات الزهراء، 1370.
  9. ابن‌فنارى‏، محمد ­بن حمزه؛ مصباح­الأنس (شرح مفتاح الغیب)؛ تصحیح محمد خواجوى‏؛ تهران: انتشارات مولى، 1374.
  10. ابن‌ابی‌الحدید؛ شرح نهج‌البلاغه؛ تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم؛ [بی­جا]: دار احیاء ­الکتب ­العربیه، 1963ق.
  11. تفتازانی، سعدالدین؛ شرح المقاصد؛ قم: انتشارات شریف رضی، 1409ق.
  12. جامی، عبدالرحمن؛ الدره الفاخره؛ تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، 1358.
  13. جرجانی، سیدشریف؛ شرح المواقف؛ قم: انتشارات رضى، 1415ق.
  14. جعفرى، محمدتقى؛ جبر و اختیار؛ قم: انتشارات دارالتبلیغ، 1352.
  15. جوادی آملی، عبدالله؛ رحیق مختوم، قم: مرکز نشر اسراء، 1386الف.
  16. ـــــ؛ رحیق مختوم؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1386ب.
  17. ـــــ؛ سرچشمه اندیشه؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1382.
  18. حائری یزدی، مهدی؛ نظریه شناخت در فلسفه اسلامی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1379.
  19. حسن‏زاده آملى، حسن، الالهیات من کتاب الشفا؛ قم: بوستان کتاب، 1376.
  20. ـــــ؛ دروس اتحاد عاقل و معقول؛ تهران: انتشارات حکمت، 1404ق.
  21. ـــــ؛ هزار و یک کلمه؛ ج5، قم: بوستان کتاب، 1373.
  22. خفری، آقا جمال خوانسارى و محقق سبزوارى، الحاشیه على حاشیه الخفری على شرح التجرید؛ تصحیح رضا استادى‏؛ قم: نشر مؤتمر المحقق الخوانساری‏، 1378‏.
  23. رحیمیان، سعید؛ فیض و فاعلیت وجودی از فلوطین تا صدرالمتألهین؛ قم: بوستان کتاب، 1381.
  24. زمخشری، محمود بن عمر؛ الکشاف؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
  25. سبحانى، جعفر؛ جبر و اختیار؛ به قلم على ربانى گلپایگانى؛ قم: مؤسسه تحقیقاتى سیدالشهداء، 1368.
  26. سبزواری، ملاهادی؛ اسرار الحکم؛ تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1382.
  27. سید مرتضی؛ رسائل الشریف المرتضى‏؛ قم: دار القرآن الکریم‏، 1405ق.
  28. شیخ اشراق؛ مجموعه مصنفات؛ ج1 و 3، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372.
  29. صدرالمتألهین، محمد؛ اسرار‌الآیات؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفه، 1360.
  30. ـــــ؛ اسفار؛ بیروت: دار احیاء التراث ‌العربی، 1419ق.
  31. ـــــ؛ الحاشیه علی الهیات الشفا؛ قم: بیدار، [بی­تا].
  32. ـــــ؛ شرح اصول ‌الکافی؛ تصحیح محمد خواجوی؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1367.
  33. طباطبایى‏، سیدمحمدحسین؛ نهایه الحکمه؛ قم: انتشارات اسلامیه، 1364.
  34. طوسی، خواجه نصیرالدین؛ اجوبه المسائل النصیریه؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، 1383.
  35. ـــــ؛ تلخیص­المحصل؛ بیروت: دار الأضواء، 1985م.
  36. ـــــ؛ قواعدالعقائد؛ قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه، 1416ق.
  37. ـــــ؛ مصارع المصارع‏؛ قم: مکتبه آیه اللَّه المرعشى ­النجفى‏، 1405ق.
  38. علامه حلی، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت؛ قم: انتشارات شریف رضی، 1363.
  39. ـــــ؛ کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ تحقیق حسن حسن­زاده آملی، قم: نشر اسلامی، 1407ق.
  40. غزالی، محمد؛ الأربعین فى اصول‏الدین؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 1409ق.‏
  41. فارابی، ابونصر؛ فصوص الحکم؛ قم: انتشارات بیدار، 1405ق.
  42. فاضل مقداد؛ ارشاد الطالبین الی نهج ‌المسترشدین‏؛ قم: کتابخانه آیه اللَّه مرعشى النجفی، 1405ق.
  43. فخر رازی؛ المطالب العالیه؛ قم: انتشارات رضی، 1407ق.
  44. ـــــ؛ لوامع البینات؛ قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه، 1396ق.
  45. ـــــ؛ المباحث‌المشرقیه؛ قم: انتشارات بیدار، 1411ق.
  46. فرغانی، سعد‌الدین؛ مشارق‌الدراری؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1379.
  47. قاضی‌سعید قمی؛ شرح توحید صدوق؛ ج2، تصحیح و تعلیق نجفقلی حبیبی؛ تهران: وزارت ارشاد، 1416ق.
  48. قدردان قراملکی، محمدحسن؛ اسماء و صفات خدا؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393.
  49. قوشجی، علاءالدین؛ شرح التجرید؛ [بی­جا]، چاپ سنگی، [بی­تا].
  50. قیصری، داود؛ شرح فصوص الحکم؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
  51. لاهیجی، عبدالرزاق؛ شوارق الالهام؛ اصفهان: انتشارات مهدوی، چاپ سنگى، [بی‌تا].
  52. ـــــ؛ گوهر مراد؛ تهران: انتشارات وزارت ارشاد، 1372.
  53. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج23، تهران: مؤسسه صدرا، 1383.
  54. ـــــ؛ مجموعه آثار؛ ج8، تهران: مؤسسه صدرا، [بی­تا].
  55. میرداماد، محمدباقر؛ القبسات؛ تهران: دانشگاه تهران، 1374.
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
دوره 24، شماره 92
مرداد 1398
صفحه 5-33

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار