نوآوری‎ های علامه طباطبایی در تبیین رابطه خدا و جهان بر مبنای قرآن و برهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ،ایران

2 دانش آموخته دکتری ،فلسفه وکلام اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

چکیده

اندیشه خدا و چگونگی رابطه او با عالم خلقت همیشه یکی از مسائل مطرح در نظام‎های فکری جهان بوده است. رابطه از نوع صانع و مصنوع، محرک و متحرک، حلول و اتحاد، فیضان و صدور و رابط و مستقل از جمله دیدگاه‎ های مطرح در این خصوص می‎باشد. علامه طباطبایی به عنوان یک حکیم نوصدرایی ضمن نقد نظر ملاصدرا مبنی بر «لمی»بودن برهان صدیقین اثبات می ‎کند که این برهان «انی» و نسبت به سایر براهین «اشبه به لمی» است. ایشان با تقریری جدید از این برهان آن را صرفاً یک تنبیه و نه برهان می‏داند. علامه طباطبایی همین دیدگاه را در مباحث توحیدی خود در المیزان نیز دنبال می‎کند. تفسیر جدیدی از واژه حق در آیات قرآن را می‎توان یکی از نوآوری‎های تفسیری علامه طباطبایی دانست. ایشان در توضیح این آیات، وجود فقری ملاصدرا را مطرح نموده، معتقدند تنها خداوند «حق مطلق» بوده و ما سوی الله ظهورات حق و به بیان قرآنی آیات الهی هستند و آیه از خود چیزی ندارد جز ارائه ذی الایه و سایه ‎هایی هستند که خورشید حق را ارائه می‎دهند و بدون لحاظ حق هیچ و پوچ‎اند. از این منظر خداوند از حیث معرفتی تصوراً و تصدیقاً «ابده بدیهیات» بوده، سایر پدیده‎ ها ذیل بداهت حق شناخته می‏شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Allameh Tabatabai's innovations in explaining the relationship between God and the world based on the Qur'an and proof

نویسندگان [English]

  • Nafiseh fayyazbakhsh 1
  • Mohammad Ali Akbari 2
1 Assistant Professor at "Islamic Philosophy and Theology Department" of Islamic Azad University Central Tehran Branch, Tehran, Iran
2 Ph.D of the Islamic Philosophy and Theology of Islamic Azad University Central Tehran Branch .Tehran, Iran
چکیده [English]

The Divine Knowledge and how he relates to the world of creation has always been one of the issues in the intellectual systems of world. The relationship between the type of maker and artifact, mover and moved, emission and emanation, and copula and independent are among the views in this regard. Allameh Tabatabai, as a neo-Sadra philosopher, while criticizing Mulla Sadra's view that the argument of the truthful is "glimmering" proves that this argument is "posteriori" and compared to other arguments "similar to glimmering". He considers, by a new interpretation of this argument, it merely an indication and not an argument. Allameh Tabatabai follows the same view in his monotheistic discussions in Al-Mizan. A new interpretation of the word truth in the verses of the Qur'an can be considered as one of Allameh Tabatabai's interpretive innovations. In explaining these verses, he mentions the Mulla Sadra's poverty existence, believes that only God is the "Absolute Truth" and that all other than God are the manifestations of the Truth and, according to the Qur'an, the Divine verses, and signs and, that the verse has nothing of its own and they are the shadows that presents the sun of truth and are absurd and nothing without the Truth. From this point of view, God is epistemologically and affirmatively "the most self-evident" of apprehension and affirmation, other phenomena are known following the self-evident of Truth.

کلیدواژه‌ها [English]

  • God
  • Creation
  • Truthful Argument
  • Absolute Truth
  • Allameh Tabatabai
  1. *     قرآن کریم.

    **   مفاتیح الجنان.

    1. ابن سینا شیخ الرئیس ، الاشارات و التنبیهات، 1جلد، نشر البلاغ­ ، قم، چاپ: اول، 1375 ه ش.
    2. ابن‎عربی، محی‏الدین؛ فصوص الحکم؛ تعلیقات ابوعلا عفیفی؛ تهران: انتشارات الزهراء، 1370.
    3. ارسطو؛ متافیزیک؛ ترجمه شرف‎الدین خراسانی؛ تهران: انتشارات حکمت، 1379.
    4. افلاطون؛ تیمائوس و کریتیاس؛ ترجمه محمدحسن لطفی؛ تهران: انتشارات خوارزمی، 1351.
    5. جوادی آملی، عبدالله؛ شرح حکمت متعالیه؛ قم انتشارات فاطمه الزهراء ، 1368.
    6. صدرالمتألهین؛ الشواهد الربوبیه فى المناهج السلوکیه؛ 1جلد، چ2، مشهد: المرکز الجامعى للنشر، 1360.
    7. ـــــ؛ الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه؛ چ3، بیروت: دار احیاء التراث، 1981م.
    8. طباطبایى، محمدحسین؛ اصول فلسفه رئالیسم؛ 1جلدی، چ2، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1387.
    9. ـــــ؛ مجموعه رسائل؛ چ1، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1387الف.
    10. ـــــ؛ ترجمه و شرح نهایه الحکمه؛ 3جلدی، چ2، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1387.
    11. ـــــ؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ 5جلدی، چ2، تهران: صدرا، 1364.
    12. ـــــ؛ ترجمه تفسیر المیزان؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)، 1374.
    13. ـــــ؛ ترجمه و شرح نهایه الحکمه؛ 3جلدی، چ2، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1387ب.
    14. ـــــ؛ انسان از آغاز تا انجام؛ چ2، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1388.
    15. طوسی، خواجه نصیرالدین؛ کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ قم: انتشارات شکوری، 1367.
    16. ـــــ؛ شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات؛ چ1، قم: نشر البلاغه، 1375.
    17. على النورى، المولى؛ التعلیقات على مفاتیح الغیب؛ 1جلدی، چ1، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگى، 1363.
    18. فارابی، ابونصر؛ آراء اهل المدینه فاضله و مضاداتها؛ مقدمه و شرح تعلیق علی بوملحم؛ بیروت: مکتبه الهلال، 1995م.
    19. مصباح، محمدتقى؛ شرح نهایه الحکمه؛ 2جلدی، چ1، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، 1387.
    20. مطهری مرتضی؛ مجموعه آثار؛ چ9، تهران: صدرا، 1377.
    21. ـــــ؛ سیری در نهج‎البلاغه؛ تهران: صدرا، 1379.
    22. یاسپرس، کارل؛ فلوطین؛ ترجمه محمدحسن لطفی؛ تهران: انتشارات خوارزمی، 1363.