جایگاه توان اندیشه‌ورزی و برابری ذاتی انسان‌ها در عدالت اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری کلام امامیه دانشگاه تهران. مدرس گروه معارف اسلامی واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

2 دانشیار گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

3 استاد فلسفه دانشگاه تهران

چکیده

خوانشی که در مکاتب مختلف از انسان وجود دارد، بر عرصه‌های گوناگون عدالت اجتماعی از جمله مفهوم، اصول، مسائل و قواعد تأثیر مستقیم دارند. محور این نوشتار بررسی جایگاه توان اندیشه­ورزی و برابری ذاتی انسان­ها همسو با غایت فرجامین آفرینش از ابعاد انسان‌شناختی در عرصه عدالت اجتماعی است. رهاورد این بررسی که به روش توصیفی- تحلیلی است، این است که توان اندیشه­ورزی و برنامه­ریزی و برابری ذاتی انسان‌ها در خلقت آغازین به عنوان مبانی انسان‌شناختی در گستره عدالت اجتماعی اسباب جهت‌گیری‌ای خاص در این حوزه ایجاد می‌کنند. عدالت اجتماعی دارای حوزه‌های مختلف مربوط به عقل نظری و عقل عملی است. مباحث ناظر به عدالت اجتماعی در عقل عملی می‌بایست با هدف آفرینش در عقل نظری سازواری داشته باشند و الزامات مربوط به آن در عقل عملی و ابزاری نیز می‌بایست با غایات عقل نظری همسو باشند. انسان عاقل بر اساس کارکردهای نظری، عملی و ابزاری می­تواند برای حرکت در جهت کمال و رسیدن به جامعه عدل‌محور برنامه­ریزی کند. از الزامات عقل عملی همسو با غایت عقل نظری، برابری ذاتی انسان‌ها در آفرینش است. این مبنا در عقل عملی ما را ملزم می‌کند در استحقاق‌های برابر، تساوی را رعایت کنیم. حاصل این مبنا در عرصه عدالت اجتماعی، اعطای حقوق اولیه بدون تبعیض در شرایط برخورداری مساوی به همگان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place of Thinking Potentiality and the Inherent Equality of Human on Social Justice

نویسندگان [English]

  • abouzar norouzi 1
  • seyed Kazem Seyed Bagheri 2
  • reza berenjkar 3
1 Ph.D of Imamites Theology of Tehran University.
2 Associate Professor at "Politic Department" of the Islamic Research Institute `for Culture and Thought (IICT)
3 Professor at "Philosophy Department" of Tehran University
چکیده [English]

A reading that exists in different schools of man have a direct impact on various areas of social justice, including concepts, principles, issues and rules. The focus of this article is to examine the place of thinking potentiality and the inherent equality of human favorable the end results of the creation from anthropological dimensions in the field of social justice. The outcome of this study with descriptive-analytical method is: the potentiality of thinking, planning and inherent equality of human in early creation as anthropological principles in the field of social justice, provide cases of a particular orientation in this field. Social justice has various domains of theoretical and practical reason. Discussions of social justice in practical reason should be adapted to goals of creation on theoretical reason and its implications in practical reason and instrumental as well must be in line with the goals of theoretical reason. A wise man can plan to move toward perfection and reach a just society, based on theoretical, practical and instrumental functions. One of the requirements of practical reason, along with the goal of theoretical reason, is the inherent equality of human beings in creation. This principle in practical reason obliges us to observe equality in equal qualifications. The result of this principle, in the field of social justice, giving basic and non-discrimination rights in the field of equal treatment is open to all.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Divine Approach
  • Thinking
  • Planning
  • Inherent Equality of Human beings
  • Social Justice
  • Islam
  1. * قرآن کریم؛ ترجمه عزت اله فولادوند.

