وانهادگی انسان معاصر در غربت غربی و تنهایی او در بلیه‌ای چون کرونا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

مقالۀ حاضر سعی دارد با استفاده از ظرفیت معنایی مفهوم وانهادگی یا واگذاشتگی که برخی فیلسوفان اگزیستانس به کار برده‎اند و با اتخاذ رویکردی تبار‌شناختی به بررسی روند تحول و تکوّن نظام معرفتی و علمی، نظام ارزشی و اخلاقی و موقف معنایی- ‌وجودی انسان معاصر و در امتداد آن فرهنگ و تمدن معاصر غرب بپردازد. این بررسی درنهایت در خدمت تحلیل آسیب‌شناختی و تشریح وضعیت معنایی- وجودی انسان معاصر در مواجهه با رخداد همه‌گیری جهانی ویروس کرونا به کار آمده است. بر اساس تحلیل تبار‌شناختی مورد دلالت این مقاله، وانهادگی به مثابه تقرّر خودبنیاد انسان در عصر جدید و دورۀ معاصر بر پایۀ عقلانیت ابزاری و وضعیتی که او خود آن را برگزیده و تعیّن معرفتی، ارزشی، معنایی و فرهنگی بخشیده، باعث شده است نظام معرفتی و علمی، نظام ارزشی و اخلاقی و وضعیت معنایی- وجودی انسان معاصر و در نهایت صورت‎بندی‌های فرهنگی و تمدنی دورۀ معاصر، از بنیادهای دینی، ایمانی و عقلانی اعم از عقلانیت قیاسی، استعلایی و تاریخی به سوی بنیادهای متأثر از عقلانیت ابزاری و عاطفه‌گرایی سوق یابند. عقلانیت ابزاری بر اساس رهیافتی فایده‌گرایانه و با تکیه بر توافق جمعی، نظر و عمل انسان معاصر را به سوی اهداف عینی، مادی و کالایی جهت داده است. صورت‎بندی بنیادین فرهنگی و تمدنی دوران معاصر یعنی نظام لیبرال سرمایه‌داری نیز در همین راستا بوده و به گستره و عمق وانهادگی افزوده است. این روند باعث شده است انسان معاصر در نسبت با بلایای جهانی‌ای چونان کرونا بیش از پیش در معرض نیست‌انگاری، خشونت و تنهایی باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The abandonment of contemporary man in Western exile and his solitude in a suffring like Corona

نویسنده [English]

  • Hussain Ramazani
Assistant Professor at "Philosophy Department" of the Research Institute for Islamic Culture and Thought (IICT).
چکیده [English]

This article tries to use the semantic capacity of the concept of abandonment, which is the term used by some Existentialist philosophers, and by adopting a genealogical approach to study the process of transformation and evolution of the epistemological and scientific system, value and moral system and the semantic- existential position of contemporary man and Along with it, the contemporary culture and civilization of the West. This study is ultimately used in the service of pathological analysis and description of the semantic- existential status of contemporary man in the face of the global epidemic of Corona virus. According to the genealogical analysis referred to in this article, abandonment as the establishment of man's self-foundation in the modern age and the contemporary period based on instrumental rationality and the situation and has given it epistemological, value, semantic and cultural determination, has caused the epistemological and scientific system, value and moral system and t the semantic- existential position of contemporary man, and finally the cultural and civilizational formulations of the contemporary period, move from religious, faith and rational foundations including deductive, transcendental and historical rationality to foundations influenced by instrumental rationality and emotionalism. Instrumental rationality, based on a utilitarian approach and relying on collective agreement, has directed the thought and action of contemporary man towards objective, material and commodity goals. The fundamental cultural and civilizational formation of the contemporary age, namely the system of capitalism liberal, has been in the same direction and has added to the scope and depth of abandonment. This trend has made contemporary man in relation to global disasters such as Corona, more than ever exposed to nihilism, violence and solitude in the face of global catastrophes such as Corona.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abandonment
  • Humanism
  • Instrumental Rationality
  • Emotionalism Nihilism
  • Solitude
  • Corona
  1. منابع و مآخذ

