تحلیل نسبت دین و دینداری با شبکه‌های اجتماعی سایبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله در پی آن است نسبت پدیده شبکه‎ های اجتماعی سایبری با دین و دینداری را با روش عقلی و تحلیلی بررسی کند و کوشیده است برخی دیدگاه‌های تحلیلی در این موضوع را طرح و در آن مناقشه کند. بر اساس دیدگاه مختار، با توجه به تفاوت مفهومی دین، معرفت دینی و دینداری لازم است به نسبت‌سنجی و پایش تأثیر متقابل هر یک از این مفاهیم با پدیده نوین شبکه‌های اجتماعی سایبری پرداخته شود. با این نگاه می‌توان از تأثیر دین در معماری و مدیریت شبکه‌های اجتماعی سخن گفت و نیز می‌توان تأثیر این شبکه‌ها بر دینداری را نشان داد. در تحلیل نسبت شبکه‌های اجتماعی سایبری بر دینداری، تحلیل توافق یا تنافر ساختار، بافتار و بنیان‌های دین و شبکه‌های اجتماعی به مثابه دو سیستم و سازمان که مرتبط با انسان عمل می‌کنند، اهمیت دارد. بر اساس نتایج به‏ دست‌آمده به نظر می‌رسد سیستم و ساختار شبکه‌های اجتماعی برخاسته از مبادی غربی، تنافر ساختاری و شکلی با سبک سازمان دین دارد؛ به گونه‌ای که انس و درگیرشدن با آن، تأثیر معکوس و منفی بر دینداری جامعه دارد؛ همچنین انتظار می‌رود این شبکه‌ها با چنین ساختاری به تعدد قرائات و رواج قرائت­های غیر رسمی از دین بینجامد. از طرفی دین می‌تواند در طراحی شبکه ­های اجتماعی و نحوه فعالیت و زیست در آنها تأثیرگذار باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Relation between Cyber Social Network and Religion and Religiousness

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mohammad-Reza’i 1
  • Seyyed Rouhollah Mousavi 2
1 Professor of Farabi Campus of Tehran University, group of philosophy.
2 Ph.D student of philosophy and Kalam, Farabi Campus of Tehran University.
چکیده [English]

This article studies the relation between cyber social networks and religion and religiousness using a rational and analytic method. It tries to present and criticize some analytic views in this regard. Considering the conceptual difference between religion, religious knowledge and religiousness, it is necessary to compare their relation and study the interaction of each one of these concepts with the new phenomenon of cyber social networks according to my preferred view. We can speak of the effect of religion on the architecture and management of social networks and we can show the effect of these networks on being religious. Analyzing the effect of cyber social networks on religiousness, it is important to study the concordance or discordance of religion and social networks, as two systems and organs related to human being, in their structure, texture and foundations. It is concluded that the system and structure of social networks based on Western foundations, is not concordant with religion in terms of their structure and form, such that, if they get used to it, it has a negative and opposite effect on the society’s religiousness. We also expect to have various readings and the popularity of non-official readings of religion with the present structure of the network. On the other hand, religion can affect the design of social networks and our presence and method of activity in these networks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • Religiousness
  • Cyber Social Networks
  • Social Media
  1. آهنگری، الهه، و دیگران؛ «بررسی رابطه استفاده از شبکه‎های اجتماعی تلفن همراه و میزان پایبندی به اعتقادات دینی دانش آموزان 12 تا 18 سال شهر کاشمر»، فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان؛ مقاله 2، دوره 12، ش3 (پیاپی 47)، 1397، ص5 ـ 36.
  2. حسینی، سید‌تقی؛ فضای مجازی از دیدگاه آیات و روایات؛ چ1، اصفهان: انتشارات سیمای فلق، 1396.
  3. دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‏نامه دهخدا؛ ج29، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، 1341.
  4. رستمی، محمد، روزیتا جمیلی اسکویی، الهه نشاط و محمدرضا فرقانی؛ «بررسی تأثیر شبکه‎های اجتماعی بر فرهنگ و باورهای دینی (هویت) کاربران (مطالعه موردی کابران استان اصفهان)»، فصلنامه علوم اجتماعی؛ س11، ش37، 1396، ص45 ـ 72.
  5. رضایی‏تبار، رضا؛ «رویکرد مسجدمحوری در تأسیس شبکه‎های اجتماعی اسلامی»، تحقیقات کاربردی علوم انسانی؛ ش2، 1396، ص27 ـ 44.
  6. رهبر قاضی، محمود رضا، عباس حاتمی و امین عباسی؛ «رابطه شبکه‌های اجتماعی مجازی و دگرگونی هویت‌های جمعی (با تأکید بر هویت دینی، ملی و مدرن)»، مجله مجلس و راهبرد؛ دوره 25، ش95، 1397، ص33 ـ 58.
  7. شایگان، داریوش؛ افسون‎زدگی جدید، هویت چهل‎تکه و تفکر سیّار؛ چ10، تهران: نشر فرزان روز، 1396.
  8. شجاعی‎زاده، طاهره، ملیحه محمدی و حسینی‎نژاد؛ «تأثیر شبکه‎های اجتماعی بر هویت فرهنگی و باور دینی کاربران»، اولین کنفرانس ملی پژوهش‎های نوین ایران و جهان در روانشناسی و علوم تربیتی، حقوق و علوم اجتماعی؛ شیراز: دانشگاه علمی کاربردی شوشتر، 1398.
  9. شرف‎الدین، سیدحسین، سیدعبدالرسول علم‎الهدی و محمدجواد نوروزی اقبالی؛ «ارتباط عفیفانه در شبکه‎های اجتماعی سایبری»، فرهنگ ارتباطات؛ س15، ش59 ، 1393، ص7 ـ 36.
