نقش و تأثیر علل و عوامل فرامادی در بلایای طبیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

علل و عوامل معنوی چه نقشی در دفع و رفع بلایای طبیعی دارند؟ آیا شرطی برای تأثیر این اسباب وجود دارد؟ اساساً چگونه این گونه اسباب در جهان طبیعت نقش‌آفرینی می‌کنند؟ پاسخ به پرسش‌های فوق از آن جهت اهمیت دارد که علاوه بر فواید نظری می‌تواند به کار برنامه‌ریزان بهداشتی و فرهنگی آید و از افراط و تفریط در این حوزه جلوگیری کند. در این باره تلاش شده است با مراجعه به متون دینی و بهره‌مندی از روش کتابخانه‌ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی- تحلیلی در استنتاج دیدگاه، ضمن طرح سه دیدگاه انکارگرایی، نفی کارکرد حداکثری و نفی کارکرد حداقلی و گزینش دیدگاه اخیر، چهار نقش‌ دوگانه عاملیت و مانعیت و مقدمی- ذی‌المقدمی‌، مانا و جامع و اقتضایی- قطعی، اسباب معنوی مورد واکاوی قرار گیرد. البته این تأثیرگذاری بدون شرط نیست و معیت با اسباب مادی، معنوی و مصلحت را باید از شرایط آن تلقی کرد. نقش این اسباب زمانی مدلل خواهد شد که به ماهیت و چگونگی تأثیر این گونه اسباب اشاره شود. این مطلب در ضمن چهار نکته طول‌انگاری، حکومت اسباب معنوی و تأثیر از طریق استخدام علل طبیعی و در قالب منظومه سنت‌های الهی مورد امعان نظر قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role and effect of metamaterial causes and factors in natural disasters

نویسنده [English]

  • ghasem tarkhan
Associate Professor at "Philosophy Department" of the Research Institute for Islamic Culture and Thought (IICT).
چکیده [English]

What is the role of spiritual causes and factors in repelling and eliminating natural disasters? Is there a condition for the effect of these causes? Basically, how do such causes play a role in the nature? The answer to the above questions is important because in addition to theoretical benefits, it can be used by health and cultural planners and prevent extremism in this area. In this regard, an attempt has been made to refer to religious texts and use the library method in collecting information and descriptive-analytical method in inferring the point of view, while proposing three views of denialism, negation of maximum function and negation of minimum function and selection of the latest view. The four-dual role of agency, obstacle, and introduction and main point, abiding, comprehensive, and demand- spiritual causes to be examined. Of course, this influence is not unconditional, and the association with material, spiritual causes and expedient should be considered as its conditions. The role temporal tool will be justified when to be mentioned to the nature and how to affect this causes. In addition to the four points of longevity, the rule of spiritual causes and influence through the employment of natural causes and in the form of a system of divine traditions has been considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Natural Disasters
  • Transcendental Causes
  • Spiritual Causes
  • Divine Traditions
  • Natural Causes
  1. * قرآن.

