بررسی رویکرد پراگماتیستی به ملاک حقانیت دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری فلسفه دین موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ره.

چکیده

درباره ملاک حقانیت دین دو نگاه واقع‌گرایانه و عمل‌گرایانه وجود دارد. آقای ملکیان یکی از کسانی است که با نفی رویکرد واقع‌گرایانه از رویکرد عمل‌گرایانه دفاع می‌کند. ایشان با تشریح برخی ملاک‌های واقع‌گرایانه و نقد آنها، رویکرد پراگماتیستی را برگزیده است؛ به این صورت که هر دینی که بتواند انسان‌ها را از رذایل اخلاقى دور و به فضایل اخلاقى نزدیک کند و نیز بتواند مشکلات ذهنى و روانى آنان را مرتفع سازد، به معنای حقیقی کلمه دین است و هیچ ملاک دیگری نمی‌تواند دین را از غیر دین متمایز کند. با توجه به اشکال‌های متعدد ملاک فوق از جمله انحصار حقانیت دین به ملاک روان‌شناختی، نسبی‌گرایی دینی، نگاه ابزاری به دین و نادیده‌انگاشتن کارکردهای اصلی آن، تنها رویکرد درست در ملاک حقانیت یک دین، ملاکی واقع‌گرایانه است که در قالب ارتباط وحیانی بنیان‌گذار دین و ارائه معجزه از سوی ایشان حاصل می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the Pragmatist Approach to the Criterion of the Validity of Religion

نویسنده [English]

  • morteza faghihi fazel
PhD of Philosophy of Religion of Imam Khomeini Educational and Research Institute.
چکیده [English]

There are two realistic and pragmatic views about the criterion of the truthfulness of religion. Mr. Malekian is one of those who defends the pragmatic approach by rejecting the realistic approach. By explaining some realistic criteria and criticizing them, he has chosen a pragmatic approach, in such a way that any religion that can move people away from moral vices and closer to moral virtues and can also solve their mental and psychological problems is true religion and no other criterion can distinguish religion from non-religion. Considering the many fault of the above criterion, including the monopolization of the truthfulness of religion to the psychological criterion, religious relativism, Instrumental view to religion and ignoring its main functions, the only correct approach in the criterion of the truthfulness of a religion is a realistic criterion that is achieved in the form of revelation communication of the founder of the religion and the presentation of miracles by his.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • Validity
  • Criterion of the Validity of Religion
  • Pragmatic Approach
  • Realistic Approach

مراجع

  1. ابن‌منظور؛ لسان العرب؛ بیروت: دار الفکر- دار صادر، 1414 ه.ق.
  2. پترسون مایکل و دیگران؛ عقل و اعتقاد دینی: درآمدی بر فلسفه دین؛ ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی؛ تهران: طرح نو، 1376.
  3. جوادی آملی، عبدالله؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1386.
  4. حسین‌زاده، محمد؛ مبانی معرفت دینی؛ قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1385.
  5. سروش، شبستری، ملکیان و کدیور؛ سنت و سکولاریسم؛ تهران: صراط، 1381.
  6. شهرستانى‏، محمد بن عبدالکریم، نهایة الأقدام فی علم الکلام‏، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1425 ه.ق
  7. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
  8. فصیحی امان‌الله؛ منطق کارکردی و دفاع از دین؛ قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1390.
  9. فنایی اشکوری، محمد؛ بحران معرفت: نقد عقلانیت و معنویت تجددگرا؛ قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1387.
  10. مطهری مرتضی؛ «نبوت»، مجموعه آثار، ج2، قم: انتشارات صدرا،
  11. ملکیان، مصطفی و دیگران؛ «بررسی گونه‌های تعارض بین علم و دین»، مجله مصباح؛ ش10، 1373، ص63ـ81.
  12. ـــــ؛ «اقتراح انتظار بشر از دین»، مجله نقد و نظر؛ ش6، 1375، ص8 ـ 74.
  13. ـــــ؛ «اقتراح؛ سنت و تجدد در نظرخواهی از فرهیخته معاصر»، مجله نقد و نظر؛ ش19-20، 1378، الف، ص4-25.
  14. ملکیان، مصطفی؛ «دین و دینداری در جهان معاصر»، فصلنامه هفت آسمان؛ ش2، 1378، ب، ص6-17.
  15. ـــــ؛ «اصلاح‌گری در دین به چه معناست»، بازتاب اندیشه؛ ش1-2، 1379، الف، ص14-20.
  16. ـــــ؛ «معنویت و محبت چکیده همه ادیان است»، بازتاب اندیشه؛ ش9، 1379، ب، ص59-62.
  17. ـــــ؛ «اندر چیستی فلسفه دین»، مجله علامه؛ ش2، زمستان 1380، الف، ص291-310.
  18. ـــــ؛ «معنویت و عقلانیت نیاز امروز ما»، بازتاب اندیشه؛ ش22، 1380، ب، ص7ـ 19.
  19. ـــــ؛ «تقریر حقیقت و تقلیل مرارت»، مجله آفتاب؛ ش13، 1380، ج، ص44ـ47.
  20. ـــــ؛ «مؤلفه‌های انسان مدرن»، بازتاب اندیشه؛ ش34، 1381، ص15-18.
  21. ـــــ؛ «اولیت‌های پژوهشی در حوزه دین‌پژوهی»، اخبار ادیان؛ ش13، 1384، الف، ص64ـ71.
  22. ـــــ؛ «بازنگری در دین تاریخی»، بازتاب اندیشه؛ ش71، 1384، ب، ص7-13.
  23. ـــــ؛ «ایران با تمدن مدرن یا فرهنگ مدرن»، بازتاب اندیشه؛ ش74، 1385، الف، ص16-21.
  24. ـــــ؛ «ملاک حقانیت هر دین»، فصلنامه هفت آسمان؛ ش32، 1385، ب، ص43-50.
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
دوره 28، شماره 107 - شماره پیاپی 107
بهار 1402
اردیبهشت 1402
صفحه 55-80

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار