تحلیل تأویل ابن‌عربی از کفر قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

یکی از مطالب فلسفه دین اسلامی، نحوه فهم دین و نصوص اصلی آن به‎خصوص قرآن است و در این عرصه بیشترین ابهام و پرسش بر سر تأویلات قرآنی است. بر اساس قواعد فهم متن قرآنی، تأویل قرآن نباید با صراحت یا ظواهر آیات مخالف باشد؛ در غیر این صورت هر مطلبی را می‌توان به هر آیه‌ای منتسب کرد. اما عارفانی مانند ابن‌عربی در کتب خود از جمله در فتوحات مکیه، ذیل آیاتی مطالبی بیان داشته‌اند که از منظر تفسیری و قواعد مربوطه، مخالف صراحت یا ظاهر قرآن است. این نوع تفاسیر معرکه آرا و پیوسته شاهدی در دست منکران تفسیر عرفانی بوده است و تا کنون این نوع برداشت‌ها، تحلیل و توجیه نشده است و ضرورت دارد این مانع بزرگ تفسیر عرفانی بررسی گردد. در این نوشته به گونه‌ای مختصر، بعد از تأویلات ابن‌عربی از آیات 6 و 7 سوره بقره، توجیهاتی را بیان و هر یک را تحلیل خواهیم کرد. در این نوشته با روش کتابخانه‌ای و تحلیل عقلانی بر اساس اصول استنباط از نصوص و مبانی و قواعد فهم قرآن در راستای تحلیل تأویلات مخالف ظاهر، برای اولین بار شش توجیه بیان می‌شود و درباره آنها داوری می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Ibn Arabi’s Esoteric Interpretation of Quranic Unbelief

نویسنده [English]

  • moammad ali asadinasab
Qur'an, Mysticism’s Unbelief, Qur'anic Unbelief, Esoteric Interpretation, Position of Annihilation, Ibn Arabi.
چکیده [English]

One of the contents of the philosophy of Islamic religion is the way to understand religion and its main texts, especially the Qur'an, and in this field the most ambiguity and questions are about the Qur'anic esoteric interpretation (ta’wil). Based on the rules of understanding the Qur'anic text, the esoteric interpretation of the Qur'an should not contradict the clarity or the appearances of the verses, otherwise, any speech can be attributed to any verse; But mystics such as Ibn Arabi, in their works, including in the Al-Futūḥāt al-Makkiyya, have expressed content under the verses that are against the clarity or appearance of the Qur'an from the point of view of interpretation and related rules; This type of interpretation has been controversial and has been a witness in the hands of the deniers of mystical interpretation, and so far this type of interpretation has not been analyzed and justified. It is necessary to investigate this great obstacle of mystical interpretation; In this article briefly, after Ibn Arabi's interpretations of verses 6 and 7 of sura al-Baqarah, we will give explanations and analyze each one, in this article with a library method and rational analysis, based on the principles of inference from texts, foundations and rules of understanding the Qur'an in line with the analysis of esoteric interpretations against the appearance, for the first time, six justifications are stated and judged.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'an
  • Mysticism’s Unbelief
  • Qur'anic Unbelief
  • Esoteric Interpretation
  • Position of Annihilation
  • Ibn Arabi
  1. آملى، سید حیدر، ‏تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم‏، محقق: موسوى تبریزى، محسن ناشر: نور على نور،قم، 1422ق.
  2. ملاحظات: مقدمات تفسیرابن‌بابویه، محمد‌ بن علی (1378). عیون اخبار الرضا†. تهران، نشر جهان.
  3. ابن‏عربى، محمد بن على (1422ق). تفسیر ابن‌عربى (تأویلات عبد الرزاق)، (2جلد)، ط1، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  4. ابن عربى، محیى الدین، رحمة من الرحمن فى تفسیر و اشارات القرآن، جمع‏آورى محمود، محمود غراب،ق‍م:‌ آی‍ت‌ اش‍راق‌، ۱۳۸۸.
  5. ابن‌عربی، محیی‌الدین محمد بن علی (بی‌تا). الفتوحات المکیة. (چهارجلدی)، بیروت، دار الصادر.
  6. جوادی آملی، عبدالله (1387). تحریر تمهید القواعد. تحقیق حمید پارسانیا، قم، اسراء.
  7. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، اسراء، قم، 1387.
  8. حسن‌زاده ‌آملی،حسن (1378). ممد الهمم فی شرح فصوص الحکم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
  9. حویزى، عبدعلى بن جمعه (1415ق). تفسیر نور الثقلین. 5جلد، چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان.
  10. خمینی، سید مصطفی (1418ق). تفسیر القرآن العظیم. نهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى( س).
  11. خمینى، روح‏الله، صحیفه امام‏، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى( س) ، تهران، 1409.‏
  12. طباطبایی، محمد حسین (1388). قرآن در اسلام. قم، بوستان کتاب.
  13. عیاشى، محمد بن مسعود (1380ق). تفسیر العیّاشی. 2جلد، چاپ اول، تهران، المطبعة العلمیة.
  14. غزالی، محمد بن محمد (1409ق). جواهر القرآن و درره. بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏.
  15. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى (1415ق). تفسیر الصافی. 5جلد، چاپ دوم، تهران، مکتبة الصدر - ایران .
  16. فیض کاشانی، محسن، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، قم، انتشارات اسلامی، قم1383.
  17. محمود محمود، غراب (1427ق). شرح کلمات الصوفیة الرد على ابن تیمیة من کلام الشیخ الأکبر محیى الدین بن العربى. دمشق، دار الکاتب العربى.
  18. معرفت، محمد هادی (1387). التفسیر الاثری الجامع. قم، مؤسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید.