غرض؛ عامل انسجام سوره‌های قرآن (نقدی بر نظریه وحدت موضوعی سوره‌ها‌)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‎آموخته دکتری دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

مقاله حاضر با گرته‌برداری از دانش‌های مرتبط، در پی تبیین شواهدی است تا نقش یگانه غرض را در انسجام‌بخشی سوره‌ها تأیید نماید؛ بدین صورت که عامل تکوین متن از لحاظ نظریه‌های ادبی معاصر، وجود غرض است. از نظر علم نحو نیز تکوین کلام وابسته به فایده و هدف می‌باشد. همچنین تکوین سیاق مشروط به وجود غرضی کلان در پس متن است و در علم بلاغت هم تصریح شده است که اتصاف کلام به بلاغت مشروط به وجود غرض ثانوی (غیر از معنای ظاهری الفاظ) است. به علاوه در مباحث روش تحقیق ثابت شده است که انسجام متون تحقیقی، در صورت تعیین مسئله و هدف، محقق شده و متون موضوع محور سودمند نخواهند بود. در فلسفه علوم نیز گفته می‌شود عامل وحدت و تمایز علوم از یکدیگر، دست‌کم در علوم ارتباطی، غرض آن علم است. در این مقاله همچنین اشاره می‏شود که موضوع سوره، توانایی انسجام‌بخشی به سوره را ندارد؛ چراکه در روش تحقیق گفته می‏شود متون موضوع‌محور ازهم‌گسیخته و غیرمنسجم‌اند. در فلسفه علوم نیز ثابت شده است که نمی‌توان به وسیله موضوع، علوم را از یکدیگر متمایز نمود. به علاوه در مقام عمل نیز مشخص شده است ارائه موضوعی که جامع تمامی مسائل سوره و مانع از مسائل دیگر سوره‌ها باشد، ناممکن است و درنهایت محققان نیز تعریفی از وحدت موضوعی ارائه داده‌اند که عملاً بازگشت به وحدت غرضی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Infallibility of the Prophets and their Hierarchy from the Interpretative Point of View of Ayatollah al-Ma'rifat

نویسنده [English]

  • hamed marefat
Ph.D of Quran and Hadith Sciences University
چکیده [English]

The infallibility of the prophets is one of the theological foundations of the Muslim but there is some controversy about its time and scope. Perhaps the most important reason for the disagreement comes from verses that seem to contradict the prophets' infallibility. This article has explained the view of Ayatollah Ma'rifat in this regard, with the descriptive-analytical method. From this perspective, infallibility is a divine gift but the spiritual influence of the prophet on strengthening and uplifting it causes its strength and weakness.
In explaining Ayatollah Ma'rifat, Interpretation of verses that apparently contradicts the infallibility of the Holy Prophet indicates their innovation, who believes in a principled attitude and relies on the knowledge of Quranic sciences, however, the verse has been revealed to the Holy Prophet but the purpose of God is not the Prophet, and the judgment of verse is applicable to other Muslims.
 While some commentators according to the appearance of the verse, have limited the scope of infallibility in them, and another group has justified the appearance of the verses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Infallibility
  • the degree of infallibility of the prophets
  • the special term of the general cause
  • Ayatollah al-Ma'rifat
  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‌جنی، عثمان؛ الخصائص؛ چ3، تهران: دار الکتب العلمیه، [بی‌تا].
    2. ابن‌عقیل، عبدالله الهمدانی؛ شرح ابن‎عقیل علی الالفیه؛ قم: فقاهت، 1434ق.
    3. ابن‌فارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغه؛ تصحیح عبدالسلام هارون؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    4. ابن‌مالک اندلسی، محمد بن عبدالله؛ شرح الکافیه الشافیه؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، [بی‌تا].
    5. ابن‌منظور، محمد بن منظور؛ لسان العرب؛ بیروت: دار صادر، 1414ق.
