بنیاد و فرایند انسان ـ‌ هستی‌شناختی توسعه نظر و عمل انسان ازمنظر حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

توسعه و پیشرفت در واقعیت انضمامی‌اش وابسته به توسعۀ نظر و عمل انسان است و توسعۀ نظر و عمل انسان بر بنیاد قوا، ساحات وجودی، حرکت، ادراک و فعلِ انسان پدید می‌آید؛ ازاین‌رو فرایند حرکت وجودی و جوهری انسان در ساحت فردی و اجتماعی، مقوِّم توسعه و پیشرفت جامعۀ انسانی است. از منظر رهیافت و مبانی انسان‌ـ‌ هستی‌شناختی حکمت متعالیه، انسان دارای مراتب وجودیِ عقلی، نفسانی و طبیعی است. این مراتب در هر دو بُعد حیات فردی و اجتماعی انسان، مقوم توسعۀ وجودی انسان و جامعه هستند. در این مقاله با توجه به مراتب قوای وجودیِ انسان و نحوۀ گسترش آنها در ابعاد فردی و اجتماعی، سه لایۀ طولی و متوالیِ توسعۀ عقلی‌ و نظری، توسعۀ اخلاقی و عملی و توسعۀ مدنی و نهادی شناسایی شدند. ویژگی مهم این دیدگاه در مقایسه با رهیافت‌ها و دیدگاه‌های مدرن و معاصر در تاریخ فلسفۀ غرب آن است که می‌تواند تبیینی یکپارچه، جامع، فرایندی و مترتب از مراتب واقعی، ارزشی، نهادی، فردی و اجتماعی حیات انسان ارائه دهد؛ به گونه‌ای که دچار چالش در تبیین پیوند میان واقعیت و ارزش و فرد و جامعه نشود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Human- Ontological Foundations of the Development of Human’s Viewpoint and Practice from the Perspective of Transcendent Wisdom

نویسنده [English]

  • hosein ramazani
Assistant professor at "Philosophy Department" of the Islamic Research institute for Culture and Thought (IICT).
چکیده [English]

