شهود مراتب نفس سالک یا تجلّیات أسماء الهی در آرای فیض کاشانی و علامه حسن زاده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته کلام _ فلسفه دین و مسائل جدید کلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه فلسفه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

مسئله رؤیت الهی یکی از پرچالش‌ترین مباحث کلامی در تاریخ ادیان به‎ویژه اسلام بوده است. متکلمان شیعه تحت تأثیر روایات اهل بیت علیهم السلام و بر خلاف برخی متکلمان اهل سنت، رؤیت خدا با چشم سر را قاطعانه رد نموده و آیات مربوطه قرآن را با بیان‏های عقلی و عرفانی تفسیر نمودند. در این مقاله دیدگاه دو حکیم صدرائی که چهار قرن با یکدیگر فاصله زمانی دارند، مقایسه و تحلیل شده است؛ یکی فیض کاشانی شاگرد مستقیم و داماد ملاصدرا و دیگری آیت‌الله حسن‏ زاده آملی. جنبه نوآورانه در مقاله آن است که اثبات شده است علی رغم فاصله زمانی هیچ تفاوت مبنایی در دیدگاه دو فیلسوف وجود ندارد. فیض کاشانی با تکیه بر سیر آفاقی، حقیقت رؤیت و شهود را تفسیر نموده و آیت‌الله حسن ‎زاده با تکیه بر سیر انفسی این موضوع را شرح نموده؛ ولی باطن کلام هر دو یکی است. با توجه به تعالی فلسفی در شارحان ملاصدرا می‌توان دیدگاه آیت‌الله حسن زاده را تکمیل‌شده دیدگاه فیض کاشانی دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intuition of the Levels of the Salek's Soul or the Manifestations of Divine Names in the Idea of Fayz Kashaniand and Allameh Hassanzadeh

نویسندگان [English]

  • farahnaz razmi 1
  • nafiseh fayazbakhsh 2
1 PhD student in the field of Theology - Philosophy of Religion and New Theological Issues, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Philosophy, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The issue of vision of God has been one of the most challenging theological topics in the history of religions, especially Islam. Shia theologians influenced by the traditions of Ahl al-Bayt (peace be upon them) and unlike some Sunni theologians, categorically rejected the vision of God through the eyes of the head and interpreted the relevant verses of the Qur'an with rational and mystical expressions. In this article, the views of two Sadraei philosophers, who are four centuries apart, have been compared and analyzed: One is Fayz Kashani, direct disciple and Mulla Sadra’s bridegroom, and the other is Ayatollah Hassanzadeh Amoli. The innovative aspect of the article is that it is proven that despite the time gap, there is no fundamental difference in the views of the two philosophers. Fayz Kashani interpreted the truth of vision and intuition by relying on the spiritual path, and Ayatollah Hassanzadeh explained this subject by relying on the spiritual path, but the inner meaning of both is the same. According to the philosophical superiority of Mulla Sadra's interpretations, Ayatollah Hasanzadeh's view can be considered as completed by Faiz Kashani's view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vision
  • Intuition
  • Manifestation
  • Fayz Kashani
  • Hassanzadeh
  1. * قرآن مجید.

    ** نهج البلاغه.

    1. ابن‌تیمیه الحرانی، ابی‌القاسم بن محمد؛‌ منهاج السنة النبویة؛ ج۲ و 3، .. جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، ۱۴۰۶ق.
    2. بهبهانی، سیدعبدالکریم؛ رؤیة الله بین التنزیه و التشبیه؛ تهران: للمجمع العالمی اهل بیت ‰، ۱۴۲۶ق.
    3. جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ ج6، 7 و 9، قم: اسراء، 1398.
    4. حسن‌زاده آملی، حسن؛ قرآن و عرفان و برهان از هم جدایی ندارند؛ قم: قیام، 1381.
    5. ــــــ؛ الهینامه؛ چ2، تهران: رجا، ۱۳۶۴.
    6. ــــــ؛ رساله لقاء الله؛ قم: قیام، 1375.
    7. . ــــــ؛ فصوص فارابی (نصوص الحکم بر فصوص الحکم)؛ تهران: نشر فرهنگی رجاء، 1392
    8. ــــــ؛ ممد الهمم فی شرح فصوص الحکم؛ تهران: وزارت ارشاد، ۱۳۷۸.
    9. ــــــ؛ دیوان اشعار؛ تهران، ناشر الف لام میم، 1391.
    10. ــــــ؛ معرفت نفس؛ تهران، ناشر الف لام میم، 1399.
    11. ذاکری، مصطفی؛ «مسئله رویت خدا در تفاسیر قرآن و حدیث طبق نظر اشاعره و معتزله»، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث؛ ش2، 1394.
    12. سبحانی، جعفر؛ الهیات؛ ج۲، قم: مؤسسه امام صادق †، ۱۴۱۲ق.
    13. ــــــ؛ رؤیة الله فی ضوء الکتاب و السنة و العقل؛ تهران: توحید، 1398.
    14. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی؛ اصول المعارف؛ تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی؛ چاپ3، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1375.
    15. ــــــ؛ کلمات مکنونه من علوم اهل الحکمة و المعرفه؛ چ2، تهران: فراهانی، 1383.
    16. ــــــ؛ عین الیقین؛ تحقیق فالح عبدالرزاق العبیدی؛ چ2، قم: انتشارات وفا، 1428ق.
    17. ــــــ؛ قرة العیون؛ تحقیق محسن عقیل؛ چ2، قم: دار الکتاب الاسلامی، 1423ق.
    18. ــــــ؛ وافی؛ اصفهان: انتشارات کتابخانه امام علی†، 1365.
    19. ــــــ؛ انوار الحکمۀ؛ تحقیق محسن بیدافر؛ بیروت: دار الامیرۀ و دار القاری، 1426ق.
    20. کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافی؛ ج1، قم: دار الثقلین، 1393.