    ** نهج‌البلاغه؛ ترجمه محمد دشتی.

    *** رساله الحقوق للامام علی بن زین‌العابدین؛ چ1، قم: موسسه انتشارات اسماعیلیان، 1406ق.

    1. ابن‌شعبه حرانی؛ تحف العقول عن آل‌الرسول؛ چ2، قم: موسسه النشر اسلامی، 1363.
    2. برنجکار، رضا و سیدکاظم سیدباقری و ابوذر نوروزی؛ «بررسی جایگاه اختیار و عدالت اخلاقی در گستره‌ عدالت اجتماعی اسلامی»، فصلنامه اخلاق زیستی؛ ش24، 1396.
    3. برنجکار، رضا و علینقی خدایاری؛ انسان‌شناسی اسلامی؛ چ1، قم: دفتر نشر معارف، 1390.
    4. برنجکار، رضا؛ روش‌شناسی علم کلام؛ چ1، قم: مؤسسه علمی- فرهنگی دارالحدیث، 1391.
    5. بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ 18/12/1377.
    6. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت در تاریخ 8/6/84.
    7. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت در تاریخ 20/8/85.
    8. تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد؛ غررالحکم و دررالکلم؛ الطبعه الاولی، دارالکتاب الإسلامی‏، 1410ق ‏.
    9. توسلی، حسین؛ «معناشناسی عدالت در ساحت اجتماعی»، آیین حکمت؛ ش22، زمستان 1393.
    10. جوادی آملی، عبدالله؛ حکمت عملی و نظری در نهج‌البلاغه؛ چ1، قم: اسراء، 1379.
    11. سبحانی، محمدتقی؛ «ظرفیت‌های دانش کلام در مطالعات تمدنی»، نقد و نظر؛ ش57، 1393.
    12. سیدباقری، سیدکاظم؛ عدالت سیاسی؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393.
    13. ـــــ؛ عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1397.
    14. شرکت توسلی، حسین؛ مبانی نظری عدالت اجتماعی؛ چ1، تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی، 1375.
    15. شیخ صدوق؛ من لا یحضره الفقیه؛ ج3، الطبعة الثالثة، قم: طبعة انتشارات إسلامی التابعة لجماعة المدرسین، 1413ق.
    16. شیخ طوسی، محمد؛ الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد؛ چ1، قم: خیام، 1404ق.
    17. صادقی، هادی؛ «الگوی عدالت اجتماعی اسلام»، مجموعه مقالات دومین همایش ملی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ ج4، چ1، تهران و قم: آفتاب توسعه، 1394.
    18. صدرالدین الشیرازی، محمد ابراهیم؛ تفسیر القرآن الکریم؛ ج7، الطبعة ‌الثانیة، قم: انتشارات بیدار، 1415ق.
    19. طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج1، 3، 12، 16 و 18-19، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
    20. الکراجکی، ابی‌الفتح؛ کنزالفوائد؛ ج1، الطبعه الثانیه، قم: مکتبه المصفوی، 1410ق.
    21. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ ج1، 5 و 12، تصحیح علی‌اکبر غفاری؛ الطبعة الخامسه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1363.
    22. لشکری، علیرضا؛ مبانی عدالت اجتماعی در اسلام؛ چ1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
    23. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن؛ ج8، چ1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1375.
    24. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج2، چ3، تهران: صدرا، 1372.
    25. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ ج9 و 24، چ1، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1353.
    26. ملکیان، مصطفی؛ راهی به رهایی؛ چ2، تهران: موسسه نگاه معاصر، 1381.
    27. موحد، محمدعلی؛ در هوای حق و عدالت: از حقوق طبیعی تا حقوق بشر؛ چ1، تهران: نشر کارنامه، 1381.
    28. میر معزی، سیدحسین؛ نظام اقتصادی اسلام (مبانی فلسفی)؛ چ1، تهران: کانون اندیشه جوان، 1378.
    29. واعظی، احمد؛ «جانب هنجاری تلقی آزادی در اسلام»، چهارمین نشست اندیشه‌های راهبردی (با موضوع آزادی، نشر الگوی پیشرفت)؛ تهران، 1391.
    30. www.leader.ir