Development and progress in its concrete reality depends on the development of human’s viewpoint and practice. The development of human’s thought and practice arises on the basis of human’s powers, existential areas, movement, understanding and action. Thus, the process of existential and substantial movement in the individual and social domain is the constitutive to the development and progress of human society. From the point of view of the human- ontological foundations and approach of transcendental wisdom, man has existential level of rational, soul, and natural. In both the individual and social dimension of human life, these levels are constitutive to the existential development of human and community. In this paper, considering the levels of the human’s existential powers and how they extend to the individual and social dimensions, three longitudinal and sequential layers of rational and theoretical development, ethical and practical development, and civil and institutional development were identified. An important feature of this view compared to modern and contemporary approaches and views in the history of Western philosophy that can provide an united, comprehensive, process description, resulting from realistic, value, institutional, individual, and social stages of human life, so that do not be challenged in explaining the link between reality and value and the individual and society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • Sublimity
  • Viewpoint
  • Practice
  • Human
  • Individual
  • Community
  1. ابن‌سینا؛ الإلهیات من کتاب الشفاء؛ تحقیق حسن حسن‌زاده آملی؛ چ2، قم: بوستان کتاب، 1385.
  2. ابن‎مسکویه، تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق؛ چ7، قم: زاهدی، 1384.
  3. جوادی آملی، عبدالله؛ معرفت‌شناسی در قرآن؛ تنظیم و ویرایش حمید پارسانیا؛ چ2، قم: مرکز نشر إسرا، 1379.
  4. ـــــ؛ تحریر رسالة الولایة (دوجلدی)؛ تحقیق و تدوین حمیدرضا ابراهیمی؛ چ1، قم: إسراء، 1393.
  5. جیمز، ویلیام؛ پراگماتیسم؛ ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان؛ چ2، تهران: علمی و فرهنگی، 1375.
  6. چالمرز، آلن اف؛ چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی؛ ترجمۀ سعید زیباکلام؛ چ7، تهران: سمت، 1385.
  7. چرچلند، پاول؛ ماده و آگاهی: درآمدی به فلسفۀ ذهن امروز؛ ترجمۀ امیر غلامی؛ چ3، تهران: مرکز، 1391.
  8. حائری یزدی، مهدی؛ کاوش‌های عقل عملی؛ چ2، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، 1384.
  9. دانش شهرکی، حبیب‌الله؛ عقل از نظر قرآن و حکمت متعالیه؛ چ1، قم: بوستان کتاب، 1387.
  10. داوری اردکانی، رضا؛ فارابی فیلسوف فرهنگ؛ چ4، تهران: سخن، 1389.
  11. سبزواری، ملاهادی؛ اسرارالحکم؛ مقدمه و حواشی ابوالحسن شعرانی و تصحیح سیدابراهیم میانجی؛ تهران: اسلامیه، [بی‌تا].
  12. عابدی شاهرودی، علی؛ نقد قوۀ شناخت؛ به‌کوشش محمدعلی اردستانی؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1394.
  13. صانع‌پور، مریم؛ تجرد خیال در حکمت متعالیه؛ چ1، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1388.
  14. صدرالمتألهین؛ الحکمة المتعالیة فی الأسفارالعقلیة الأربعة؛ چ1، قم: طلیعة النور، 1425ق.
  15. ـــــ؛ رسالۀ سه اصل؛ تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدحسین نصر؛ چ1، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381.
  16. ـــــ؛ المبدأ و المعاد (دوجلدی)؛ تصحیح و تحقیق محمد ذبیحی و جعفر شاه­نظری؛ چ1، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381.
  17. ـــــ؛ مبدأ و معاد؛ ترجمۀ احمد بن محمد الحسینی اردکانی و به کوشش عبدالله نورانی؛ چ2، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1381.
  18. صمدی آملی، داود؛ شرح رسالۀ رابطۀ علم و دین ابوالفضائل علامه حسن‌زاده آملی؛ چ1، قم: روح و ریحان، 1393.
  19. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ6، قم: مرکز نشر اسلامی جامعۀ مدرسین، 1421ق.
  20. ـــــ؛ روابط اجتماعی در اسلام؛ ترجمۀ محمدجواد حجتی کرمانی؛ چ3، قم: بوستان کتاب، 1391الف.
  21. ـــــ؛ انسان از آغاز تا انجام؛ ترجمه و تعلیقات صادق لاریجانی؛ چ4، قم: بوستان کتاب، 1391ب.
  22. ـــــ؛ طریق عرفان (ترجمه و شرح و متن رسالة الولایة)؛ ترجمه و شرح صادق حسن‌زاده؛ چ4، قم: آیت اشراق، 1390.
  23. طوسی، نصیرالدین؛ اخلاق ناصری؛ به کوشش سیاوش خوشدل؛ چ1، تهران: فراهانی، 1389.
  24. فارابی، ابونصر؛ السیاسة المدنیة؛ ترجمه و شرح حسن ملکشاهی؛ چ1، تهران: سروش، 1376.
  25. مارکس، کارل؛ هستی و آگاهی و چند نوشتۀ دیگر؛ گزینش و ترجمۀ امیرهوشنگ افتخاری راد و محمد قائدی؛ چ2، تهران: ناهید، 1394.
  26. مطهری، مرتضی؛ مجموعۀ آثار (اصول فلسفه و روش رئالیسم)؛ چ4، تهران: صدرا، 1375.
  27. مک‌اینتایر، السدیر؛ در پی فضیلت (تحقیقی در نظریۀ اخلاقی)؛ ترجمۀ حمید شهریاری و محمدعلی شمالی؛ چ1، تهران: سمت، 1390.
  28. وبر، ماکس؛ اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری؛ ترجمۀ عبدالمعبود انصاری؛ چ5، تهران: سمت، 1390.
  29. ویتگنشتاین، لودویگ؛ برگه­ها؛ ترجمۀ مالک حسینی؛ چ1، تهران: هرمس، 1384.
  30. ــــ؛ در باب یقین؛ ترجمۀ مالک حسینی؛ چ1، تهران: هرمس، 1387.
  31. هایدگر، مارتین؛ هستی و زمان؛ ترجمۀ سیاوش جمادی؛ چ1، تهران: ققنوس، 1386.
  32. هیرشمن، آلبرت؛ هواهای نفسانی و منافع (استدلال‌های سیاسی به طرفداری از سرمایه‌داری پیش از اوج‌گیری)؛ چ1، ترجمۀ محمد مالجو؛ تهران: شیرازه، 1379.
    1. Kant, Immanuel; Critique of the Pure Reason; Pual Guyer and Allen W. Wood (eds.); Pual Guyer and Allen W. Wood (trans.); New York: Cambridge University Press, 1998.
    2. Marx, Karl; the German Ideology; New York: Prometheus Books, 1973.
    3. Wittgenstein, Ludwig; Philosophical Investigations, Anscombe, G. E. M. (trans.); Second Edition, Oxford: Blackwell Publishers, 1999.