  10. عاملی، سعیدرضا؛ «دو جهانی‎شد‌ها و جامعه جهانی اضطراب»، مطالعات جامعه‎شناختی؛ ش21، 1382، ص143 ـ 174.
  11. ـــــ؛ فلسفه فضای مجازی؛ چ1، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1397.
  12. ـــــ؛ «قاعده‎های اخلاقی در فضای مجازی و دو وجهی نگری فضای مجازی»، ملاحظات اخلاقی، حقوقی و اجتماعی؛ زیر نظر یونس شکرخواه؛ چ1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1390.
  13. عاملی، سعیدرضا و مجتبی حاجی‎جعفری؛ «رویکرد دوفضایی به آسیب‎های مجازی و دین: نگرش‌ها و تجربه‌ها»، دوفصلنامه دین و ارتباطات؛ س12، ش41، 1391، ص95 ـ 128.
  14. عدلی‎پور، صمد و حمدی سلیمانی؛ «آسیب‌شناسی شبکه‌های اجتماعی مجازی موبایل‎محور در زمینه تربیت دینی، مطالعه موردی دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر تبریز»، مجله مطالعات جامعهشناسی؛ دوره 9، ش31، 1395، ص23 ـ 45.
  15. قاسمی، وحید، صمد عدلی‎پور و مسعود کیانپور؛ «تعامل در فضای مجازی شبکه‎های اجتماعی اینترنتی و تأثیر آن بر هویت دینی جوانان: مطالعه موردی فیسبوک و جوانان شهر اصفهان»، دو فصلنامه دین و ارتباطات؛ دروه 19، ش42، 1391، ص5 ـ 36.
  16. کاروانی، عبداللطیف و سینا امینی‎زاده، «مطالعه جامعه‏شناختی رابطه بین شبکه‌های اجتماعی مجازی و هویت دینی دانشجویان: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان»، فصلنامه مطالعات رسانه­ای؛ دوره 13، ش3، (پیاپی42)، پاییز 1397، ص21 ـ 34.
  17. کاوه قهفرخی، محمدجواد و سمیه تاجیک اسماعیلی؛ «بررسی رابطه بین استفاده جوانان از شبکه‎های اجتماعی و شرکت در مراسم مذهبی»، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی؛ س2، ش2، 1396، ص61 ـ 90.
  18. کلاکی، حسن و مرتضی نیازخانی؛ «مدل اندازه‎گیری دینداری جوانان»، مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات (نامه پژوهش فرهنگی سابق)؛ س11، ش12، 1389، ص89 ـ 123.
  19. کهوند، محمد؛ شبکه عنکبوتی، روش‎های جذب، نفوذ و تأثیرگذاری در فضای مجازی؛ چ1، قم: معاونت تبلیغ و امور فرهنگی حوزه‎های علمیه، مدیریت مطالعات و پژوهش‎های تبلیغی، 1395.
  20. مجتهدی، کریم؛ «تفکر فلسفی و فضای مجازی؛ فلسفه در مواجهه با فضای مجازی»، مجموعه مقالات منتخب بیست و یکمین همایش حکیم ملاصدرا؛ زیر نظر سیدمحمد خامنه‌ای؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا،
  21. مزینانی، کاظم؛ «بررسی رابطه استفاده از شبکه‎های اجتماعی و هویت دینی کاربران»، ره‌آورد نور؛ ش46، 1393، ص22 ـ 36.
  22. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ ج1، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت فرهنگی، 1364.
  23. مطهری، شهید مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج1 (عدل الهی، انسان و سرنوشت، علل گرایش به مادیگری)؛ تهران: صدرا، 1390.
  24. نژاداصغری، زکیه؛ «بررسی تأثیر شبکه‎های اجتماعی (تلگرام) بر تغییر هویت دینی کاربران»، همایش ملی زنان، خانواده و شبکه‎های اجتماعی مجازی؛ تهران: انجمن ایرانی مطالعات زنان،
  25. Alhajj, Reda & Jon Rokne; Encyclopedia of Social Network Analysis and Mining; New York: Springer, 2014.
  26. Bennett, Jana Marguerite; Aquinas on the Web: Doing Theology in an Internet Age; A&C Blackو 2012.
  27. Dimitrov, Konstantin; Cyber Defence in Industry 4.0 Systems and Related Logistics and IT Infrastructures; Volume 51 of NATO Science for Peace and Security Series ـ D: Information and Communication Security, IOS Press, 2018.
  28. Eliade, Mircea ; The Quest; History and meaning in religion; the University of Chicago Press,1969.
  29. Lanier, Jaron; Ten argument for deleting your social media accounts right now, Published by Henry Holt and Co, 2018.
  30. Le Duc, A.; “Cyber/Digital Theology: Rethinking about Our Relationship with God and Neighbor in the Digital Environment”, Religion and Social Communicatin; vol.13, No.2,
  31. Kaplan, A. M., & Haenlein, M; Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media Business Horizons, 53(1), 2010, pp.59–68.
  32. R. Paul, Jim Rev; Social networking & cyberspirituality: towards a theology of networks; Christian World Imprints, 2017.
  33. Ottis, R., & P. Lorents; Cyberspace: Definition and Implications; Proceedings of the 5th International Conference on Information Warfare and Security, ICIW 2010. Dayton, US, 8 ـ 9 April. 2010, pp.267 ـ
  34. Sweet, Leonard; Viral: How Social Networking Is Poised to Ignite Revival; Crown publishing group, 2012.
  35. javadi.esra.ir
  36. pewresearch.org