    1. ابن‎بابویه، محمد بن على (شیخ صدوق)؛ الامالی؛ چ6، کتابچى، تهران: 1376.
    2. ـــــ؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛ چ2، قم: دار الشریف الرضی للنشر، 1406ق.
    3. ـــــ؛ علل الشرائع؛ چ1، قم: کتاب فروشى داورى، 1385ش/ 1966م.
    4. ـــــ؛ معانی الاخبار؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1403ق.
    5. ـــــ؛ الخصال؛ 2جلدی؛ چ1، قم: جامعه مدرسین، 1362.
    6. ـــــ؛ من لا یحضره الفقیه؛ 4جلدی؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
    7. ـــــ؛ کمال الدین و تمام النعمه‏؛ تحقیق/ تصحیح على‎اکبر غفارى؛ چ2، تهران: اسلامیه‏، 1395ق.‏
    8. ابن‎شعبه حرانى، حسن بن على؛ تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله؛ چ2، قم: جامعه مدرسین، 1404ق/ 1363ش.
    9. اربلى، على بن عیسى؛ کشف الغمه فی معرفه الأئمه (ط - القدیمه)؛ 2جلدی؛ چ1، تبریز: بنى هاشمى، 1381ق.
    10. ایجى و میرسیدشریف‏؛ شرح المواقف‏؛ تصحیح بدرالدین نعسانى؛ چ1، قم: الشریف الرضی‏، 1325ق‏.
    11. برقى، احمد بن محمد بن خالد؛ المحاسن؛ چ2، قم: دار الکتب الإسلامیه، 1371ق.
    12. ابن‎میثم بحرانی؛ قواعد المرام فی علم الکلام؛ چ1، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی (ره)، 1391ق.
    13. پاینده، ابوالقاسم؛ نهج الفصاحه؛ چ4، تهران: دنیاى دانش، 1382.
    14. تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم؛ 1جلدی؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات؛ 1366.
    15. جعفریان، رسول؛ نزاع سنت و تجدد؛ قم: رئوف، 1371.
    16. جوادی آملی، عبدالله؛ علی بن موسی الرضا و الفلسفه الالهیه؛ قم: دار الاسراء للنشر،‌ 1374.
    17. ـــــ؛ رحیق مختوم؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1376‌.
    18. حر عاملى، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه؛ چ1‏، قم‏: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1409ق.‏
    19. خمینى، سیدروح‌اللّه موسوى؛ الطلب و الإراده؛ ‏چ4، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (س)، 1387.
    20. سبحانی، جعفر؛ الإلهیات على هدى الکتاب و السنه و العقل؛ چ3، قم، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیه‏‏، 1412ق.
    21. سروش، عبدالکریم؛ بسط تجربه نبوی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1378.
    22. صدر، سیدمحمدباقر؛ المدرسه القرآنیه؛ چ3، قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر، 1398ق.
    23. صدرالمتألهین(ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم؛‌ الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه؛ با تعلیقه علامه طباطبایی؛‌ چ3،‌ بیروت:‌ دار احیاء التراث العربی‏،‌ 1981م.‏
    24. طب‍اطب‍ای‍ی‌، م‍ح‍م‍د ح‍سین؛ طریق عرفان (ت‍رجم‍ه‌ و ش‍رح‌ رسال‍ه ال‍ولایه‌)؛ ‍ت‍رج‍مه ص‍ادق ح‍س‍ن‌زاده؛ قم: ن‍ش‍ر ب‍خش‍ایش، ۱۳۸۱.
    25. ـــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
    26. ـــــ؛ اعجاز از نظر قرآن و عقل؛ قم: نشر فاخته، [بی‌تا].
    27. طبرسى، حسن بن فضل؛ مکارم الأخلاق‏؛ چ4، قم: الشریف الرضى‏، 1412ق/ 1370ش‏.
    28. طبرسى، على بن حسن‏؛ مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار؛ چ2، نجف‏: المکتبه الحیدریه؛ 1385ق.
    29. عرب‌صالحی،‌ محمد؛ غیب و زندگی؛ چ1، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، 1393.
    30. علیانسب، سیدضیاءالدین و همکاران؛ «در جستجوی عوامل معنوی طول عمر انسان در قرآن»، پژوهش در دین و سلامت؛ دوره 3، ش2، 1396، ص102-114.
    31. فراستخواه، مقصود؛ دین و جامعه؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1377.
    32. هندی، سیداحمدخان؛ تفسیر القرآن و هو الهدی و الفرقان؛ ترجمه محمدتقی فخر داعی گیلانی؛ تهران: شرکت تضامنی محمد حسن علمی و دیگران، 1332.
    33. العروسى الحویزى، عبد على بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین‏؛ تحقیق/ تصحیح سیدهاشم رسولى محلاتى‏؛ چ4، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
    34. راوندى، قطب‎الدین سعید بن هبه الله؛ الدعوات (سلوه الحزین للراوندی)؛ چ1، قم: انتشارات مدرسه امام مهدى (عج)، 1407ق.
    35. ربانی گلپایگانی، علی؛ «نقش فاعلی امام در نظام آفرینش»، انتظار موعود؛ دوره 9، ش29،‌ تابستان 1388(ب)، ص7-30.
    36. ـــــ؛ «نقش غایی امام در نظام آفرینش»، انتظار موعود؛ دوره 9، ش31،‌ زمستان 1388(الف)، ص9-24.
    37. ـــــ؛ «نقش انسان در شرور طبیعی از نگاه وحی و عقل»، کلام اسلامی؛ دوره 23، ش91، پائیز 1393، ص41-65.
    38. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق؛ الکافی (ط - الإسلامیه)؛ چ4، تهران:‌ دار الکتب الإسلامیه، 1407ق.
    39. لاهیجى، فیاض‏؛ گوهر مراد؛ مقدمه زین‎العابدین قربانى؛ چ1، تهران: نشر سایه، 1383‏‏.
    40. مجلسى، محمدباقر؛ بحار الانوار( ط- بیروت)؛ تحقیق/ تصحیح جمعى از محققان‏؛ چ2، بیروت‏: دار احیاء التراث العربی‏، 1403ق‏.
    41. دهخدا، علی‏اکبر؛ فرهنگ متوسط دهخدا؛ به کوشش غلامرضا ستوده، ایرج مهرکی‌، اکرم سلطانی‌؛ زیر نظر جعفر شهیدی‌؛ چ1، تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ، 1385.
    42. مصباح یزدی، محمدتقی؛ جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن کریم؛ چ7، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 1391.
    43. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار شهید مطهری؛ تهران: انتشارات صدرا، 1384.
    44. Hume, David; An Enquiry Concerning Human Understanding; Edited by Antony Flew, USA: Open Court, 1988.