مسئله‌شناسی کثرت روش‌شناختی در علم اجتماعی اسلامی (تأکید بر ابعاد چیستی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری جامعه شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانشیار گروه انسان‌شناسی، دانشگاه تهران

چکیده

کثرت­گرایی روشی در ادبیات اندیشمندان مسلمان که متفاوت اراده ‌شده، موجب ابهاماتی گردیده است. در مطالعات اجتماعی با رویکردهای اسلامی، به ندرت می‌توان ترکیب روش­ها را در معنای شایع اخیر دانش اجتماعی (ترکیب روش­های کمی و کیفی) مشاهده‌کرد و غالب ایده‌ها در این باب، ناظر به حیثیت مطلوبیت کثرت‌گرایی است تا بحث از امکان. بسیاری از آنان تکثر روشی را امری مطلوب و گاهی ضروری تلقی‌کرده، تعارضات معرفتی عمده‌ای با مبانی اساسی معرفت‌‌شناسی و دیگر مبانی اسلامی در این باره نمی‌بینند. این مقاله با روش اکتشافی، تعارضات محتمل پاسخ‌نیافته بسیاری را در این باره آشکار می‌سازد؛ گرچه الزاما بر نفی امکان کثرت‌گرایی و مطلوبیت آن نیز دلالت و تاکید ندارد. این مطالعه پیش‌نیازی برای پژوهش پردامنه کثرت‌گرایی روش‌شناختی علم اجتماعی اسلامی است و زوایه اصلی‌اش کثرت‌گرایی روشی در سطوح متدولوژیک است. مساله اصلی این تحقیق ابعاد چیستی کثرت‌گرایی روشی به منظور دستیابی به تلقی‌های حتی‌الامکان همسو در این باره است؛ یعنی آنچه برای بررسی دو فاز کلان مساله امکان و مبانی ضروری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Knowing of issues of Methodology of Islamic Social Science (with an emphasis on the aspects of essence)

نویسندگان [English]

  • sayyed reza kolouri 1
  • e f 2
1 دانش آموخته دکتری جامعه شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
2 Associate professor of Tehran University, group of anthropology
چکیده [English]

Pluralism is considered one of the main approaches which has different senses among Moslem scholars. Therefore this concept caused ambiguities. In Islamic social studies you can seldom find the mixture اof the methods (quality and quantity methods).The majority of the ideas in this respect refer to the consequence of pluralism but not to discussion of its possibility. The majority of them considered the methodological pluralism as an idealistic affair and sometimes considered it as an essential approach. They see no any important epistemological conflict between it and other Islamic principles.
This article using discovery method   is going to appears any possible conflicts, while this research doesn’t accentuate non_ possibility of pluralism and its pragmatic effects.    
This study belongs to precondition elements which are useful in such Islamic studies, therefore concentrates on methodological method is going to explaining it. Finally the problematic of this study: explaining the dimension of methodological methods which are useful in two main trends.
 1- The possibility of pluralism.  2- the bases of pluralism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Methodic pluralism
  • Islamic social science
  • Method
  • paradigm
  • Basis
  • Epistemology
  1. ایمان، محمدتقی؛ فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی؛ قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391.
  2. آشتیانی، منوچهر؛ ماکس وبر و جامعه­شناسی شناخت؛ تهران: نشر قطره، 1383.
  3. بستان، حسین؛ «امکان علم دینی تجربی»، فصلنامه تخصصی علوم انسانی اسلامی؛ ش13، 1394، ص67-69.
  4. ـــــ؛ گامی به سوی علم دینی؛ ج2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
  5. پارسانیا، حمید؛ جهانهای اجتماعی؛ قم: نشر کتاب فردا، 1391.
  6. پوریانی، محمدحسین؛ «علوم انسانی و پارادایم های مسلط»، فصلنامه تخصصی علوم انسانی؛ س3، ش13، مؤسسه همشهری، تهران، بهار 1394.
  7. حسنی، محمدحسین؛ «درآمدی به روش‌شناسی تلفیق در پژوهشهای میان‌رشته‌ای علوم اجتماعی»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی؛ ش4، پاییز 1389، ص137-153.
  8. خسروپناه، عبدالحسین؛ روش­شناسی علوم اجتماعی؛ چ1، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1394.
  9. خسروپناه، عبدالحسین و جمعی از پژوهشگران؛ در جستجوی علوم انسانی اسلامی؛ چ1، قم: دفتر نشر معارف، 1393.
  10. ج.گرب، ادوارد؛ نابرابری اجتماعی؛ ترجمه محمد سیاهپوش و احمدرضا غروی‌زاده؛ تهران: نشر معاصر، 1373.
  11. شجاعی‌زند، علیرضا؛ «اندیشه اجتماعی، دانش جامعه‌شناختی»، زبان و ادبیات فارسی؛ ش44، بهار 1383.
  12. صمدی، هادی؛ ساختار نظریه­های علمی در علوم طبیعی و علوم اجتماعی؛ قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389.
  13. علی­پور، مهدی و سیدحمیدرضا حسنی؛ پارادایم اجتهادی دانش دینی؛ چ2، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
  14. حسامی، فاضل؛ «تبیین و تحلیل علم دینی از دیدگاه شهید صدر»، جاویدان خرد؛ مؤسسه پژوهشی حکمت ایران؛ س8، ش4، پاییز و زمستان 1390.
  15. فنایی اشکوری، محمد؛ «معرفت شناسی قرآنی تکثرگراست»، فصلنامه پژوهشهای فرهنگی و اجتماعی؛ ویژه نامه، جلد اول، بهار، 1391.
  16. فرامرز قراملکی، احد؛ روش­شناسی مطالعات دینی؛ چ8، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چ8، تیر1392.
  17. کافی، مجید؛ دین و علوم اجتماعی (مجموعه مقالات)؛ قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1383.
  18. محمدپور، احمد؛ روش در روش (درباره ساخت معرفت در علوم انسانی)؛ چ2، تهران: انتشارات جامعه­شناسان، 1389الف.
  19. ـــــ؛ فراروش (بنیان‏های فلسفی و عملی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری)؛ چ1، تهران: انتشارات جامعه‏شناسان، 1389ب.
  20. مصباح یزدی؛ محمدتقی؛ جامعه و تاریخ؛ [بی‏جا]، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1372.
  21. مهرمحمدی، محمود؛ «کثرت روش­شناسی پژوهش: افول پوزیتیویسم یا مرگ حقیقت؟»، پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت؛ دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، ش2 (1)، 1391.
    1. archive/0011/ayandehpajoohi.com.