    6. ابن‌هشام، عبدالله بن یوسف؛ مغنی اللبیب؛ قم: کتابخانه مرعشی نجفی، [بی‎تا].
    7. الابیض، اشواق حسن علی؛ الوحدة الموضوعیة فی القرآن الکریم؛ قاهره: دار الآفاق العربیه، 1433ق.
    8. امام خمینی، روح‌الله؛ تهذیب الاصول؛ تقریر جعفر سبحانی؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1423ق.
    9. امیری خراسانی، احمد و حلیمه علی‎نژاد؛ «بررسی عناصر انسجام متن در نفقه المصدور بر اساس نظریه هالیدی و حسن»، مجله متن‌پژوهی ادبی؛ س19، ش63، 1394.
    10. باحویرث، تهانی بنت سالم؛ اثر دلالة السیاق فی توجیه معنی المتشابه؛ مکه: جامعه ام القری، 1428ق.
    11. باطنی، محمدرضا؛ مبانی زبان‌شناسی نوین؛ چ3، تهران: انتشارات آگاه، 1370.
    12. البرزی، پرویز؛ مبانی زبان‌شناسی متن؛ تهران: امیرکبیر، 1386.
    13. بروجردی، حسین؛ نهایة الاصول؛ تقریر حسین‌علی منتظری؛ تهران: انتشارات تفکر، 1415ق.
    14. بستانی، قاسم و نصره باجی؛ «سیاق قرآنی: مفهوم و کارکرد آن در فهم حدیث»، مجله علوم حدیث؛ ش74، 1393.
    15. بهائی، شیخ محمد؛ الفوائد الصمدیه؛ چ16، قم: انتشارات نهاوندی، 1391.
    16. بهجت‌پور، عبدالکریم؛ شناختنامه تنزیلی سوره‎های قرآن کریم؛ قم: مؤسسه تمهید، 1394.
    17. ـــــ؛ مهارت‌های بیان تفسیر سوره‎های قرآن کریم؛ قم: مؤسسه تمهید، 1393.
    18. بیدهندی، محمد؛ «ملاک تمایز علوم برهانی از دیدگاه غیربرهانی؛ مجله معرفت، ش12، 1372.
    19. پاکتچی، احمد؛ روش تحقیق با تکیه بر حوزه علوم قرآن و حدیث؛ تهران: انجمن علمی دانشجویی الهیات دانشگاه امام صادق†، 1390.
    20. پور شافعی، هادی؛ پژوهش و نگارش علمی؛ تهران: انتشارات آوای نور، 1393.
    21. تفتازانی، مسعود بن عمر؛ کتاب المطول؛ چ4، قم: انتشارات داوری، [بی‌تا].
    22. ـــــ؛ مختصر المعانی؛ چ3، قم: دار الفکر، 1376.
    23. تقویان، عباس؛ گونه‌شناسی سیاق در تفسیر المیزان: صورت‌بندی و کارکرد»، مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث؛ ش12، 1388.
    24. جلالی، جلال‌الدین؛ «ضرورت شناخت و کاربرد انسجام و پیوستگی در ترجمه انگلیسی قرآن کریم»، مجله ترجمان وحی، ش25، 1388.
    25. حجازی، محمد محمود؛ الوحدة الموضوعیة فی القرآن الکریم؛ الزقازیق: دار التفسیر للطبع و النشر، 1424ق.
    26. حسن‌زاده، صالح؛ «موضوع علم و معیار تمایز علوم»، مجله آیینه پژوهش؛ ش3، ص1383.
    27. الخراسانی، محمد کاظم؛ کفایة الاصول؛ قم: انتشارات آل‌البیت†، 1409ق.
    28. خویی، ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن؛ قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، [بی‌تا].
    29. داوسون، کاترین؛ روش‌های کاربردی تحقیق؛ ترجمه مجید رضا داوری و دیگران؛ تهران: هرمس، 1390.