    1. ارسطاطالیس؛ اخلاق نیکوماخوس؛ ج1 و 2، ترجمۀ سید ابوالقاسم پورحسینی؛ چ3، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1391.
    2. اشتراوس، لئو؛ فلسفۀ سیاسی چیست؛ ترجمۀ فرهنگ رجایی؛ چ3، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1387.
    3. برگر، پیتر ل. و توماس لوکمان؛ ساخت اجتماعی واقعیت: رساله‌ای در جامعه‌شناسی شناخت؛ ترجمۀ فریبرز مجیدی؛ چ1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
    4. پولانی، کارل؛ دگرگونی بزرگ: خاستگاه‌‌های سیاسی و اقتصادی روزگار ما؛ ترجمۀ محمد مالجو؛ چ1، تهران: پردیس دانش، 1391.
    5. تامپسون، کنت؛ «دین، ارزش‌ها و ایدئولوژی»، درآمدی بر فهم جامعۀ مدرن (کتاب سوم: اشکال اجتماعی و فرهنگی مدرنیته)؛ ترجمۀ حسن مرتضوی؛ چ3، تهران: آگه، 1397.
    6. تریگ، راجر؛ فهم علم اجتماعی؛ ترجمۀ شهناز مسمی‌پرست؛ چ2، تهران: نشر نی، 1386.
    7. رندال، هرمن؛ سیر تکامل عقل نوین؛ ترجمۀ ابوالقاسم پاینده؛ چ2، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1376.
    8. ریچارد رورتی، فلسفه و آینۀ طبیعت؛ ترجمۀ مرتضی نوری؛ چ3، تهران: نشر مرکز، 1393.
    9. ژیلسون، اتین؛ عقل و وحی در قرون وسطی؛ ترجمۀ شهرام پازوکی؛ چ2، تهران: گروس، 1378.
    10. سارتر، ژان پل؛ اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر؛ ترجمۀ مصطفی رحیمی؛ چ13، تهران: نیلوفر، 1389.
    11. سن، آمارتیا؛ هویت و خشونت: توهم تقدیر؛ ترجمۀ فریدون مجلسی؛ چ1، تهران: آشیان، 1388.
    12. فردید، سیداحمد؛ غرب و غرب‌زدگی؛ چ1، تهران: فرنو، 1395.
    13. فوکو، میشل؛ دیرینه‌شناسی دانش؛ ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده؛ چ1، تهران: نشر نی، 1392.
    14. کاتسینگر، جیمز اس؛ تفرج در باغ حکمت، توصیه به جویندگان حقیقی معنا: تأملاتی بر تعالیم معنوی فریتیوف شووان؛ ترجمۀ محمدحسین صالحی؛ چ1، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، 1388.
    15. کاسیرر، ارنست؛ فلسفۀ روشنگری؛ ترجمۀ یدالله موقن؛ چ3، تهران: نیلوفر، 1389.
    16. همو، رساله‌ای در باب انسان: درآمدی بر فلسفۀ فرهنگ؛ ترجمۀ بزرگ نادرزاده؛ چ4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1388.
    17. کانت، ایمانوئل؛ نقد عقل عملی؛ ترجمۀ انشاءالله رحمتی؛ چ2، تهران: نورالثقلین، 1385.
    18. ـــــ؛ نقد قوۀ حکم؛ ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان؛ چ5، تهران: نشر نی، 1388.
    19. ـــــ؛ «در پاسخ به روشنگری چیست؟»، روشنگری چیست؟ تعریف‌ها و نظریه‌ها؛ گردآورنده ارهارد بار، ترجمۀ سیروس آرین‌پور؛ چ1، ویراست دوم، تهران: آگاه، 1386.
    20. ـــــ؛ دین در محدودۀ عقل تنها؛ ترجمۀ منوچهر صانعی دره‌بیدی؛ چ1، تهران: نقش ‌و نگار، 1381.
    21. کواین، ویلارد ون اورمن؛ از محرک حسی تا دانش؛ ترجمۀ مجید داودی؛ چ1، تهران: حکمت، 1391.
    22. کوهن، تامس ساموئل؛ ساختار انقلاب‌های علمی؛ ترجمۀ سعید زیباکلام؛ چ1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، 1389.
    23. کیوبیت، دان؛ دریای ایمان؛ ترجمۀ حسن کامشاد؛ چ4، تهران: طرح نو، 1389.
    24. کی‌یرکگارد، سورن؛ ترس و لرز؛ ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان؛ چ9، تهران: نشر نی، 1390.
    25. گاسپر، دس؛ سرمایه‌داری و شکوفندگی انسان: داستان غریب توجه به فعالیت و غفلت از مقام کار؛ ترجمۀ محمدتقی جان‌محمدی؛ چ1، تهران: مبین‌پژوه، 1393.
    26. گیدنز، آنتونی؛ پیامدهای مدرنیت؛ ترجمۀ محسن ثلاثی؛ چ9، تهران: مرکز، 1397.
