تحلیل مقوله بلا و درد و رنج در عرفان ابن‌عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگرِ حوزه عرفان و فلسفه اسلامی.

چکیده

مسئله بلایا و دردها و رنج‏های انسان در دنیا مورد توجه عارفان بوده و دیدگاه های مهم و بدیعی از آنها در این زمینه ارائه شده که کمتر مورد بررسی قرار گرفته اند. ابن‎عربی به عنوان یکی از برجسته ترین و مؤثرترین عارفان مسلمان در این زمینه بیانات و آرای گسترده ای دارد که شایسته گزارش و بررسی است. وی هم در جهات نظری این موضوع سخن گفته و هم در جهات عملی آن که در این نوشتار به جهات نظری و معرفتی آن می پردازیم. مسئله مورد بحث در این نوشتار این است که بلا و درد و رنج در دنیا، از منظر هستی شناختی، چگونه قابل تحلیل است. در این زمینه به سه محور در آثار ابن‎عربی بر می خوریم: مفهوم شناسی، حقیقت بلا و درد و رنج، حکمت‏ها و اهداف حصول بلا و درد و رنج. در مفهوم شناسی، وی به دو مفهومِ «خیر و شرّ» و «بلا» می پردازد. در بحث حقیقت بلا وی دو نگاه وجودشناشناختی و خداشناختی (جهان شناختی) را مطرح کرده است که درمجموع حقیقت بلا و شرّ، یا به جهتی عدمی در اعیان ثابته است، ارجاع می‏شود یا به وجهی وجودی در اسماء الهی قهری و جلالی. در مورد نحوه سازگاری این دو رأی می‎توان هر دو دیدگاه را به نحو معقولی به دیگری برگرداند. حکمت‏ها و اهداف نهفته در حصول بلایا و دردها و رنج‎ها نیز از دیگرمحورهایی است که ابن‎عربی در این موضوع به آن پرداخته و در این زمینه به دو مفهوم امتحان و گناهان اشاره کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Category of Disaster and suffering in Ibn Arabi's mysticism

نویسنده [English]

  • Masoud Esmaeili
Researcher of Islamic mysticism and philosophy.
چکیده [English]

The issue of human disasters and pains and sufferings in the world has been considered by mystics and their important and innovative views have been presented in this field that have been less studied. Ibn Arabi, as one of the most prominent and influential Muslim mystics, has extensive statements and opinions in this field that deserve to be reported and studied. He has spoken both in the theoretical aspects of this issue and in the practical aspects, which in this article we will deal with the theoretical aspects. The issue discussed in this article is how disaster and suffering in the world are analyzed from an ontological perspective. In this regard, we come across three bases in Ibn Arabi's works: semantics, the truth of disaster and suffering, the philosophy and goals of creation of disaster and suffering. In semantics, he deals with the two concepts of "good and evil" and "disaster". In discussing the truth of disaster, he has proposed two ontological and divinity (cosmological) views, which in general, the truth of disaster and evil, is either referred to as non-existent in the Fixed lords (al- aayan -al- sabetah), or as an existential aspect in the Divine glorious names. Regarding the compatibility of these two views, both views can be reasonably returned to each other. Philosophies and hidden goals in achieving disasters, pains and sufferings are also among the other axes that Ibn Arabi has dealt with in this regard and in this regard he has pointed out the two concepts of divine experiment and sins.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Disaster
  • Tribulation
  • Fixed Essences (al- aayan­-al-sabetah)
  • Divine Names
  • Divine Experiment
  • Ibn Arabi
  1. ابن‎عربی؛ الفتوحات المکیه؛ ط1، بیروت: دارالصادر، [بی‎تا].
  2. ـــــ؛ انشاء الدوائر؛ تحقیق مهدی محمد ناصرالدین؛ ط1، لیدن: بریل، 1336.
  3. ـــــ؛ «رد المتشابه إلى المحکم من الآیات القرآنیه و الأحادیث النبویه»، مجموعه رسائل ابن‏عربى؛ ج2، ط1، بیروت: دار المحجه البیضاء، 1421ق.
  4. ـــــ؛ کتاب المعرفه؛ تحقیق محمد امین ابو جوهر؛ ط1، دمشق: دار التکوین للطباعه و النشر، 2003م.
  5. ـــــ؛ محاضره الأبرار و مسامره الأخیار؛ تحقیق محمد عبدالکریم النمرى؛‏ ج‏2، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1422ق.
  6. ـــــ؛ فصوص الحکم؛ تصحیح ابوالعلاء عفیفى‏؛ ط1، تهران‏: الزهراء، 1370.
  7. ـــــ؛ «التجلیات»، مجموعه رسائل ابن‎عربى؛ ط1، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏‏، 1367ق‏.
  8. آملی؛ المقدمات من کتاب نص النصوص؛ تحقیق و تصحیح هانری کربن؛ چ2، تهران: توس، 1367.
  9. جامی، عبدالرحمن؛ الدره الفاخره فى تحقیق مذهب الصوفیه؛ تصحیح و تحقیق نیکولاهیر و على موسوى بهبهانى؛ چ1، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، 1358.
  10. جندى،‏ مؤیدالدین؛ شرح فصوص الحکم؛ تصحیح سیدجلال‏الدین آشتیانى؛ چ1، قم: بوستان کتاب‏‏، 1423ق.‏
  11. جیلی، عبدالکریم؛ الانسان الکامل؛ ط1، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1418ق.
  12. ـــــ؛ الکهف و الرقیم فى شرح بسم الله الرحمن الرحیم؛ تصحیح قاسم تهرانی؛ ط1، بیروت: دار و مکتبه الهلال‏، 2008م.
  13. الحر عاملی، محمد بن الحسن؛ وسائل الشیعه؛ قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، [بی‎تا].
  14. سبزواری، ملاهادی؛ شرح الاسماء الحسنی؛ تصحیح نجفقلی حبیبی؛ چ1، تهران: دانشگاه تهران، 1372.
  15. فنارى‏، شمس‎الدین محمد حمزه؛ مصباح الأنس بین المعقول و المشهود؛ تصحیح محمد خواجوى؛ چ1، تهران‏: مولى، 1374‏.
  16. قونوی، صدرالدین؛ إعجاز البیان فى تفسیر أم القرآن؛ تصحیح سیدجلال‏الدین آشتیانی؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1381(الف).
  17. ـــــ؛ النصوص؛ تحقیق و تصحیح سیدجلال‏الدین آشتیانی؛ چ1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1371(ب).
  18. قیصری، داوود؛ شرح فصوص الحکم؛ تصحیح سیدجلال‏الدین آشتیانی؛ تهران: علمی فرهنگی، 1375.
  19. القشیری النیسابورى، مسلم بن الحجاج ؛ صحیح مسلم؛ تصحیح احمد بن رفعت بن عثمان و...؛ ج5، ترکیه: دار الطباعه العامره، 1334ق.
  20. کاشانى، ‏عبدالرزاق؛ شرح فصوص الحکم؛ چ1، قم: بیدار، 1370.‏
  21. مجهول (مؤلف ناشناخته)؛ شرح التجلیات الإلهیه؛ تصحیح محمد عبدالکریم النمرى؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 2004م.‏
  22. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الأنوار؛ تحقیق السید إبراهیم المیانجی و محمدالباقر البهبودی؛ ج5، چ3، بیروت: دار احیاء التراث، 1403ق.