    30. الدسوقی، محمد؛ حاشیة الدسوقی علی مختصر المعانی؛ بیروت: المکتبه العصریه، [بی‌تا].
    31. دهقانی، ناهید؛ «بررسی عناصر انسجام متن در کشف المحجوب هجویری»، مجله آیینه میراث؛ ش45، 1388.
    32. الراغب الاصبهانی، حسین بن محمد؛ مفردات الفاظ القرآن؛ بیروت: دار القلم، 1412ق.
    33. رضایی، محمدجواد؛ «بررسی، تحلیل و نقد دیدگاه ابن‌سینا درباره طبقه‌بندی علوم»، مجله انجمن معارف اسلامی؛ ش1، 1383.
    34. رکامی، سردار؛ تطور تاریخی تمایز علوم نزد منطق‌دانان؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 1384.
    35. فردریک سی لوننبرگ؛ روش‌های تحقیق و نگارش پایان‌نامه در علوم اجتماعی، علوم رفتاری و مدیریت؛ ترجمه وجه‌الله قربانی‌زاده و سیدمحمدتقی حسینی مرام؛ تهران: جهاد دانشگاهی، 1390.
    36. الزبیدی، محمد بن محمد؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تحقیق علی شیری؛ بیروت: دار الفکر، 1414ق.
    37. زمانی، محمدحسن؛ مستشرقان و قرآن؛ چ3، قم: بوستان کتاب، 1388.
    38. ساروخانی، باقر؛ «اقناع هدف ارتباطات»، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه تهران، ش23، 1383.
    39. ستوده‌نیا، محمدرضا و دیگران؛ «بررسی تطبیقی سیاق از دیدگاه قرآن‌پژوهان معاصر»، مجله مطالعات قرآنی؛ س4، ش15، 1392.
    40. السیالکوتی، عبدالحکیم؛ حاشیة السیالکوتی علی کتاب المطول؛ قم: منشورات رضی، 1362.
    41. سیاوشی، کرم؛ تحلیل انتقادی مبانی و روش تفسیری سید قطب در فی ظلال؛ تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1389.
    42. سیدی، سیدحسین؛ زیبایی‌شناسی قرآن؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1390.
    43. السیوطی، جلال‌الدین؛ البهجة المرضیة علی الالفیه؛ چ19، قم: انتشارات اسماعیلیان، [بی‌تا].
    44. الشهرزوری، شمس‌الدین؛ رسائل الشجرة الالهیة فی علوم حقائق الربانیه؛ تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، 1383.
    45. شیخ اشراق؛ مجموعه مصنفات؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
    46. الصبیحی، محمد الاخضر؛ مدخل الی علم النص و مجالات تطبیقیه؛ الجزائر: منشورات الاختلاف، 1429ق.
    47. صدرالمتالهین؛ مجموعه رسائل فلسفی؛ تهران: انتشارات حکمت، 1375.
    48. صفدری نیاک، مرتضی؛ «ملاک تمایز علوم برهانی»، مجله معرفت فلسفی؛ ش12، 1385.
    49. الطباطبائی، محمدحسین؛ حاشیة الکفایه؛ قم: بنیاد علمی فرهنگی علامه طباطبایی، [بی‌تا].
    50. ـــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ2، بیروت: مطبوعات الاعلمی، 1390ق.
    51. الطلحی، رده الله؛ دلالة السیاق؛ عربستان سعودی: جامعه ام القری، 1424ق.
    52. عابدی شاهرودی، علی؛ «شناخت علوم»، مجله کیهان اندیشه؛ ش15، 1366.
    53. ـــــ؛ «نقد دیدگاه قدما در شناسایی علوم»، مجله کیهان اندیشه؛ ش16، 1366.
    54. فرامرز قراملکی، احد فرامرز و عذرا شالباف؛ تدوین پایان‌نامه: شیوه‌ها و مهارت‌ها، قم: زیتون، 1389.