    27. مارکس، کارل؛ هستی و آگاهی و چند نوشتۀ دیگر؛ گزینش و ترجمۀ امیرهوشنگ افتخاری‌راد و محمد قائدی؛ چ2، تهران: ناهید، 1395.
    28. مصلح، علی‌اصغر؛ پرسش از حقیقت انسان (مطالعۀ تطبیقی در آراء ابن‌عربی و هایدگر)؛ چ1، قم: طه، 1384.
    29. مک‌اینتایر، السدیر؛ در پی فضیلت (تحقیقی در نظریۀ اخلاقی)؛ ترجمۀ حمید شهریاری و محمدعلی شمالی؛ چ1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، 1390.
    30. میل، جان استیوارت؛ فایده‌گرایی؛ ترجمۀ مرتضی مردیها؛ چ2، تهران: نشر نی، 1390.
    31. نیچه، فریدریش؛ ارادۀ قدرت؛ ترجمۀ مجید شریف؛ چ3، تهران: جامی، 1383.
    32. وارد، گلن؛ پست‌مدرنیسم؛ ترجمۀ قادر فخر رنجبری و ابوذر کرمی؛ چ3، تهران: نشر ماهی، 1389.
    33. ویتگنشتاین، لودویگ؛ در باب یقین؛ ترجمۀ مالک حسینی؛ چ1، تهران: هرمس، 1387.
    34. ـــــ؛ دربارۀ اخلاق و دین؛ تدوین و ترجمۀ مالک حسینی و بابک عباسی؛ چ1، تهران: هرمس، 1388.
    35. هایدگر، مارتین؛ هستی و زمان؛ ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان؛ چ4، تهران: نشر نی، 1393.
    36. ـــــ؛ هستی و زمان؛ ترجمۀ سیاوش جمادی؛ چ1، تهران: ققنوس، 1386.
    37. ـــــ؛ چه باشد آنچه خوانندش تفکر؛ ترجمۀ سیاوش جمادی؛ چ4، تهران: ققنوس، 1396.
    38. هایک، فریدریش فون؛ راه‏بردگی؛ با مقدمۀ میلتون فریدمن؛ ترجمۀ فریدون تفضلی و حمید پاداش؛ چ2، تهران: نگاه معاصر، 1392.
    39. هگل، گئورگ ویلهلم فریدریش؛ عقل در تاریخ؛ ترجمۀ حمید عنایت؛ چ3، تهران: شفیعی، 1385.
    40. ـــــ؛ استقرار شریعت در مذهب مسیح؛ ترجمۀ باقر پرهام؛ چ2، تهران: آگاه، 1386.
    41. هولاب، رابرت؛ یورگن هابرماس: نقد در حوزۀ عمومی؛ ترجمۀ حسین بشیریه؛ چ6، تهران: نشر نی، 1389.
    42. هیرشمن، آلبرت؛ هواهای نفسانی و منافع: استدلال‌های سیاسی به طرفداری از سرمایه‌داری پیش از اوج‌گیری؛ ترجمۀ محمد مالجو؛ چ1، تهران: نشر و پژوهش شیرازه، 1379.
    43. یونگ، کارل گوستاو؛ انسان امروزی در جست‎وجوی روح خود؛ ترجمۀ فریدون فرامرزی و لیلا فرامرزی، ویراستۀ پروین فرامرزی؛ چ2، مشهد: به‌نشر، 1390.
      1. Anscombe, G. E. M.; “Modern Moral Philosophy”, Philosophy; Vol.33, No.124, 1958, pp.1-19.
      2. Heidegger, Martin; Sein und Zeit; Tübingen: Max Niemeyer Verlag Tübingen, 1967.
      3. ____; Being and Time; John Mcquarrie & Edward Robinson, Oxford: Basil Blackwell, 1985.
      4. Kant, Immanuel; Critique of Pure Reason; Werner S. Pluhar (Trans.); Cambridge: Hackett Publishing, 1996.
      5. Lakatos, Imre; “The Methodology of Scientific Research Programmes”, Philosophical Papers; Vol.1, John Worrall and Gregory Corrie (Eds.); Cambridge: Cambridge University Press, 1989.
      6. Mandeville, Bernard; The Fables of the Bees or Private Vices, Public Benefits; 2 vols. With a Commentary Critical, Historical, and Explanatory by F.B. Kaye; Indianapolis: Liberty Fund, 1988.
      7. Scheffler, Israel; Science and Subjectivity; Indianapolis: Bobbs-Merrill, 1967.
      8. Spengler, Oswald; The Decline of The West; 2 Vol., Charles Francis Atkinson (trans.), New York: Alfred A. Knope, 2016.
      9. Wittgenstein, Ludwig; Tractatus Logico-Philosophicus; D. F. Pears and B. F. McGuinness (trans.), Taylor & Francis Group, London and New York, 2002.
      10. ____; Philosophical Investigations; Anscombe, G. E. M. (trans.); Blackwell Publishers; Second Edition, Oxford, 1999.