بررسی انتقادی یکسان‌انگاری «عرفان» با «نگاه هنری به الهیات و دین» (تأملی در دیدگاهی نو دربارۀ عرفان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

چکیده

در باب چیستی عرفان برخی معتقدند عرفان چیزی نیست جز نگاهی هنری به الهیات و دین. در این مقاله با روشی توصیفی، تحلیلی و انتقادی در پی پاسخ‎گفتن به این پرسش‎ایم که آیا این دیدگاه در نشان‏دادن ارکان و ویژگی­های اساسی عرفان موفق بوده ­است. ابتدا گزارشی فشرده از این دیدگاه ارائه شده است. بر اساس این تعریف از عرفان که تحت‌ تأثیر نظریات هنری مکتب فرمالیسم روسی است، عرفان از سنخ هنر است و تخیّل، رمز، عاطفه و چندمعنایی که مؤلفه‌های اصلی هنرند، از عناصر اساسی عرفان نیز به ­شمار می­آیند. همچنین هر تجربۀ دینی تجربه­ای عرفانی و هر تجربۀ عرفانی تجربه­ای هنری است. سپس دیدگاه عارفان مسلمان دربارۀ حقیقت عرفان و جنبه‌های مختلف آن ذکر گردیده که طبق آن عرفان شناختی است شهودی و حاصل تهذیب نفس و تصفیۀ باطن است. در پایان حاصل ملاحظات نگارنده بر «یکسان‎انگاری عرفان با نگاه هنری به الهیات و دین» بیان گردیده و نشان داده شده است که این دیدگاه افزون بر آنکه فاقد دلیل و شاهد کافی است، دچار به اشکال‌هایی اساسی نیز هست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critical Study of Equality of Mysticism with "Artistic View of Theology and Religion": Reflect on a New Perspective on Mysticism

نویسنده [English]

  • ali shirvani
Associate Professor at "Philosophy and Theology Department" of Research institute of Hawzeh and University.
چکیده [English]

On what mysticism, some believe that mysticism is nothing but an artistic view at theology and religion. In this article, by descriptive, analytical, and critical method, seeks to answer this question: Has this view succeeded in showing the essential features of mysticism? First, a brief report on this viewpoint is presented. According to the definition of mysticism that is influenced by the artistic theories of the school of Russian formalism, mysticism is an art form. Imagination, mystery, affection and the many meanings that are the main components of art are also essential elements of mysticism. Also, every religious experience is a mystical experience, and every mystical experience is an artistic experience. Then the view of the Muslim mystics about the truth of mysticism and its various aspects is discussed, according to which mysticism is an intuitive cognition, and it is also the result of inner refinement of soul and inner purification. At the end, the author's comments on "equality of mysticism with artistic view of theology and religion" are expressed, it turns out that this view is without sufficient reasoning and evidence, It also has major bug.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mysticism
  • Philosophy of Mysticism
  • Nature of Mysticism
  • Art
  • the Literature
  • Shafiee Kadkani

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. سیّد رضی، محمد بن حسین؛ نهج‌البلاغه؛ ترجمه علی شیروانی؛ قم: دارالعلم، 1391.
    2. بابایی، مهدی؛ «عناصر و مؤلفه‌های عرفان عملی»، فصلنامۀ معارف عقلی؛ ش8، زمستان 1386، ص39ـ55.
    3. پازوکی، ‌شهرام؛ نظری به عمل؛ تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1395.
    4. سبزواری، حاج ملاّهادی؛ شرح المنظومه؛ تعلیقات حسن حسن‌زاده آملی؛ قم: نشر ناب، 1374ـ1379.
    5. شفیعی کدکنی، محمدرضا؛ آن سوی حرف و صوت؛ چ3، تهران: سخن، 1388.
    6. ــــــ؛ دفتر روشنایی؛ چ6، تهران: سخن، 1391الف.
    7. ــــــ؛ رستاخیز کلمات؛ چ2، تهران: سخن، 1391ب.
    8. ــــــ؛ زبان شعر در نثر صوفیه؛ چ3، تهران: سخن، 1392.
    9. صدوق، محمد بن علی بن بابویه؛ التوحید؛ چ2، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1357.
    10. طبرسی، ابی‌منصور احمد بن علی؛ الاحتجاج؛ تعلیقه محمدباقر موسوی؛ مشهد: نشر المرتضی، 1403ق.
    11. قیصری، داود؛‌ رسائل قیصری؛ چ2، تعلیق و تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی؛ تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1387.
    12. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1363.
    13. مطهری، مرتضی؛ مجموعۀ آثار؛ تهران: انتشارات صدرا، 1374ـ1393.
    14. موحدیان عطار، علی؛ مفهوم عرفان؛ قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، 1388.
    15. مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی؛ مثنوی معنوی؛ تصحیح رینولد نیکلسون؛ چ10، تهران: امیرکبیر، 1366.
    16. یزدان‌پناه، سیّدیدالله؛ حکمت اشراق؛ تحقیق و نگارش مهدی علی‌پور؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389.
    17. ــــــ؛ «عرفان اسلامی و گستره آن»، مجموعه مقالات فلسفه عرفان؛ قم: مؤسسة آموزشی وپژوهشی امام خمینی، 1394.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار