تطوّر قاعده بسیط الحقیقة در فلسفه اسلامی و دستاوردها و نتایج آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه قرآن و حدیث. دانشگاه حضرت معصومه(سلام الله علیها) قم

چکیده

چکیده
قاعده «بَسیطَةُ الْحَقیقَةِ کل‌الأشیاء و لیس بشیء منها» از مهمترین مباحث موجود در مبحث الهیات بالمعنی الاخص است که صدرالمتالهین مدّعی شده‌است کسی به غیر از فلوطین و او بر آن اطلاع پیدا نکرده‌است اما آیا دیگر فلاسفه، در تطوّر و تکامل مفاد قاعده موثر بوده‌اند؟ و نیز تکامل این قاعده، چه مشکلات فلسفی را حل کرده و چه دستاوردهایی در حکمت صدرایی به بار نشانده است؟ باتوجه به اینکه این قاعده در دو ساحت وحدت در کثرت و ساحت کثرت در وحدت قابل معنا کردن می‌باشد این نوشته بر آنست با اثبات اینکه ملاصدرا در فهم اصل این قاعده، در هر دو ساحت، وام دار آیات و روایات و شهودات عرفا است؛ سعی کرده‌است تطور این قاعده را در میان فلاسفه قبل از ملاصدرا به روش توصیفی تحلیلی در معرض نقد و کنکاش قرار دهد. از این رو؛ فلوطین، سعی کرد مفاد این قاعده را در هر دو ساحت بیان کند.اما فارابی، شیخ اشراق و میرداماد، تنها در ساحت کثرت در وحدت، با چشم پوشی از مبانی‌شان در تطور این قاعده نقش داشته‌اند. و نیز ملاصدرا و پیروانش در سیر تکامل حکمت متعالیه در موارد عدیده ای، مثل رابطه ذات باری تعالی با علمش و یا رابطه نفس با قوایش، از این قاعده در هر دو ساحت استفاده کرده اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

تطوّر قاعده بسیط الحقیقة در فلسفه اسلامی و دستاوردها و نتایج آن

نویسنده [English]

  • Sayyed Ziaoddin Olyanasab
Associate Professor at Hazrat-e-Masoumeh University, Qom, Iran,
چکیده [English]

.قاعده «بَسیطَةُ الْحَقیقَةِ کل‌الأشیاء و لیس بشیء منها» از مهمترین مباحث موجود در حکمت صدرائی و بخصوص در مبحث الهیات بالمعنی الاخص آن است که صدرالمتالهین ادعا کرده‌؛ کسی غیر از فلوطین و او بر آن اطلاع پیدا نکرده‌است، اما آیا دیگر فلاسفه، در تطوّر و تکامل مفاد قاعده موثر بوده‌اند؟ باتوجه به اینکه این قاعده در دو ساحت وحدت در کثرت و ساحت کثرت در وحدت، قابل معنا کردن می‌باشد، این نوشته با اثبات اینکه ملاصدرا در فهم اصل این قاعده، در هر دو ساحت، وامدار آیات و روایات و شهودات عرفا است؛ سعی کرده‌است تطور این قاعده را در میان فلاسفه قبل از ملاصدرا به روش توصیفی تحلیلی در معرض نقد و کنکاش قرار دهد. از این رو؛ فلوطین، سعی کرد مفاد این قاعده را در هر دو ساحت بیان کند. اما فارابی، شیخ اشراق و میرداماد، تنها در ساحت کثرت در وحدت، با چشم پوشی از مبانی‌شان در تطور این قاعده نقش داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها [English]

  • بسیط الحقیقه
  • ملاصدرا
  • فلوطین
  • وحدت در کثرت
  • کثرت در وحدت