بررسی تطبیقیِ کاربست «منابع معرفتی غیرهمگانی» نزد صدرالمتألهین و علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حکمت و فلسفه دانشگاه تربیت مدرس دانشگاه تربیت مدرس

2 استادیار گروه فلسفه، حکمت و منطق دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

چگونگی و روش به‎کارگیری منابع معرفتی به تناسب علوم مختلف، نقش مهمی در اعتبار و گسترۀ آن دانش دارد. صدرالمتألهین و علامه طباطبایی علی رغم استفاده از مقدمات بدیهی و روش برهانی برای اثبات گزاره‌های فلسفی، از دیگر منابع معرفتی نیز بهره می‌برند؛ اما در نحوۀ استفاده از این منابع یکسان نیستند. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی در صدد مقایسۀ روش به‎کارگیری «منابع معرفتی غیر همگانی» نزد ملاصدرا و علامه طباطبایی است و به این پرسش پاسخ می‌دهد که دو فیلسوف در نحوۀ به‎کارگیری منابع مذکور چه اشتراکات و افتراقاتی با یکدیگر دارند؟ رهیافت حاصل از پژوهش نشان می‌دهد دو اندیشمند در بهره‌گیری از منابع معرفتی غیر همگانی جهت مسئله‏سازی، روشن‌سازی مسئله و کشف حد‌ وسط برهان، با یکدیگر اشتراک دارند؛ اما از این منابع در جایگاه مقدمات برهان و تأیید استدلال به نحو یکسان استفاده نمی‌کنند. ملاصدرا در هر دو مقام، از منابع و ابزارهای وحیانی و شهودی بهره می‌برد؛ اما علامه طباطبایی نه‎تنها در مقدمات بلکه جهت تأیید براهین فلسفی نیز از این منابع استفاده نمی‌کند. به ‌این‌ وسیله علاوه بر پرهیز از تفسیر به رأیِ وحی، نظامی ریاضی‌وار با قابلیت دستیابی به یقین منطقی ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.A comparative Study of The Use of Non-public Epistemological Sources by Mulla Sadra and Allameh Tabatabaee

نویسندگان [English]

  • reza akbarian 1
  • ali Fallah-Rafie 2
  • Razia Sadat Amiri 3
1 Professor at “the Islamic Philosophy and Theology Department” of Tarbiat Modares University.
2 Assistant Professor at “the Philosophy and Logic Department” of Tarbiat Modares University.
3 PhD Student of Islamic Philosophy and Theology of Tarbiat Modares University.
چکیده [English]

Method and style of using epistemological resources in each sciences has an important role in the validity and territory of that knowledge. Sadr al-Muta'allehin and Allameh Tabatabaee, despite using axiomatic premise and argumentative method to prove philosophical propositions, also use other epistemological sources, but they are not the same in the way of using them. The present study uses a descriptive-analytical method to compare the method of Mulla Sadra and Allameh Tabatabaee in using "non-public epistemological sources" and answers the question that what commonalities and differences do the two philosophers have in the way of using the mentioned sources? The research approach shows that Mulla Sadra and Allameh Tabatabaee share in using non-public sources of knowledge to problem making, clarify the problem, and discover the middle term of the argument, But they are not the same in using these sources as the premises of the argument and argument confirmation. Mulla Sadra uses revelatory and intuitive sources and tools in these two positions, while Allameh Tabatabaee does not use these sources not only in the preliminaries but also in the confirmation of philosophical arguments. In this way, in addition to avoiding interpretation by the verdict of revelation, he offers a mathematical system capable of achieving logical certainty.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Method
  • Intuition
  • Intellect
  • Revelation
  • Philosophy
  1. ابن‌سینا؛ الشفا (المنطق)؛ قم: کتابخانه آیت‏الله مرعشی نجفی، 1404ق.
  2. جوادی آملی، عبدالله؛ رحیق مختوم؛ ج4، قم: اسراء، 1382.
  3. ـــــ؛ معرفت‏شناسی در قرآن؛ تحقیق حمید پارسانیا؛ قم: اسراء، 1384.
  4. حسین‏زاده، محمد؛ «علم حضوری (ویژگی‏ها، اقسام و گستره)»، معرفت فلسفی؛ شماره 14. 1385.
  5. حلی (علامه)، حسن بن‌ یوسف؛ الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید؛ قم: بیدار، 1371.
  6. شمس، مرادعلی؛ سیرى در سیره علمى و عملى علامه طباطبایى از نگاه فرزانگان؛ قم: اسوه، 1387.
  7. صدر، محمدباقر؛ الاسس المنطقیه للاستقراء؛ بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1402ق.
  8. صدرالمتألهین؛ اسرار الآیات؛ تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه، 1360.
  9. ـــــ؛ الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة؛ بیروت: دار احیا التراث العربی، 1981م.
  10. ـــــ؛ الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة؛ ج1، بیروت: مؤسسة تاریخ العربی، 1417ق.
  11. ـــــ؛ المبدأ و المعاد؛ قم: انجمن حکمت و فلسفه، 1354.
  12. ـــــ؛ مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتالهین، تهران: حکمت، 1420ق.
  13. طباطبایی، محمدحسین؛ رسالة الولایه؛ قم: بوستان کتاب، 1360.
  14. ـــــ؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1364.
  15. ـــــ؛ برهان؛ قم: بوستان کتاب، 1387، الف.
  16. ـــــ؛ ترجمه تفسیر المیزان؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
  17. ـــــ؛ شیعه؛ قم: بوستان کتاب، 1387، ب.
  18. ـــــ؛ شیعه؛ شاهجویی؛ [بی‎جا]: [بی‌نا]، 1424ق.
  19. ـــــ؛ شیعه در اسلام؛ قم: بوستان کتاب، 1388.
  20. ـــــ؛ مجموعه رسائل؛ قم: بوستان کتاب، 1387، ج.
  21. ـــــ؛ نهایة الحکمه؛ قم: مؤسسة النشر الإسلامی‏، 1416ق.
  22. طوسی، نصیرالدین محمد؛ تجرید المنطق؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1408ق.
  23. ـــــ؛ تعدیل المعیار فی نقد تنزیل الأفکار؛ تصحیح مهدی محقق و دیگران؛ تهران: دانشگاه تهران، 1370.
  24. ـــــ؛ اساس الاقتباس؛ تصحیح محمدتقی مدرس رضوی؛ تهران: دانشگاه تهران، 1367.
  25. عبودیت، عبدالرسول؛ «آیا فلسفه اسلامی داریم»، معرفت فلسفی؛ ش1، 1382.
  26. فارابی، ابونصر؛ فصوص الحکم؛ تحقیق شیخ محمدحسن آل یاسین؛ قم: بیدار، 1405ق.
  27. فیاضی غلامرضا؛ درآمدی بر معرفت‏شناسی؛ قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1386.
  28. قراملکی، احدفرامرز؛ روش‏شناسی فلسفه ملاصدرا؛ تهران: مؤسسه بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1388.
  29. قیصری رومی، محمدداوود؛ شرح فصوص الحکم؛ تصحیح جلال‏الدین آَشتیانی؛ تهران: نشر علمی فرهنگی، 1375.
  30. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ قم: دار الحدیث، 1429ق.
  31. مصباح یزدی، محمدتقی؛ شرح برهان شفا؛ قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1384.
  32. مصباح یزدی؛ مشرب فلسفی علامه؛ تبریز: علامه، 1380.
  33. یزدان‌پناه، یدالله؛ تأملاتی در فلسفۀ فلسفه اسلامی؛ قم: کتاب فردا، 1397.