    55. فرامرز قراملکی، احد؛ «قاعده موضوع کل علم ما بحث فیه عن عوارضه الذاتیه»، مجله مقالات و بررسیها؛ ش53-54، 1371-1372.
    56. ـــــ؛ اصول و فنون پژوهش در گستره دین پژوهی؛ قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1383.
    57. ـــــ؛ روش‌شناسی مطالعات دینی؛ مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1380.
    58. قائمی نیا، علی‌رضا؛ بیولوژی نص: نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389.
    59. قائمی، علی؛ روش تحقیق در مکتب؛ قم: دار التبلیغ، 1356.
    60. القزوینی، نجم‌الدین علی الکاتبی؛ المسائل الشمسیه؛ قم: انتشارات بیدار، 1384.
    61. قطب، سید؛ فی ظلال القرآن؛ چ35، بیروت: دار الشروق، 1425ق.
    62. کاشانی، فاطمه مرضیه؛ «آسیب‌شناسی تطبیق قاعده سیاق در آیات قرآن»، مجله حسنا؛ ش21، 1393.
    63. کاکایی، قاسم؛ «عرض ذاتی به عنوان معیار وحدت و تمایز مسائل علوم»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان؛ ش10، 1394.
    64. کنعانی، حسین؛ «سیاق و سیر تحول کاربرد آن در فقه شیعه»، مجله فقه و تاریخ تمدن؛ ش24، 1389.
    65. کنعانی، حسین؛ نظریه و روش تفسیر سیاقی قرآن؛ تهران: عروج اندیشه، 1391.
    66. کوثری، عباس؛ نقش سیاق در تفسیر قرآن و فقه؛ قم: بوستان کتاب، 1392.
    67. محقق اصفهانی، محمد حسین؛ نهایة الدرایه فی شرح الکفایه؛ چ2، بیروت: مؤسسه آل‌البیت†، 1429ق.
    68. محمد نژاد، یوسف؛ شیوه‌نامه پژوهش و نگارش علمی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1391.
    69. محمدی بامیانی، غلامعلی؛ دروس فی البلاغة؛ بیروت: مؤسسه البلاغ، [بی‌تا].
    70. المراغی، احمد مصطفی؛ علوم البلاغة، البیان و المعانی و البدیع؛ چ4، بیروت: دار الکتب العلمیه، [بی‌تا].
    71. مسلم، مصطفی؛ مباحث فی التفسیر الموضوعی، دمشق: دار القلم، 1421ق.
    72. المطیری، عبدالرحمن؛ السیاق القرآنی و اثره فی التفسیر؛ عربستان سعودی: جامعه ام القری، 1429ق.
    73. معرفت، محمدهادی؛ التمهید فی علوم القرآن؛ قم: انتشارات تمهید، 1386.
    74. معین‌الدینی، فاطمه؛ «شگردهای ایجاد انسجام متن در کلیله و دمنه»، مجله فرهنگ؛ ش46-47، 1382.
    75. موسوی‌نسب، سیدمحمدصادق؛ «فرضیه کجا لازم است»، مجله پژوهش؛ ش2، 1390.
    76. نقی پورفر، ولی‌الله و رضا حاج‌خلیلی؛ «گونه‌شناسی کارکرد سیاق در رفع ابهام از ظاهر آیات»، مجله کتاب قیم؛ ش2، 1390.
    77. الهاشمی، احمد؛ جواهر البلاغه؛ چ5، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1381.
      1. Brause, rita s.; writing your doctoral dissertation; London: falmer, 2000.
      2. Mir, Mustansir; “Unity of the Text of the Qurān”, Encyclopaedia of the Quran; leyden: brill, vol.5, 2006, pp.405-406.
      3. Hunt, andy; your research project: how to manage it; new York; routledge, 2005.
      4. http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4892/6011/62811.
      5. http://www.verdinejad.com/visitorpages/show.aspx?isdetaillist=true&itemid=30501,8.

    http://www.payanname-m.com/13-اهداف-تحقیق/اهداف تحقیق